بار دیگر بر این مسئله تأکید میشود که باید ارزش این مقررات نورانی را در چهاده قرن پیش (بلکه حتی تا کنون) مورد توجه قرارداد تا عدالتخواهی و صلح طلبی اسلام بر همه معاندان آشکار گردد و کید خائنین و منافقین به خودشان بازگردد.
لازم به ذکر است در مقررات حقوق بین الملل معاصر، توجه ویژهایبه حقوق اسیران جنگی شده است؛ گرچه متأسفانه در طول تاریخِ جنگهای اروپایی، نه تنها تلاشی در جهت احترام به حقوق اسیران جنگی صورت نگرفته است، بلکه آموزه سازان و نظریهپردازان غربی از نقض حقوق اسیران جنگی حمایت مینمودهاند. منتسکیو5 به نقل از افلاطون 6در روح القوانین در باره اسیران جنگی ابراز عقیده میکند که برده نمیتواند از حق دفاع طبیعی برخوردار باشد، بدین معنی که اگر کسی به او حملهور شد، نباید از خود دفاع کند. وی میافزاید: نه تنها افلاطون حق دفاع طبیعی را از برده سلب کرده، بلکه حق دفاع را نیز برای او قائل نشدهاست؛ بدین مفهوم که نمیتوانست به دادگاه نیز برای دادخواهی مراجعه کند (ابراهیمی، 78). در عرف جنگهای قدیم، این مطلب مشروعیت داشت که اسیر، مملوک اسیر کننده است و او میتواند اسیر را بکشد یا برده خویش کند یا به هر نحو دیگری که صلاح بداند، عمل نماید. گاهی اوقات نیز به عنوان قربانی، تقدیم به بتِ معبودِ اسیر کنندگان میشدهاست(عامر، 91). علمای مسیحیت نیز مبرای از این تنگنظری و جموداندیشی نبودند و همیشه لشکریان را بر عدم احترام به حقوق اسیران جنگی و بالاخص مسلمانان تشویق میکردند. مثلاً ویتوریا، از علمای مذهبی مسیحیت، معتقد است که باید کلیه اسیران مسلمان را بدون استثنا کشت و زنان و فرزندان آنان را به بردگی در آورد (ضیائی بیگدلی، 161). البته این نگرش خصمانه با گذر زمان تغییر پیدا کرد تا اینکه سرانجام در 1875 «معاهده دوستی» میان روسیه و ایالات متحده امریکا، حقوق اسیران جنگی را به رسمیت شناخت (الناصری، 111). همچنین اعلامیه 1874 بروکسل (مواد 23 و 24) و فصل دوم مقررات لاهه منضم به عهدنامه چهارم مورخ 18 اکتبر 1907 (مواد 4 تا 20) و عهدنامه ژنو مورخ 27 ژوئیه 1929 در زمینه بهبود سرنوشت اسیران جنگی و عهدنامه سوم ژنو مورخ 12 اوت 1949 در مورد رفتار با اسیران جنگی و پروتکلهای 12 دسامبر 1977 الحاقی به عهدنامههای چهارگانه 1949 ژنو (پروتکل اول در موردحمایت از قربانیان مخاصمات مسلحانه بین المللی و پروتکل دوم در مورد حمایت از قربانیان مخاصمات مسلحانه داخلی است) منابع معاهدهای حقوق اسیران جنگی را تشکیل میدهند(ضیائی بیگدلی، 162).
نظر به جایگاه مهم و ارزنده قواعد مذکور، امروزه بسیاری از آنها به عنوان قواعد عام الشمول 7به شمار میروند که نقض آنها جنایت بین المللی محسوب میشود و مسؤولیت کیفری برای افراد خاطی در هر سمت و مقامی که باشند، در پی خواهد داشت. البته با تأسف فراوان، علیرغم وجود این مقررات و تأکید زایدالوصف بر اجرای آن توسط جامعه بینالمللی، بعضا شاهد نقض آن به شکل چندشآور و دهشتناکی میباشیم. مثلاً در 16 مه 1968 و در جنگ ویتنام، ستوان ویلیام کالی که در رأس یک گروه از نظامیان آمریکایی بود، وارد 8مایلی بخشی از روستای سنمی 9 در ویتنام جنوبی میشود و حدود 100 غیر نظامی را به قتل میرساند(کاسسه، 162) و متأسفانه با توجه به محکوم شدن این ستوان توسط دادگاه آمریکایی، رئیس جمهوری وقت این کشور، نیکسون، دستور آزادی وی را صادر میکند(همو، 164). مورد دیگر جنگهای اعراب و اسرائیل است که چندی پیش افتضاحی که در سال 1967 توسط سربازان اسرائیلی در صحرای سینا به وقوع پیوسته بود، افشا شد که به موجب آن، سربازان اسرائیلی تعداد زیادی از اسرای مصری را قتل عام کردهبودهاند.
چنانکه در این مقاله ملاحظه شد، بسیاری از مقررات حقوق بشردوستانه معاصر، در بیش از چهارده قرن پیش در متن آموزشهای اسلام وجود داشتهاست. بنابراین، مدعیان حقوق بشر که امروزه دم از آزادی و حفظ حقوق انسانها میزنند و مسلمانان استقلالطلب و استکبار ستیز را تروریست و واپسگرا مینامند، خود بهتر میتوانند در مورد ادعای دروغین خویش داوری کنند.
1. Robertson
1. Michod
2. Michel Detop
3. Dam Dam
4. Montesquieu
5. Platon
6. Ergaomnes
7. Mylai
8. Sonmy
- ابراهیمی، محمد، «جزوه حقوق بینالملل اسلامی»، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، 1375ش.
- ابراهیمی، محمد و حسینی، سید علیرضا، اسلام و حقوق بینالملل عمومی، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، تهران، انتشارات سمت، 1372ش.
- ابن اثیر، ابوالحسن، الکامل فیالتاریخ، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1408ق.
- ابن هشام، محمد، السیرة النبویة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1415ق.
- ابواتله، خدیجه، الاسلام و العلاقات الدولیة فی السلم والحرب، القاهره، دارالمعارف، 1983م.
- احمدی، علی، الاسیر فیالاسلام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1411ق.
- اسماعیلی، اسماعیل، «اصل نخستین در برخورد با غیر مسلمانان»، مجله فقه، شم·· 14، زمستان 1376.
- باناجه، سعید محمد احمد، المبادئ الاسلامیة للعلاقات الدولیة و الدبلوماسیة وقت السلم والحرب، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1406ق.
- جاکینک، کریس اف و روجرنورماند، «مشروعیت خشونت: تاریخچه انتقادی حقوق جنگ»، ترجمه حسین شریفی طراز کوهی، مجموعه مقالات حقوق جنگ، تهران، دانشگاه امام حسین(ع)، 1375ش.
- حکیم، محسن، «تقریرات درس حقوق بینالملل استاد جمشید ممتاز در دومین دوره عالی تخصصی» 1377ش.
- همو، ««تقریرات درس حقوق مخاصمات مسلحانه استاد سید علی هنجنی»، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، 1375ش.
- روزنامه جمهوری اسلامی، ش 5617، آبان 1377ش.
- حلبی، ابن الصلاح، الکافی فیالفقه، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین علی(ع)، 1362ش.
- حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفربن حسن، شرایع الاسلام، تعلیقات السید صادق الشیرازی، طهران، انتشارات استقلال، 1412ق.
- حنبلی، ابویعلی، الاحکام السلطانیة، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
- دنستین، یورام، «حقوق بشر در مناقشات مسلحانه حقوق بشردوستانه بینالمللی»، ترجمه حسین شریفی طراز کوهی، مجموعه مقالات حقوق جنگ، تهران، دانشگاه امام حسین، 1375ش.
- روسو، شارل، حقوق مخاصمات مسلحانه، ترجمه سید علی هنجنی، تهران، دفتر خدمات حقوق بین المللی جمهوری اسلامی ایران، 1369ش.
- زحیلی، وهبه، آثارالحرب فیالفقه الاسلامی، دمشق، دارالفکر، 1412ق.
- همو، العلاقات الدولیّة فیالاسلام مقارفة بالقانون الدولی الحدیث، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1978م.
- سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1375ش.
- شفائی، حسین، جنگ و جهاد در نهج البلاغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1373ش.`
- شهید ثانی، زین الدین الجبعی العاملی، الروضة البهیة، تصحیح و تعلیق سید محمد کلانتر، نجف اشرف، مطبعة الادب، 1387ق.
- صالح، صبحی، تحقیق نهج البلاغة، قم، انتشارات هجرت، 1395ق.
- ضیائی بیگدلی، محمدرضا، «حقوق جنگ و رفتار با اسیران جنگی»، مجله حقوقی، شم·· 8، بهار و زمستان 1366.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم والملوک، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1403ق.
- طی، محمد، الامام علی(ع) و مشکلة نظام الحکم، بیروت، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، 1997م.
- ظالمی، محمد صالح جعفر، الفقه السیاسی فیالاسلام، قم، مطبعة نمونه، 1971م.
- عامر، عبدالطیف، احکام الاسری و السبایا فیالحروب الاسلامیة، القاهره، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، 1406ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت(ع)لاحیاء التراث، 1416ق.
- عبدالباقی، نعقه عبدالله، القانون الدولی العام، بیروت، دارالاضواء، 1410ق.
- علی منصور، علی، الشریعة الاسلامیة والقانون الدولی العام، القاهره، مطابع اهرام التجاریة، 1971م.
- ابویوسف، الخراج، بیروت، دارالمعرفة، 1399ق.
- لبون، گوستاو، تمدن اسلام و عرب، ترجمه سید هاشم حسینی، تهران، کتابفروشی اسلامی، 1347ش.
- کاسسه، آنتونیو، «ابراهیم - آنتیگون و تعارض میان ضرورتها»، ترجمه دکتر مرتضی کلانتریان، مجله حقوقی، شم·· 19 - 18، 1374ش.
- کرکی، علی بن الحسن، جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاءالتراث، 1408ق.
- ماوردی، ابوالحسن، الاحکام السلطانیة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1306ق.
- محقق داماد، سید مصطفی، «تدوین حقوق بشردوستانه بین المللی و مفهوم اسلامی آن» مجله تحقیقات حقوقی، شم·· 18، تابستان و زمستان 75.
- معروف حسنی، هاشم، سیرةالمصطفی، قم، منشورات الشریف الرضی، 1364ش.
- مکی، محمد کاظم، النظم الاسلامیة، بیروت، دارالزهراء، 1411ق.
- ناصری، فنرز بن حسن، القانون الدولی الانسانی، بغداد، دارالشؤون الثقافیة العامة، 1998م.
- نجفی، حسن، جواهرالکلام، تحقیق عباس قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- نواوی، عبدالخالق، العلاقات الدولیة والنظم القضائیه فی الشریعة الاسلامیة، بیروت، دارالکتاب العربی، 1394ق.
- یعقوبی، ابن واضح، تاریخ الیعقوبی، قم، منشورات الشریف الرضی، 1373ش.
.jpg)
