کتاب خدا در یک آیه از چهار نهر که پاداشى براى اهل تقوا و پرهیزکارى است نام مى‏برد:

مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِیها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَیْرِ آسِنٍ وَ أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ یَتَغَیَّرْ طَعْمُهُ وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِینَ وَ أَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى وَ لَهُمْ فِیها مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ وَ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ ... «1»

صفت بهشتى که به پرهیزکاران وعده داده شده [چنین است‏] در آن نهرهائى است از آبى که طعم و رنگش بر نگشته، و نهرهائى از شیر که مزه‏اش دگرگون نشده، و نهرهائى از شراب که براى نوشندگان مایه لذت است، و نهرهائى از عسل خالص است، و در آن بهشت از هر گونه میوه‏اى براى آنان فراهم است و نیز آمرزشى از سوى پروردگارشان ویژه‏ى آنان است.

از رسول خدا روایت شده که فرمود: شبى که مرا به عالم بالا بردند همه بهشت به من ارائه شد در آن چهار نهر دیدم، نهرى از آب و نهرى از شیر، و نهرى از شراب و نهرى از عسل.

به جبرئیل گفتم این نهرها از کجا مى‏آید و به کجا مى‏رود؟ گفت به سوى حوض کوثر مى‏رود ولى نمى‏دانم از کجا مى‏آید؟ از خدا بخواه که تو را به مبدء آنها آگاه کند یا محلى را که نهرها از آن جارى است به تو نشان دهد، پیامبر دعا کرد پس از دعا فرشته‏اى به محضر حضرت آمد و به او سلم داد و گفت: دیده بر بند من دیده فرو بستم سپس گفت دیده‏ات را باز کن من دیده گشودم خود را کنار درختى دیدم و آنجا چشم به گنبدى از درّ سپید افتاد که درى از طلاى قرمز داشت و قفلى بر آن در بود.

بزرگى و عظمت گنبد در حدى بود که اگر همه‏ى جن و انس را در آن قرار مى‏دادند چون پرنده‏اى مى‏ماندند که بر کوهى نشسته، نهایتاً دیدم این چهار نهر از زیر آن گنبد جارى است، هنگامى که خواستم باز گردم آن فرشته به من گفت: چرا وارد گنبد نمى‏شود؟ گفتم چگونه وارد شوم در حالى که بر در آن قفلى است که کلیدش نزد من نیست!

فرشته گفت: کلیدش بسم الله الرحمن الرحیم است زمانى که به آن قفل نزدیک شدم و گفتم: بسم الله الرحمن الرحیم قفل باز شد، وارد گنبد شدم دیدم این چهار نهر از چهار ستون قبه جارى است و بر هر چهار ستون بسم الله الرحمن الرحیم نقش بود، نهر آب را از میم بسم‏الله و نهر شیر را از هاء الله و نهر شراب را از میم رحمان و نهر عسل را از میم رحیم در جریان دیدم دانستم که ریشه این چهار نهر از آیه شریفه بسمله است پس خداى عزوجل گفت: اى محمد هر کس از امتت با قلبى پاک و خالص از ریا مرا با این اسم‏ها یاد کند و به زبان بگوید بسم الله الرحمن الرحیم، او را از این نهرها مى‏چشانم. «2»

پی نوشت ها:

(1)- محمد، 15.

(2)- روح البیان، چاپ دار احیاء التراث، ج 1، ص 28.