ظلم در لغت به معناى ناقص نمودن و کم کردن و چیزى را در جاى غیرخود قرار دادن است.
ارتکاب نهى گرچه ارشادى باشد و کیفر و عذابى به دنبال نداشته باشد، و به معناى گناه و معصیت اصطلاحى نباشد در حدّ خودش زیانى محدود به وجود خودانسان دارد، زیانش در حقیقت ناقص نمودن شخصیت و کم نمودن از معنویت و نورانیت درون است، و ارتکابش از بندگان خاص و عباد واقعى رحمان توقع نمى رود، ولى اگر دچار ارتکاب آن شدند از چشم رحمت نمى افتند، و کیفرى اخروى براى آنان نیست، و مطرود درگاه نمى شوند، و مستحق عتاب شدید نمى گردند بلکه محرومیتّى اندک از نورانیت و معنویت براى آنان میآید، و به گوشهاى کم از شخصیت آنان نقص وارد میشود، و این ارتکاب نهى در فضاى حیات آنان چیزى است که براى آنان موجب غم و اندوه و گریه و زارى و روى آوردن به توبه و انابه و توسل به ارواح مقدسه جهت جلب رحمت و مغفرت خداست.
از بهترین شواهد این معنا که نهى لاتقربا نهى ارشادى است این است که حضرت حق میفرماید:
وَ عَصى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى: و آدم به نهى خدا توجهى نکرد، و از آن سرپیچى نمود، و از رسیدن به آنچه شیطان به او وعده داده بود که مخلد شدن در بهشت است ناکام ماند و راه واقعى را گم کرد.
و نفرمود آدم مرتکب نهى شد، و از مغضوبان درگاه قرار گرفت، چنان که درباره عاصیان و متمردان و طاغیان و حرام خواران فرموده:
کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ وَ لا تَطْغَوْا فِیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبِی وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوى:
از خوردنى هاى پاکیزه و مطبوع که روزى شما نمودیم بخورید و در این مورد از حدود حق تجاوز نکنید و سر به طغیان برندارید که غضب و خشم من که عذابى سخت است بر شما فرود آید، و کسى که خشم بر او فرود آید یقیناً هلاک شده است.
ارتکاب نهى ارشادى هم در حدّ خود ستم بر خویش است و این ستم انسان را مستحق عنوان ظالم میکند، و ظالم در این آیه با توجه به مقام خلیفة الله و شخصیت برجسته او به معناى کم کردن از معنویت و نورانیت است، کم کردنى که نسبت به خلیفة الله ظلم بر نفس و قرار گرفتن در زمره اینگونه ظالمان است، که تعدادشان در اولیاء الهى و عباد خاص حق بسیار اندک و غیرقابل توجه است، و این مقدار لغزش که امرى طبیعى و از عوارض جنبه بشرى است لطمهاى و زیانى به ساختمان انسانیت و بناى شخصیت خلیفة الله نمى زند، چنان که حضرت مولى الموحدین امیرالمؤمنین على (ع) هنگام بیان اوصاف و کمالات و عظمت و شخصیت اهل تقوا در خطبه متقین درباره این عارضه که مربوط به حدود بشرى و جسمى و مادى انسان است میفرماید
«قلیلا زلله:»
لغزش اهل تقوا بسیار بسیار اندک است، و این لغزش در زندگى آنان گناه و معصیت اصطلاحى به حساب نمى آید زیرا نه موجب کیفر اخروى است و نه سبب فرود آمدن خشم حق بر آنان.