پاسخ :
غنا در لغت به معنای سرود، آواز خوش و نغمه میباشد.[1]و در اصطلاح به آهنگهایی گفته میشود که متناسب مجالس فسق و جور و اهل گناه باشد و قوای شهوانی را در انسان تحریک کند.[2] در حرمت غنا بین علمای شیعه اختلافی وجود ندارد، شیخ طوسی، علامه و ابن ادریس و جمع زیادی از فقهای شیعه نقل اجماع بر حرمتش نمودهاند.[3] گرچه نزد اهل سنت اختلاف است ولی اکثر آنها قائل به حرمت میباشند.[4]
از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت شده که: غنا از جمله گناهانی است که خدا بر آنها وعده آتش فرموده است.[5]
از آنجا که گروه صوفیه در بسیاری از عقاید و احکام اسلامی با مکتب اهل بیت ـ علیه السلام ـ مخالفت نمودهاند. در مساله«غنا» نیز حکم به حلیت آن نموده و آن را بالاتر از موعظه دانسته و گفتهاند: «سماع وعظ کجا نغمه رباب کجا» کجا است دیر مغان و شراب ناب کجا».[6]
شیخ عزیز نسفی در مذمت جمعی از صوفیه که شعار خود را تغنی به اشعار در اثنای اذکار نموده میگوید: عادت ایشان وقاحت و بی حیائی، و عبادت ایشان خوانندگی و نغمه سرائی میباشد.[7]
علی اصغر حلبی حالات صوفیه را در وقت غنا و سماع چنین بیان میکند: این گروه چون در سماع گرم میشدند گاه میگریستند و گاه از فرط خوشی دست میزدند و گریبان میدریدند و فریاد میکشیدند و برقص و پای بازی برمیخواستند، دست و پای یکدیگر را میبوسیدند گاهی در برابر همدیگر بخاک میافتادند و سجده میکردند!! یکدیگر را در بغل میگرفتند و میفشردند.[8]
علت توجه صوفیه به غناء:
الف. از آنجایی که تصوف ریشه در خارج از دین مبین اسلام دارد و از ادیان دیگر مانند دین مسیحی و بودائی وارد جامعه اسلامی شده. بسیاری از ضد ارزشها را نیز با خود آورده و جزء باورهای خویش قرار دادهاند. بدین جهت«غناء» که در اسلام از محرمات محسوب میشود و همه مذاهب اسلامی آن را قبیح و ضد ارزش تلقی مینمایند، اما از دیدگاه صوفیه نه تنها مذموم و بد نیست بلکه در ترویج و تکامل آن در طول تاریخ نقشی اساسی و محوری داشته است.
ب. در منابع روایی اهل سنت روایات جعلی و دروغین و همچنین مطالب بی اساس زیادی در موضوعات مختلف وجود دارد و این گونه مسائل دستآویز انسانهای بیبندوبار قرار میگیرد و از آنها برای اعمال ناشایست خویش سوء استفاده مینمایند چون اساس تصوف بر اباحه گیری و بی بندباری استوار است و هدفی جز آن ندارند در مساله جواز«غنا» اعمال و رفتار برخی از افراد معلوم الحال مانند معاویه بن ابی سفیان و عبدالله بن زبیر که هر دو از دشمنان قسم خورده اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و اسلام میباشند تمسک و از رفتار آن دو حکم به جواز غنا کردهاند، زیرا در منابع اهل سنت آمده است که آن دو سماع مینمودهاند.[9]
ج. علت دیگری که باعث علاقه تصوف به «غنا» گردید لذت بردن آنها از غنا و سماع و عدم پایبندی آنها به شریعت است زیرا صوفیه باور دارند که نماز و روزه و حج و سایر احکام شرعیه از آن جهت وضع شده که آدمی به آن تهذب اخلاق نماید وقتی تهذب اخلاق حاصل گردید آنگاه همه چیز بر او حلال میگردد. از ملای رومی نقل شده که وی گفته است: چون حقیقت حاصل شود شریعت باطل شود.[10]
ه. یکی از اهداف مهم تصوف نفوذ در میان جوامع اسلامی خصوصا جوانان مسلمان است و از طرف دیگر تقیّد به شریعت و عمل به آن برای برخی از افراد خصوصا جوانهای که مشکل تربیتی دارند سخت و امر و نهی شرعی را محرومیت از لذایذ دنیوی میدانند در نتیجه تصوف برای نفوذ در جوامع اسلامی و فریب جوانها از حلال شمردن«غنا» که تاثیری بسیار مهم در جذب جوانها دارد، استفاده میکند. والسلام
برای مطالعه بیشتر به کتب ذیل مراجعه شود:
1. حقیقت العرفان، سید ابوالفضل رضوی
2. حدیقه الشیعه، احمد بن محمد اردبیلی.
3. تصوف از دیدگاه ائمه ـ علیه السلام ـ داوود الهامی..
از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت شده که فرمودهاند:
غنا مورث نفاق است و باعث فقر میگردد.[11]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . طبیبیان، سید حمید، فرهنگ لاروس، ج 2، ص 1540، تهران، امیرکبیر اول 1365ش.
[2] . شیرازی، مکارم تفسیر نمونه ذیل آیه 8 سوره لقمان.
[3] . علامه حلی، مختلف الشیعه، ج 5، ص 18، قم، جامعه مدرسین، 1413ق.
[4] . ابن قدامه، المغنی، ج 10، ص 173، بیروت، دارالکتب العلمیه بی تا.
[5] . کلینی کافی،ج 6، ص 431، حدیث 4، دارالکتب الاسلامیه سوم 1367ه.
[6] . حافظ غزل دوم.
[7] . بهبهانی، وحید، خیراتیه، ج 2، ص 2، 3، بی تا بی جا.
[8] . حلبی، علی اصغر، شناخت عرفان و عارفان ایرانی ص 174، تهران، زوار بی تا.
[9] . غزالی، احیا، العلوم الدین ج 2، ص 267.
[10] . آل آقا. محمد جعفر، فضایح صوفیه، ص 83، قم، انتشارات انصاریان، 1413ق.
[11] . شیخ صدوق، خصال، ص 24 قم جامعه مدرسین بی تا.