همین گفتگو و همین گلایه‏ها امروزه از مردم ایران و مخصوصا جوانان جمعیتى هوشیار، نقاد و آگاه ساخته; چنانکه بى‏اغراق از روشنترین و اندیشمندترین مردم امروز جهانند . آنها خوب مى‏فهمند که پیرامونشان چه مى‏گذرد و هیچ تبلیغ و سر و صدایى هم نمى‏تواند آنها را فریب دهد . این خود نشانه زنده بودن است . زنده بودنى که بى‏تردید همراه و قرین با رنج، هیجان، اضطراب و نگرانى است .

جدا از ناملایماتى که موجب رنجور و خسته شدن مى‏شود، آگاهى خودبخود رنج‏آور است و هر که بیشتر بداند و بیشتر بفهمد رنج و درد او هم بیشتر است . حتما شنیده‏اى که از فرط آگاهى و رنج‏برخى مى‏گویند: «اى کاش آدمى هیچ چیز نمى‏فهمید تا راحت‏تر بود .» اما من داشتن این همه رنج را به راحتى و بى‏غمى و بى‏دردى ترجیح مى‏دهم . بى‏دردى که فارغ از آینده، فارغ از قیامت، فارغ از رنج و غم مردم، فارغ از آنچه که بر سر بر وبچه‏هاى معصوم این دیار مى‏آید بسر مى‏برد، بمراتب کم ارزشتر از حیوان است . مى‏دانم که منظورم را درک مى‏کنى و مى‏فهمى که قصد ناسزاگویى ندارم . آنچه بدانها اشاره کردم انسان را از سایر موجودات جدا مى‏سازد .

من و تو حق داریم بدانیم با سرمایه‏هاى مادى و فرهنگیمان چه مى‏کنند . حق داریم بدانیم با هویت و باورهایمان چه مى‏کنند؟ حق داریم علت‏بى‏سامانى و آشفتگیها را بدانیم . حق داریم بخواهیم حضورمان و حیاتمان را باور بیاورند و قبول کنند که مى‏فهمیم و در بسیارى اوقات براى حل مشکلات خرد و کلانى که اطرافمان را فرا گرفته راه معالجه سراغ داریم . حق داریم که بخواهیم گرسنگى و سیرى را عادلانه میان ما تقسیم کنند . این حق ماست که بدانیم به کجا مى‏رویم و از کدام مسیر مى‏رویم؟ این حق ماست که بگوییم هیچ مدیر و مسؤولى به صرف داشتن مقام و جاه حق ندارد در پشت درهاى بسته، در صحن خانه‏هاى مدرن و لوکس و بر صندلى اتومبیل‏هاى گرانقیمت و هزاران چیز دیگر شب و روز بگذراند و بعد از ده، دوازده سال مسؤولیت اعلام کند: «ما برنامه نداریم‏» ، «ما طرح کلان نداریم‏» ، «ما ...» و بعد هم در گوشه‏اى اطراق کند و با انباشته‏هایش به عیش و نوش بنشیند . سؤال کردن حق ماست . عدالتخواهى حق ماست . چنانکه خواستار شدن بازرسى، مؤاخذه و تنبیه آنان که دانسته و نادانسته اعث‏حیف و میل سرمایه‏هاى مادى و فرهنگى ما شدند و سالهاى بسیارى از حیات میلیونها مرد و زن و خرد و کلان را که مى‏توانست موجب فلاح و رستگارى و بهروزى آنان شود از بین بردند، نیز حق الهى ماست .

بى‏تردید، در دایره امنیتى تام قرار گرفتن و در سایه این امنیت دور ماندن از هر نوع سؤال و نقد حق مسلم هیچکس نیست و ...

دوست عزیز! اگر تا فردا صبح هم بنویسم ذکر این حقوق تمام نمى‏شود . حقوقى که حراست از همه اینها در عهده نظام اجتماعى و سیاسى است اما، در هیچ کجا این حقوق یک طرفه وضع نشده، اصلا طالب حقوق .

یکطرفه شدن خود نشانه خردى است چنانکه «عدالت‏» مفهومى است متعالى که مصداقش در صحنه حیات فردى و جمعى ظاهر مى‏شود . فضیلتى که بر بلنداى آن آدمى شاهد کمال خود مى‏شود . اما چه حیف که در همان هنگامه‏اى که از بى‏عدالتى ناله و فریاد سر مى‏دهیم خود در زمره کسانى قرار داریم که ظالمند .

اگر خوب بنگریم درمى‏یابیم که ما بر حق خود، حق مردم، حق جهان و طبیعت و حق خداوند ظالمانه مى‏تازیم و به قول سعدى:

ببرى مال مسلمان و چو مالت‏ببرند

بانگ و فریاد برآرى که مسلمانى نیست

چه کسى به من و تو حق ضایع کردن همه روزان و شبان و سرمایه و جسم و جان و جوانى را داده است؟! اگر کمى تامل کنى مصادیق این به هدر دادن و بازى باجسم و روان و روح خدادادى را درمى‏یابى .

چه کسى براى من و تو این حق را قائل است که همه آسودگى اهل خانه، همسایه‏ها و همشهریها را فداى خودخواهى خودمان کنیم؟ تک‏تک آنها را به خدمت‏خود آوریم، بیازاریم و به قولى دوقورت و نیممان هم باقى باشد؟

آیا این حق ماست که بى‏آنکه سهمى در درآمد و خدمت‏خانواده و حراست از اجتماع داشته باشیم از سرمایه خانه، عمر و حیات پدر و مادر، امکانات مدرسه و بالاخره آسمان و زمین و کوى و برزن بهره ببریم و آنگاه بزرگترین نقش را در بروز دغدغه‏هاى خانوادگى، نگرانى والدین، رنج اولیاء مدرسه، سلب آسایش مردم کوچه و بازار و اتلاف نعمت‏هاى خداوند نیز داشته باشیم؟

هر جوانى براى وقت فراغت از تحصیل دبیرستانى 18 سال عمر خود را سپرى مى‏سازد . این فرصت‏براى یک انسان کافى است تا به طور کامل یک حرفه را به صورت تخصصى بیاموزد، یک زبان غیر مادرى را بطور کامل بداند، ادب زندگى را فرا گیرد، بر مسائل جدى شرعى و عرفى مورد نیازش که او را در مسیر دین خدا قرار مى‏دهد احاطه پیدا کند و بالاخره مهیاى قبول مسؤولیت‏به عنوان پدر یا مربى یا صاحب کار شود . اما، چه حیف که تا چشم بر هم بگذارى نه تنها این هیجده سال بلکه 28 سالگى هم رسیده و بسیارى از جوانان در چهار و هشت آرایش مو و خط ریش و بازى مانده‏اند . چه کسى این حق را به ما داده که این همه سال را به هدر دهیم؟! بى‏شک ما خود جزء سرمایه کشوریم که باید از آن حراست‏شود .

بى‏شک اگر از اطرافیان خود پرس و جو کنید خواهید دید که بسیارى از آنها از دوران نوجوانى به کارى مشغول بوده‏اند و یا سهمى از هزینه‏هاى خود را کسب مى‏کرده‏اند و یا در حین تحصیل دبیرستانى و یا دانشگاهى بطور جدى کار مى‏کرده‏اند . این حق اجتماع و سرزمین ماست که از ما بخواهد عدالت پیشه کنیم، از به هدر دادن سرمایه‏ها دورى کنیم، کم آزار و نافع باشیم، مددرسان و منصف باشیم و بیش از آنکه مدام ناله سر دهیم که: «دیگران براى ما چه کرده‏اند؟» از خود بپرسیم: «براى دیگران چه کرده‏ایم؟»

راستى ما براى دیگران چه کرده‏ایم؟ و دیگران براى ما ...

گوئیا فراموش کرده‏ایم که ما در برابر آنچه مى‏کنیم، مى‏گوییم، مى‏خوریم، مى‏پوشیم و مقدارى از سرمایه‏هاى خدادادى را خرج مى‏کنیم مسؤولیم و ناگزیر دیر یا زود باید پاسخگو باشیم و این نیز حق خداوند است که در ازاء همه نعمت‏هایش از ما سؤال کند .

خداوند به همه ما رخصت درک حقوق خود و دیگران و اجراء عدالت دهد . ان‏شاءا ...