«قارون بهره عظیمى از ثروت داشت، خزینه‏ها و صندوق‏ها و انبارهایش انباشته از مال و جنس بود که قرآن مى‏فرماید:

إنَّ مفاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ اولِى الْقُوَّةِ»

حمل کلیدهایش بر گروهى نیرومند گران و دشوار مى‏آمد.

قارون در میان قوم خود روزگار را به عیّاشى و خوشگذرانى سپرى مى‏کرد و لباس‏هاى فاخر مى‏پوشید و با تجمّل و آرایش از خانه بیرون مى‏آمد.

قصرها براى خود ساخته و در آن جا خدمتگزاران مخصوص به کار گرفته بود و همیشه در تلاش زیاد کردن غلامان و حشم خویش وقت سپرى مى‏کرد و در پى این بود که از هر لذّتى خود را برخوردار و سیر سازد و حرص و عطش خود را فرو نشاند، او مى‏خواست به آخر حدّ تنعّم رسیده چشم و دلش سیر شود.

مال دنیا از آغاز، اساس زینت و بهجت دنیا بوده و وسیله زندگى و قوام آن است، ولى این مرد شیطان‏زده آن را وسیله طغیان و مایه تکبّر ساخته و با داشتن آن، غرور و نخوت مى‏فروخت.

بیچاره گمان مى‏کرد او تافته جدا بافته است و کسى نه حق دارد و نه مى‏تواند همدوش او باشد، تا چه رسد به این که او را مقهور خود سازد.

او چنین مى‏پنداشت که همه مردم مسخّر و زیردست اویند و لذا وقتى صحبت مى‏کرد باید همه سرها را به زیر افکنند و هر وقت اشاره مى‏کند باید به خدمتش حاضر باشند. غلامانش همین معانى را معمول مى‏داشتند، هر وقت صدا مى‏زد:

پسر بیا؟ در شتافتن به سویش از یکدیگر سبقت مى‏جستند.

او توقّع داشت این انسان‏هاى زیردستش بنده‏هاى خالص باشند و آن بیچارگان هم این معنا را بر خود واجب دانسته، واى بر آن خدمتگزارى که خیال نافرمانى وى را به دل بگذراند و محرومیت نصیب آن غلامى که در اطاعتش دیر بجنبد.

قارون در تاریخ بشریت مردى استثنایى و نوظهور نبود، هستند مردمى که راه و رسمشان این است که چون در خود قدرتى دیدند پا از گلیم خود بیرون مى‏کنند و به مردم ظلم کرده، سلطنت و قدرت خود را بر دیگران تحمیل مى‏نمایند و على‏رغم ایشان جبروت و سطوت خود را به خورد آنان مى‏دهند.

اى کاش این طبقه توانگر کمى کوتاه مى‏آمدند و معناى زندگى صحیح را مى‏فهمیدند و راه روشن آن را مى‏یافتند.

آرى، اگر مى‏یافتند مى‏فهمیدند که تنها داشتن مال گردن مردم را براى انسان خاضع نمى‏کند و مردم به طوع و رغبت در برابر انسان سر فرود نمى‏آورند، بلکه‏ بنده احسانند، وقتى این مردم را مى‏توان مطیع ساخت که آنان را از خیر خود سرشار نمود و شکم گرسنه‏شان را سیر گردانید، تنها در این صورت دل‏ها به سوى انسان معطوف گشته و انسان مى‏تواند خوبى‏ها را جلب و شرور زیادى را از خویش دور سازد و علاقه مردم را متوجه خویش ساخته و آنان را به دور خود گرد آورد.

علاوه بر این مى‏تواند از این راه رضاى خدا را هم به دست آورده و خوبى‏هاى مردم را با ثواب و جزاى خدایى تلافى کند و در نتیجه به خیر دنیا و آخرت برسد.

ولى چه باید کرد که مال دنیا چشم دل را کور و غرور ناشى از زرق و برق آن بصیرت‏ها را از بین مى‏برد، لذا به هر اجتماعى سر بزنیم از برخى از مردم جز ریاکارى نمى‏بینیم و جز تعارفاتى حاکى از نفاق نمى‏شنویم و جز با محرومیت و ناله مظلومان برخورد نمى‏نماییم.

(فیض کاشانى)

مردم مى‏دیدند هر چه گرسنگان بیشتر مى‏شوند او بیشتر در پى جمع آورى ثروت مى‏افتد و هر چه برهنگان زیادتر مى‏گردند او با لباس‏هاى فاخر خود بیشتر تجمّل و آرایش مى‏کند، علاوه بر این که غرور و بزرگى هم مى‏فروشد و همچنان راه طغیان و ظلم خود را دنبال مى‏کند.

لاجرم جمعى تصمیم گرفتند روح خیر را در او تحریک کرده از آن خواب گرانش بیدار سازند، لذا از درِ خیرخواهى نصیحتش کردند که مال نباید وسیله گمراهى انسان گشته و میان او و احسان به مردم و نادیده گرفتن لغزش‏هاى محتاجان و خوشدل نمودن و تلطف بر بیچارگان حایل گردد، بلکه بهترین وسیله است براى این که انسان بتواند به چنین کارهاى نیکى توفیق یافته نام نیک دنیا و ثواب آخرت را به دست آورد.

مضافاً بر این که احسان به خلق بهتر از خود انسان مال را نگهدارى کرده، باقى مى‏گذارد.

سپس اضافه کردند که ما براى مال تو کیسه طمع ندوخته‏ایم، این تو و آن اموالت، هر چه مى‏خواهى از آن استفاده کن، ما پیشنهاد دیگرى به تو داریم که خیرش عاید خودت مى‏شود و آن این است که مگر مقصود تو غیر این است که از رزق طیّب حلال دنیا کام برگیرى؟ البته بگیر، لکن فقرا را هم در نظر داشته باش و کامیابى از دنیا، محتاجان را از یادت نبرد و به شکرانه این که خداوند به تو احسان کرده تو نیز به ایشان احسان کن تا نعمت برایت محفوظ مانده و ثروت برکت کند و از آن فقط خیر بینى و مایه درد سرت نشود.

لکن یک مرد طاغى کجا گوشش بدهکار نصیحت است و چگونه ممکن است اندرز را تا پرده دل او نفوذ داد؟ علاقه به مال شراشر دل قارون را پر کرده و جایى براى نصیحت باقى نگذاشته، به علاوه در او علوّ و استکبار به بار آورده، دیگر کجا از افراد خیر خواه حرف مى‏شنود؟ به نظر او این افراد کسى نیستند که به او دستور دهند و او اطاعتشان کند؟ اصولًا به اینها چه ربطى دارد که در کار او مداخله کرده و به رفتارهاى خصوصى او دست اندازى نمایند!

او در ردّ گفتار آنان با کمال خشونت گفت: من احتیاجى به نصیحت و خیر خواهى شما ندارم، عقل من خیلى از عقل شما بیشتر و فکرم بسیار از فکر شما تیزتر است، شما گمان کرده‏اید هر کسى مى‏تواند چنین مالى به دست آورد؟ این عقل و فکر من بود که چنین موفقیتى نصیبم کرد، علاوه من نسبت به این مال سزاوارتر از دیگرانم، پس خواهش مى‏کنم این خیرخواهى را براى خود نگه دارید و با آن امور خود را اصلاح نمایید.

آنگاه براى این که دل مردم را بیشتر به درد آورد با تجمّل و جلال و شکوه هر چه تمام‏تر از خانه بیرون آمده و نمونه‏اى از بسیار و مشتى از خروار ثروت خود را به رخ مردم کشید.

مردم فقیر که او را دیدند با چه لباس‏هاى فاخر و چه اسب‏هاى قیمتى بیرون آمده و خدم و حشم وى از عقبش روانند، چشم‏هایشان خیره گشته و همه به تماشایش نزدیک آمده، دل‏هایشان چاک شد از این که او را در آن ناز و نعمت و خود را در این فقر و نکبت ببینند، به یکدیگر مى‏گفتند:

یا لَیْتَ لَنا مِثْلَ ما اوتىَ قارُونُ إنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظیمٍ»

اى کاش مانند آنچه به قارون داده‏اند براى ما هم بود، واقعاً او داراى بهره بزرگى است.

وَ قالَ الَّذینَ اوتُوا الْعِلْمَ وَیْلَکُمْ ثَوابُ اللَّهِ خَیرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ لایُلقّیها إلَّا الصّابِرُونَ»

و کسانى که معرفت و دانش به آنان عطا شده بود، گفتند: واى بر شما پاداش‏ خدا براى کسانى که ایمان آورده و کار شایسته انجام داده‏اند بهتر است. و [این حقیقت الهیه را] جز شکیبایان در نمى‏یابند.

موسى علیه السلام هر چه به قارون در این خصوص اصرار کرد سود نبخشید و فایده‏اى نداشت و قارون به گفتار موسى اعتنا نکرد و خود را بالاتر از آن دید که به فرمان حق سرفرود آورد.

موسى پس از مدتى زیاد که قارون را به راه خدا دعوت کرد و وى را با مواعظ حسنه پند داد ولى از به راه آمدن وى مأیوس شد از خدا خواست تا عذابش را بر او نازل کند و مردم را از فتنه و اغواى وى نجات دهد.

خدا دعاى موسى را مستجاب کرد و زمین را فرمود تا او و خانه او را در خود فرو برد.

آن روز از اموال و خدم و حشم کسى که او را یارى کند نبود، تنها خدا بود که مى‏توانست به فریادش برسد ولکن او از خدا کمک نخواست.

فَخَسَفْنا بِهِ وَ بِدارِهِ الأْرْضَ فَما کانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ یَنْصُرونَهُ مِنْ دُونِ‏اللَّهِ وَ ما کانَ مِنَ الْمُنْتَصِرینَ»

پس او و خانه‏اش را در زمین فرو بردیم، و هیچ گروهى غیر از خدا براى او نبود که وى را [براى رهایى از عذاب‏] یارى دهد، و خود نیز نتوانست از خود دفاع کند.

زمین قارون و اموالش را بلعید و داستانش مایه عبرت قوم موسى و پیروان فقیرش گردید و چون مردم سرانجام وى را دیدند از آن آرزوهایى که کرده بودند پشیمان گشته و حضرت حق را شکر کردند که مثل قارون نشدند.

البته این عذاب و خوارى فقط مخصوص قارون نبوده، بلکه بر اساس سنّت حتمیه الهیه دامنگیر هر ثروتمند فخر فروش و متکبر خودبین است.