چرا خدا اسم او را «حسن» گذاشت؟ چون هرچه در عالم ملک و ملکوت متصف به صفت حسن، محسن، احسان و احسن است، در وجود امام مجتبى علیه‏السلام جمع است.

نگویم آب و گل است آن وجود روحانى‏         بدین کمال نباشد جمال انسانی

اگر تو آب و گلى همچنان که سایر خلق      گل بهشت مخمّر به آب حیوانی

وجود هر که نگه مى‏کنم ز جان و جسد       مرکب است و تو از فرق تا قدم

جانیبه هر که خوبتر اندر جهان نظر کردم‏      که گویمش به تو ماند، تو بهتر از آنى‏ «1»

حضرت مجتبى علیه‏السلام را باید با قرآن، فرمایش‏هاى پیغمبر صلى‏الله‏علیه‏وآله و اولیاى الهى نگاه کنیم. ایشان را در این حقیقت ببینم که ده سال امام واجب الاطاعه حضرت أبى عبدالله الحسین علیه‏السلام بوده است. بدون این که توضیح، تفسیر و شرح بدهم، یعنى جرأت ورود به توضیح آن را ندارم و بیشتر مردم نیز تحمل این مسأله را ندارند. اسم حسین که «یاء» اضافه دارد، اگر «یاء» را حذف کنید، حسن مى‏شود، به خاطر این است که اسم مصغّر حسن است، تا ببینید که امام حسن علیه‏السلام کیست.

پاى عقل عالمیان و هر مفسرى در اینجا لنگ است. حسین اسمى است که خدا بر أبى عبدالله علیه‏السلام گذاشت، اما حسن اسمى است که خدا روى امام مجتبى علیه‏السلام گذاشته است و حسین، مصغّر حسن است. یعنى اى انسان‏ها! نسبت به اسم امام مجتبى علیه‏السلام توجه کنید.

وقتى امام مجتبى علیه‏السلام در روز پانزدهم ماه رمضان به دنیا آمدند، تمام نمازهاى واجب دو رکعتى بود، یعنى پانزده سال پیغمبر صلى‏الله‏علیه‏وآله همه نمازها را با مردم به صورت دو رکعتى مى‏خواندند. تا روز پانزدهم ماه رمضان آن سالى که هنگام سحر حضرت مجتبى علیه‏السلام به دنیا آمدند، رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏وآله دو رکعت به نماز ظهر و دو رکعت به نماز عصر اضافه کردند و خدا امضا کرد که فقط در سفر، نمازهاى چهار رکعتى، دو رکعتى شوند. به شکرانه ولادت امام مجتبى علیه‏السلام چهار رکعت به دو نماز واجب اضافه شد. سال بعد که أبى عبدالله علیه‏السلام به دنیا آمد، پیغمبر صلى‏الله‏علیه‏وآله یک رکعت به مغرب و دو رکعت به عشا اضافه کردند، یعنى سه رکعت، که کمتر از امام مجتبى علیه‏السلام باشد، چون حسین، مصغّر حسن است. «2»

کلمات‏ «حسن، أحسن، احسان، محسن و حسین» که ریشه در سه حرف «حاء و سین و نون» دارند، در کتاب خدا و معارف الهیه زیاد استعمال شده است. به سراغ بعضى از آیات قرآن برویم تا از نظر قرآن و روایات ببینیم که امام مجتبى علیه‏السلام کیست.

مظلومیت اهل بیت علیهم‏السلام‏

او و پدرش مظلوم‏ترین مظلومان جهان مى‏باشند. مظلومیت أبى عبدالله الحسین علیه‏السلام اگر یک است، مظلومیت امام مجتبى علیه‏السلام نود و نه است و مظلومیت امیرالمؤمنین علیه‏السلام بى‏نهایت است.

چه ظلمى در عالم به این خانواده شده است. بالاترین ظلم این است که شش میلیارد نفر به جاى این که به امام اقتدا کنند، شب و روز به شیطان اقتدا مى‏کنند. این بالاترین ظلم است. شش میلیارد نفر تابع فرهنگ‏هایى هستند که دولت‏هاى جهان از ناحیه شکم، شهوت و عوامل خود به مردم ارائه مى‏دهند و مردم نیز مى‏پذیرند، اما فرهنگ اهل‏بیت علیهم‏السلام در دنیا، در غربت کامل است.

مظلومیت این است که در مدینه و ایام حج، دو میلیون نفر در نماز جماعت شرکت مى‏کنند، اما این نماز با فرهنگ الهى و ائمه علیهم‏السلام مطابق نیست، بلکه با فرهنگ ابوحنیفه، مالک و شافعى مطابق است که دین آنان، دین بنى‏امیه است. این مظلومیت است. «3» امیرالمؤمنین علیه‏السلام سخنرانى بسیار جالبى کردند که همه گوش و هوش‏ها را گرفته بود، یک نفر از وسط جمعیت بلند شد، امیرالمؤمنین علیه‏السلام سخنش را قطع کرد و فرمود: چه مى‏خواهى؟ گفت: على جان! به من ظلم شده است. تو امروز حاکم مملکت هستى و قدرت دارى که این ظلم را از من برطرف کنى؟

بر حاکم واجب است که ظلم را برطرف و زندگى مردم را اداره کند و نگذارد ستمکار در جامعه سر بلند کند و ثروتمندان بى‏دین به خاطر این که ثروت دارند خون مردم را بمکند و به هر شکلى که مى‏خواهند، اقتصاد را شکل بدهند.

گفت: على جان! تو حاکم هستى، سخنرانى تو را مخصوصا قطع کردم که بگویم که به من ظلم شده است و من خودم قدرت دفع ظلم از خودم را ندارم.

این حاکم او را رد نکرد. به او نگفت: خجالت نکشیدى که سخنرانى ما را قطع کردى؟ حاکم به مأمور دولتش نگفت: این بى‏تربیت را بیرون کنید، تا بى‏ادبى نکند.

بلکه تا گفت: اى حاکم! به من ظلم شده است، از صورت على علیه‏السلام اشک سرازیر شد. از روى منبر به او گفت: چقدر به تو ظلم شده است؟ گفت: یک ظلم به من شده است.

در روایات ما ننوشته‏اند که چه ظلمى بوده است. گفت: یک ظلم به من شده است. حضرت فرمود: اما منِ حاکم که دارم براى شما سخنرانى مى‏کنم، به عدد ریگهاى بیابان و دانه دانه پشم شترها و گوسفندان و بزهاى دنیا به من ظلم شده است.

این ظلم هنوز ادامه دارد. هنوز به نام على علیه‏السلام مکتب سازى، جنایت و فرقه سازى مى‏شود. عده‏اى زنا مى‏کنند و رابطه نامشروع برقرار مى‏کنند، ربا مى‏خورند، جنایت مى‏کنند و مى‏گویند: على علیه‏السلام در قیامت دست ما را مى‏گیرد. این بدترین ظلم به امیرالمؤمنین علیه‏السلام است.

ظلم حکومت‏ها به شیعه‏

قاضى دادگاه مدینه براى پرونده‏اى شاهد خواست. قاضى ابى‏لیلى، قاضى بنى عباس بود. مظلوم پرونده از دادگاه بیرون آمد، به یکى از شیعیان ناب امیرالمؤمنین علیه‏السلام که شیعه واقعى بود گفت: حق من دارد ضایع مى‏شود و به شاهد نیاز دارم، آیا حاضر هستى به نفع من شهادت بدهى؟ گفت: بر من واجب است که شهادت بدهم که حقّ تو از بین نرود. کتمان شهادت از گناهان کبیره است و خدا به آن وعده عذاب داده است. کسى که حقى را بداند، از او شهادت بخواهند و نرود شهادت بدهد، اهل جهنم است.

او را براى شهادت به دادگاه آورد، گفت: شاهد من این آقا است. قاضى أبى‏ لیلى گفت: عجب شاهدى آوردى، این دادگاه در پاکى، تقوا، ورع و کرامت، چنین شاهدى را کمتر به چشم دیده است، اما شهادت او قابل قبول نیست؛ چون او شیعه است. دادگاه نمى‏تواند شهادت او را قبول کند، برو شاهد دیگرى بیاور.

این مظلومیت امام على علیه‏السلام و امام حسن علیه‏السلام است. شاهد در دادگاه مانند مادر داغدیده شروع به گریه کرد. أبى‏لیلى به او گفت: براى چه گریه مى‏کنى؟ گفت:

براى این که تو در مسند این قضاوت هستى دارم اشک مى‏ریزم. گفت: مگر من چه کسى هستم؟ گفت: تو دروغگو هستى. گفت: من چه دروغى گفتم؟ گفت: همین الان دروغ گفتى، تو به من گفتى که شیعه هستم. سلمان، ابوذر، مقداد و عمار شیعه هستند. آیا مرا شیعه مى‏گویند؟ من از على علیه‏السلام خجالت مى‏کشم که به من شیعه بگویند. من دوست على علیه‏السلام هستم، نه شیعه ایشان. «4» کسى که صددرصد شیعه بود، ولى مى‏گفت: من شرم مى‏کنم که بگویم شیعه هستم، اما بعضى‏ها مشروب مى‏خورند، لاابالى‏گرى مى‏کنند، هر گناهى را علنا مى‏کنند و مى‏گویند: همه جرم‏هاى ما را به خاطر على علیه‏السلام مى‏بخشند. از کجا این حرف‏ها را در آورده‏اند؟ نمى‏دانم.

معناى لغوى «حُسنى»

خداوند در قرآن مى‏فرماید:

«وَ قُولُوا لِلْنَّاسِ حُسْنًا» «5»

«حُسنى» از ماده‏ «حسن» گرفته شده است. اى بندگان من! وقتى با دیگران سخن مى‏گویید؛ با شیعه، سنّى، یهودى، مشرک بى‏دین، لاییک، زرتشتى و مسیحى، با سخنى زیبا، استوار، حق، محکم و حکیمانه صحبت کنید. نگذارید زبان، شما را به انحراف بکشاند. در گفتار خود زیباگو باشید.

کلمه «احسن»:

«وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مّمَّن دَعَآ إِلَى اللَّهِ‏» «6» «وَ مَن یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَى‏» «7» زیباترین گفتار در این عالم، گفتار کسى است که مردم را به خدا دعوت مى‏کند و گفتار چه کسى در این عالم زیباتر از دعوت کننده به خدا است؟ زبانى که زن، فرزند، داماد، عروس، رفیق و اجتماع را به خدا دعوت مى‏کند.

در سوره قصص آمده است که متدینین زمان حضرت موسى علیه‏السلام به قارون گفتند:

«أَحْسِن کَمَآ أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ‏» «8» ثروت خود را در راه خیر و احسان بکار بگیر، چنان که خدا آن را به تو احسان و عطا کرد.

حسن، مجمع تمام خوبى‏ها

بخشى از روایتى را براى شما بیان مى‏کنم که کلمه «حسن» در این روایت به کار برده شده است. این گفتار پیغمبر صلى‏الله‏علیه‏وآله خطاب به امیرالمؤمنین علیه‏السلام مى‏باشد:

«سَبْعَهٌ مَنْ کُنَّ فِیه فَقَدِ اسْتَکَمَلَ حَقیقَهَ الایمانِ وَ ابْوابُ الجَنَّهِ مُفَتَّحَهٌ‏ لَهُ» «9»

هفت چیز است که اگر کسى انجام دهد، واقعیت ایمانش کامل مى‏شود و تمام درهاى بهشت بر او باز مى‏شود.

اولین مطلب: «من أحسن صلاته» کسى که نماز خود را زیبا بجا بیاورد، یعنى نماز را مطابق با رساله و نیت خالص انجام دهد.

روى این حساب، قرآن و روایات ما را به رفتار، گفتار، عبادت، نیت، هدف و برنامه‏هاى زیبا دعوت مى‏کنند. خدا نازیبایى‏ها را قبول نمى‏کند، اما زیبایى‏ها را به قیمت بهشت قبول مى‏کند و هر چه زیبایى در قرآن مى‏بینید، انسان به آن دعوت شده است و خدا مى‏دانست که در وجود امام مجتبى علیه‏السلام همه این‏ها جمع است که وقتى روز پانزدهم ماه رمضان به دنیا آمد، پیغمبر صلى‏الله‏علیه‏وآله منتظر شد که خدا چگونه این مولود را نام گذارى مى‏کند، جبرییل آمد و عرض کرد: او را «حسن» بنامید، یعنى مُلک و ملکوت این مولود، زیبا است. «10»

پی نوشت ھا:

______________________________
(1)- سعدى شیرازى.

(2)- بحار الأنوار: 19/ 19 2، باب 8، حدیث 45؛ «أقول قال فى المنتقى فى حوادث السنه الثانیه من الهجره فى هذه السنه تزوج على بن أبى طالب علیه‏السلام فاطمه علیه‏السلام بنت رسول اللَّهِ صلى‏الله‏علیه‏وآله فى صفر للیال بقین منه و بنى بها فى ذى الحجه و قد روى أنه تزوجها فى رجب بعد مقدم رسول اللَّهِ صلى‏الله‏علیه‏وآله المدینه بخمسه أشهر و بنى بها مرجعه من بدر و الأول أصح و روى عن بعض أهل التاریخ أن تزویجها کان فى شهر ربیع الأول من سنه اثنتین من الهجره و بنى بها فیها و ولدت الحسن علیه‏السلام فى هذه السنه و قیل بل ولد الحسن علیه‏السلام منتصف شهر رمضان من سنه ثلاث و الحسین علیه‏السلام فى سنه أربع و قیل کان بین ولاده الحسن علیه‏السلام و العلوق بالحسین علیه‏السلام خمسون لیله و ولد الحسین‏للیال خلون من شعبان سنه أربع من الهجره. و فى هذه السنه کانت سریه عبد الله بن جحش و فى هذه السنه حولت القبله إلى الکعبه کان النَّبِىُّ صلى‏الله‏علیه‏وآله یصلى بمکه رکعتین بالغداه و رکعتین بالعشى فلما عرج به إلى السماء أمر بالصلوات الخمس فصارت الرکعتان فى غیر المغرب للمسافر و للمقیم أربع رکعات.»

(3)- نهج الحق: 312؛ «و قد قال النَّبِىُّ صلى‏الله‏علیه‏وآله من أعان على قتل امرئ مسلم و لو بشطر کلمه لقى الله یوم القیامه مکتوبا على جبهته آیس من رحمه الله و فیه عن ابن مسعود لکل شى‏ء آفه و آفه هذا الدین بنو أمیه.»

(4)- بحار الأنوار: 65/ 156، باب 19، صفات الشیعه و أصنافهم و ذم، حدیث 11؛ «وَ قِیلَ لِلصَّادِقِ ع إِنَّ عَمَّاراً الدُّهْنِىَّ شَهِدَ الْیَوْمَ عِنْدَ ابْنِ أَبِى لَیْلَى قَاضِىَ الْکُوفَهِ بِشَهَادَهٍ فَقَالَ لَهُ الْقَاضِى قُمْ یَا عَمَّارُ فَقَدْ عَرَفْنَاکَ لَا تُقْبَلُ شَهَادَتُکَ لِأَنَّکَ رَافِضِىٌّ فَقَامَ عَمَّارٌ وَ قَدِ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ وَ اسْتَفْرَغَهُ الْبُکَاءُ فَقَالَ لَهُ ابْنُ أَبِى لَیْلَى أَنْتَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ وَ الْحَدِیثِ إِنْ کَانَ یَسُووکَ أَنْ یُقَالَ لَکَ رَافِضِىٌّ فَتَبَرَّأْ مِنَ الرَّفْضِ فَأَنْتَ مِنْ إِخْوَانِنَا فَقَالَ لَهُ عَمَّارٌ یَا هَذَا مَا ذَهَبْتَ وَ اللَّهِ حَیْثُ ذَهَبْتَ وَ لَکِنْ بَکَیْت عَلَیْکَ وَ عَلَىَّ أَمَّا بُکَائِى عَلَى نَفْسِى فَإِنَّکَ نَسَبْتَنِى إِلَى رُتْبَهٍ شَرِیفَهٍ لَسْتُ مِنْ أَهْلِهَا زَعَمْتَ أَنِّى رَافِضِىٌّ وَیْحَکَ لَقَدْ حَدَّثَنِى الصَّادِقُ علیه‏السلام أَنَّ أَوَّلَ مَنْ سُمِّىَ الرَّفَضَهَ السَّحَرَهُ الَّذِینَ لَمَّا شَاهَدُوا آیَهَ مُوسَى فِى عَصَاهُ آمَنُوا بِهِ وَ اتَّبَعُوهُ وَ رَفَضُوا أَمْرَ فِرْعَوْن.»

(5)- بقره 83: 2؛ «و با مردم با خوش زبانى سخن گویید.»

(6)- فصلت 33: 41؛ «و خوش گفتارتر از کسى که به سوى خدا دعوت کند و کار شایسته انجام دهد.»

(7)- لقمان 22: 31؛ «و هرکس همه وجود خود را به سوى خدا کند در حالى که نیکوکار باشد بى‏تردید به محکم‏ترین دستگیره چنگ زده است.»

(8)- قصص 77: 28؛ «و نیکى کن همان گونه که خدا به تو نیکى کرده است.»

(9)- الخصال: 2/ 345- 346؛ بحار الأنوار: 66/ 170، باب 32، حدیث 12؛ «فِى وَصِیَّهِ النَّبِىِّ صلى‏الله‏علیه‏وآله لِعَلِىٍّ علیه‏السلام یَا عَلِىُّ سَبْعَهٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ فَقَدِ اسْتَکْمَلَ حَقِیقَهَ الْاءِیمَانِ وَ أَبْوَابُ الْجَنَّهِ مُفَتَّحَهٌ لَهُ مَنْ أَسْبَغَ وُضُوءَهُ وَ أَحْسَنَ صَلَاتَهُ وَ أَدَّى زَکَاهَ مَالِهِ وَ کَفَّ غَضَبَهُ وَ سَجَنَ لِسَانَهُ وَ اسْتَغْفَرَ لِذَنْبِهِ وَ أَدَّى النَّصِیحَهَ لِأَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّهِ.»

(10)- بحار الأنوار: 43/ 315، باب 12؛ «فَقُلْتُ یَا أَخِى جَبْرَئِیلُ مَا رَأَیْتُ فِى الْأَشْجَارِ أَطْیَبَ وَ لَا أَحْسَنَ مِنْ هَاتَیْنِ الشَّجَرَتَیْنِ فَقَالَ لِى یَا مُحَمَّدُ أَ تَدْرِى مَا اسْمُ هَاتَیْنِ الشَّجَرَتَیْنِ فَقُلْتُ لَا أَدْرِى فَقَالَ إِحْدَاهُمَا الْحَسَنُ وَ الْأُخْرَى الْحُسَیْنُ فَإِذَا هَبَطْتَ یَا مُحَمَّدُ إِلَى الْأَرْضِ مِنْ فَوْرِکَ فَأْتِ زَوْجَتَکَ خَدِیجَهَ وَ وَاقِعْهَا مِنْ وَقْتِکَ وَ سَاعَتِکَ فَإِنَّهُ یَخْرُجُ مِنْکَ طِیبُ رَائِحَهِ الثَّمَرِ الَّذِى أَکَلْتَهُ مِنْ هَاتَیْنِ الشَّجَرَتَیْنِ فَتَلِدُ لَکَ فَاطِمَهَ الزَّهْرَاءَ ثُمَّ زَوِّجْهَا أَخَاکَ عَلِیّاً فَتَلِدُ لَهُ ابْنَیْنِ فَسَمِّ أَحَدَهُمَا الْحَسَنَ وَ الآْخَرَ الْحُسَیْنَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى‏الله‏علیه‏وآله فَفَعَلْتُ مَا أَمَرَنِى أَخِى جَبْرَئِیلُ فَکَانَ الْأَمْرُ مَا کَانَ فَنَزَلَ إِلَىَّ جَبْرَئِیلُ بَعْدَ مَا وُلِدَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ فَقُلْتُ لَهُ یَا جَبْرَئِیلُ مَا أَشْوَقَنِى إِلَى تَیْنِکَ الشَّجَرَتَیْنِ فَقَالَ لِى یَا مُحَمَّدُ إِذَا اشْتَقْتَ إِلَى الْأَکْلِ مِنْ ثَمَرَهِ تَیْنِکَ الشَّجَرَتَیْنِ فَشَمِّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ قَالَ فَجَعَلَ النَّبِىُّ صلى‏الله‏علیه‏وآله کُلَّمَا اشْتَاقَ إِلَى الشَّجَرَتَیْنِ یَشَمُّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ یَلْثِمُهُمَا وَ هُوَ یَقُولُ صَدَقَ أَخِى جَبْرَئِیلُ علیه‏السلام ثُمَّ یُقَبِّلُ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ یَقُولُ یَا أَصْحَابِى إِنِّى أَوَدُّ أَنِّى أُقَاسِمُهُمَا حَیَاتِى لِحُبِّى لَهُمَا فَهُمَا رَیْحَانَتَاىَ مِنَ الدُّنْیَا فَتَعَجَّبَ الرَّجُلُ مِنْ وَصْفِ النَّبِىُّ صلى‏الله‏علیه‏وآله لِلْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ فَکَیْفَ لَوْ شَاهَدَ النَّبِىُّ صلى‏الله‏علیه‏وآله مَنْ سَفَکَ دِمَاءَهُمْ وَ قَتَلَ رِجَالَهُمْ وَ ذَبَحَ أَطْفَالَهُمْ وَ نَهَبَ أَمْوَالَهُمْ وَ سَبَى حَرِیمَهُمْ أُولئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَهُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَىَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُون.»