عید سعید فطر مبارک باد - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» عید سعید فطر مبارک باد

عید فطر

بدان که نام‏هاى عید چهار چیز است:

در فارسى به روز عید، جشن مى‏گویند.

گفته‏اند: عید روزى است که در آن اجتماع باشد و برگرفته از عود به معنى بازگشتن است. از آن جهت عید نامیده شده است که در آن از اندوه به شادى باز مى‏گردند و آن روز براى همه مردم روز شادى است، مگر نمى‏بینید که در روز عید زندانیان را کیفر و مؤاخذه نمى‏کنند و پرندگان را شکار نمى‏کنند و جانوران وحشى را نمى‏گیرد و کودکان را به مدرسه نمى‏فرستند.

و هم گفته‏اند: از این جهت به آن نام عید داده‏اند که هر انسانى به آنچه که خداوند به او وعده داده است، در این روز مى‏رسد.

و نیز گفته‏اند: از این جهت عید مى‏گویند که انسان‏ها در آن روز به توبه و دعا به پیشگاه خداوند برمى‏گردند و خداوند هم به عطا و بخشش به ایشان برمى‏گردد.

و هم گفته‏اند: از این سبب به آن عید مى‏گویند که خداوند به بندگان مؤمن خود فایده‏هاى نیکو و منفعت‏هاى بزرگ و عطیّه و بخشش‏هاى فراوان ارزانى مى‏دارد.

یوم الزّینة (روز جشن) که خداوند در سوره طه در حکایت موسى علیه السلام فرمود:

قَالَ مَوْعِدُکُمْ یَوْمُ الزّینَةِ وَ أَن یُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى» «1»

موسى گفت: وعده‏گاه شما روز جشن است [روزى که‏] همه مردم را پیش از ظهر گرد هم مى‏آورند.

یعنى روز عید آنان که در آن روز از همه جا آمده و در آنجا جمع مى‏شدند، همان طور که یوم الدّین به معناى روز جزاست.

عید فطر زمان روزه گشایى، از اعیاد بزرگ اسلامى است که در آن روز درهاى رحمت و برکت و پاداش و عیدى به سوى مسلمانان گشوده مى‏شود و عبادت و تلاش روزه‏دار مورد سپاس پروردگار قرار مى‏گیرد.

در آن روز خجسته شور و حالى برپا مى‏گردد؛ فرشتگان فوج فوج به سوى زمین براى تبرّک و شاد باش پراکنده مى‏شوند و بوى عطر خوشى از الطاف الهى در سراسر زمین گسترده مى‏شود؛ زیرا این روز، عید فطر است و انسان‏ها به پاس یک‏ ماه بندگى و صبر، آمرزش خداوند را هدیه مى‏گیرند.

امام باقر علیه السلام از پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در توصیف ماه شوّال نقل مى‏فرماید:

هر گاه هلال ماه شوّال طلوع کند به مؤمنان ندا مى‏رسد، بشتابید براى دریافت جایزه‏هاى خود که این روز، روزه جایزه است.

سپس حضرت فرمود: سوگند به آن کسى که جانم در دست اوست که این جایزه‏ها درهم و دینار نیست. «2» امام على علیه السلام فرمود: رسول اللّه صلى الله علیه و آله در خطبه شعبانیه معروف؛ اوضاع روز عید فطر را چنین شرح فرمود:

بامداد عید فطر، خداوند فرشتگان را به همه سرزمین‏ها مى‏فرستد. آنان به زمین فرود مى‏آیند و بر دهانه کوچه‏ها و راه‏ها مى‏ایستند و با صدایى که آن را همه آفریده‏هاى خدا جز جنّ و آدمیان مى‏شنوند، مى‏گویند: اى امّت محمد! براى نمازگزاردن، به پیشگاه خداوند کریم بروید که از گناهان بزرگ عفو مى‏کند و پاداش‏هاى گران عنایت مى‏کند.

و چون در محل نماز عید حاضر مى‏شوند، خداوند متعال به فرشتگان مى‏فرماید:

اى فرشتگان من! مزد کارگر چون کار خود را انجام مى‏دهد چگونه است؟

آنان عرضه مى‏دارند: پروردگارا! باید مزدش کامل پرداخت شود.

خداوند مى‏فرماید: شما را گواه مى‏گیرم که من پاداش روزه رمضان و نمازشان را، خشنودى و آمرزش خود از ایشان قرار دادم و خداوند خطاب به بندگان خویش مى‏فرماید:

اى بندگان من! هر چه مى‏خواهید از من بخواهید که سوگند به عزّت و جلال‏ خودم که امروز در این اجتماع خویش، هر چه براى دنیا و آخرت خود بخواهید عطا مى‏کنم؛ و سوگند به عزّت خودم تا آنگاه که مراقب باشید، اسرار شما را پوشیده مى‏دارم و شما را در پناه مى‏گیرم و رسوا نمى‏کنم. باز گردید که آمرزیده شدید. همانا مرا خشنود کردید و من از شما خشنود شدم؛ پس فرشتگان شاد مى‏شوند و از اینکه خداوند در روز عید فطر، چنین نعمت‏هایى به بندگان خود در این امّت ارزانى فرموده است: بشارت و تبریک مى‏دهند. «3» حضرت على علیه السلام در بعضى از اعیاد فطر، فرمود:

انَّما هُوَ عِیدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صِیامَهُ وَ شَکَرَ قِیامَهُ وَ کُلُّ یَوْمٍ لایُعْصَى اللَّهُ فِیهِ فَهُوَ یَوْمُ عِیدٍ. «4»

این عید است براى کسى که خداوند روزه‏اش را قبول و نمازش را سپاس نهاده، و هر روزى که خداوند در آن نافرمانى نشود، روز عید است.

امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: امیرمؤمنان على علیه السلام در روز عید فطر خطبه‏اى ایراد فرمود که در فرازى از آن آمده است:

اى مردم! همانا این روز شما؛ روزى است که در آن نیکوکاران پاداش دریافت مى‏کنند و هرزه کاران زیان مى‏بینند و شباهت بسیارى به روز قیامت دارد. پس با بیرون آمدن از خانه‏هاى خود به سوى عبادتگاه‏هایتان، به یاد آن روزى افتید که از گورهایتان به سوى پروردگار بیرون مى‏آیید و از ایستادن در جایگاه نماز به یاد آن روزى باشید که در پیشگاه پروردگارتان مى‏ایستید و از بازگشتن به سوى خانه‏هایتان آن روزى را یاد آورید که به خانه‏هاى خود در بهشت و جهنّم باز مى‏گردید. اى بندگان خدا! کمترین چیزى‏ که براى مردان و زنان روزه‏گیر مى‏باشد این است که: فرشته‏اى در آخرین روز ماه رمضان ندا مى‏دهد که اى بندگان خدا! بر شما مژده باد که گناهان گذشته شما آمرزیده شد؛ بنگرید در آینده چگونه خواهید بود. «5» عید فطر از خواسته‏هاى بارز پروردگار است که گرد آمدن مردم را براى حمد و ستایش خود، دوست مى‏دارد.

فضل بن شاذان مى‏گوید: شنیدم که امام رضا علیه السلام مى‏فرمود:

روز فطر، عید قرار داده شد تا براى مسلمانان محلّ گردهمایى باشد که در آن گردهم مى‏آیند و به خاطر خداى عز و جل به صحنه آیند و خدا را در برابر نعمت‏هایش به شکوه و بزرگى یاد کنند، تا هم روز عید و اجتماع و هم روز بالندگى و روز زکات دادن و روز اشتیاق و روز فروتنى باشد. چون روز عید فطر، روز اول سال است که خوردن و نوشیدن در آن حلال مى‏شود. از این روز خداوند دوست دارد، اجتماعى در این روز براى مسلمانان باشد که خداوند را در آن ستایش و نیایشِ با شکوهى به جاى آورند. «6»

آداب عید فطر

شیوه‏هاى بروز شادى در روز عید فطر برگرفته از فلسفه و حکمتِ عید قرار دادن این روز است. اگر شادى براى انجام تکلیف است، باید شیوه‏هاى شادى نیز همسو با اداى تکلیف باشد. به چند نمونه از آداب شادى در فرهنگ معصومان علیهم السلام اشاره مى‏کنیم:

1- شاد کردن دیگران:

ائمه اطهار علیهم السلام جشن و شادى این روز را به شکل‏هاى گوناگونى به دیگران منتقل مى‏کردند. از جمله روایات معتبرى از سیره امام سجّاد علیه السلام درباره آزادى برده‏ها آمده است که حضرت در شب عید از بردگان، طلب عفو و گذشت مى‏فرمود و برده‏ها را در روز عید آزاد مى‏کردند و برده‏هاى دیگر را جایگزین آنان مى‏نمودند. «7»

2- تکبیر و تهلیل‏

از جلوه‏هاى سرور در این روز و شب قبل از آن، سر دادن شعار توحیدى است.

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله در روز عید فطر و قربان در حالى که صدایش را به تکبیر بلند مى‏کرد، بیرون مى‏رفت و مى‏فرمود: دو عید فطر و قربان را با تهلیل (لا اله الا اللّه) و تکبیر (اللّه اکبر) و تحمید (الحمداللّه) و تقدیس (سبحان اللّه) زینت دهید. «8»

3- طهارت و پاکیزگى‏

غسل کردن و عطر زدن و لباس تمیز پوشیدن و تبریک گفتن از سنّت‏هاى شادى آفرین روز عید است.

امام صادق علیه السلام مى‏فرمود:

کسى که روز عید نمى‏تواند در جماعت مردم شرکت کند، پس غسل کند و خود را به آنچه یافت خوش بو کند و تنهایى نماز بخواند همانگونه که به جماعت مى‏خواند.

پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله هم وقتى عطر و گلى در روز عید فطر به دستش مى‏رسید از همسرانش شروع مى‏کرد. «9»

4- کمک به مستمندان‏

کمک به فقیران در این روز بزرگ اختصاص به فطریه و کفّارات و صدقات ندارد، سیره عملى پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله و اولیاى الهى چنین نشان مى‏دهد، روز عید نسبت به نیازمندان ایثار و گذشت فراوانى داشته‏اند. صدقات مردم را جمع نموده و به فقیران و سالمندان اطعام و ولیمه مى‏دادند. «10»

5- زیارت‏

دید و بازدید از اقوام و آشنایان و بزرگان دینى از سیره رفتار نیک اعیاد است، به ویژه در روز عید فطر که براى تبریک و تهنیت و امداد به یکدیگر؛ ملاقات و صله رحم به جاى آورده مى‏شود.

یکى از آدابى که در روز عید فطر به آن سفارش شده، خواندن دعاى ندبه و زیارت امام حسین علیه السلام است. کسانى که امکان رفتن به زیارتگاه آن حضرت را ندارند، مناسب است از راه دور زیارت کنند و زیارت‏هایى دیگر براى آن حضرت به مناسبت‏هاى مهم در کتب ادعیه آمده است. «11» به طور کلى آثار رحمت و برکات عید سعید فطر بسیار است، حتّى به یوم الرّحمة (روز رحمت) شناخت شده است؛ زیرا در آن روز بندگان خدا مورد لطف و رحمت پروردگار قرار مى‏گیرند و نیز خداوند در آن روز مبارک، دستور ساختن عسل را به زنبور عسل الهام فرموده و بیان کرده که در زنبور عسل عبرت بزرگى است و هنرمندى و شگفتى آفرینش در زنبور آشکار مى‏باشد. «12»

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- طه (20): 59.

(2)- روضة الواعظین: 2/ 339.

(3)- روضة الواعظین: 2/ 347؛ فضائل الأشهر الثلاثة: 127- 128.

(4)- نهج البلاغه: حکمت 428.

(5)- بحار الأنوار: 87/ 362، باب 1، حدیث 13؛ الأمالى، شیخ صدوق: 101، حدیث 10.

(6)- من لایحضره الفقیه: 1/ 522، حدیث 1485؛ وسائل الشیعه: 7/ 481، باب 37، حدیث 9911.

(7)- بحار الأنوار: 46/ 103، باب 5، حدیث 93؛ إقبال الأعمال: 260.

(8)- کنز العمال: 8/ 546، حدیث 24095؛ الجامع الصغیر: 2/ 32، حدیث 4579.

(9)- بحار الأنوار: 87/ 372، باب 1، ذیل حدیث 24؛ الکافى: 4/ 170، باب نوادر، حدیث 5.

(10)- جامع الأصول، ابن اثیر: 7/ 89.