«مسأله نباتات و گیاهان و آنچه از زمین مى‏روید، از اهمّ مسائل عرصه گاه خلقت و آفرینش است. انسان با همه وسعت علم و دانشش، هنوز نتوانسته به شمارش و احصاى نباتات موفّق شود، چه رسد به عظمت و اسرار و شگفتى‏هاى این جهان حیرت‏انگیز.

انواع و اقسام گیاه در سطح خاک و درون دریاهاى ژرف و بر دامنه و قلل کوههاى بلند، حتى بر روى صخره‏هاى عظیم و به صورت معلّق در هوا موجود است.

قسمتى از این گیاهان به اندازه‏اى کوچک و ریزند که فقط با چشم مسلّح دیده مى‏شوند، و عدّه‏اى آن قدر بزرگند که عظیم‏ترین موجودات زنده روى زمین به شمار مى‏آیند. شماره انواع گیاه که تاکنون شناخته شده از صدهزار متجاوز است و هر یک داراى آثار مخصوصى است.

چون شناختن فرد فرد گیاهان غیرمقدور است لذا علماى علم گیاه‏شناسى آنها را طبقه بندى نموده‏اند، و این طبقه بندى بر اساس اندام‏هاى گیاه مثل ریشه و ساقه و برگ و گل قرار گرفته است و طبق همین نظر در ابتدا آنها را به دو قسمت اصلى و سپس هر قسمت را به چند قسمت تقسیم نموده‏اند.

1- گیاهان گلدار: داراى ریشه و ساقه و برگ و گل بوده و عالى‏ترین گیاهان مى‏باشند. این همه گل‏هاى رنگارنگ که سطح خاک را زینت بخشیده و در صحن بیابان و صفحه باغستان مناظر زیبا و جالبى به وجود آورده‏اند و انواع میوه‏ها و سبزیجات که قسمت مهمّى از احتیاجات زندگى انسان را تأمین نموده و غلّات وحبوباتى که نیازمندى‏هاى غذایى را رفع مى‏کنند و بالأخره قسمت مهمّى از گیاهانى که مصرف طبّى دارند، همه و همه جزء این دسته محسوب مى‏گردند.

2- گیاهان بى‏گل: این دسته از گیاهان فاقد گل هستند، بنابراین تولید مثل در آنها بر خلاف گیاهان گلدار به طریق خاصّى انجام مى‏گیرد.

گیاهان بى گل نیز داراى اقسام مختلفى هستند به طورى که بعضى از آنها ریشه و ساقه و برگ داشته فقط گل ندارند، و برخى از آنها ساقه و برگ داشته ولى بدون ریشه و گل مى‏باشند. این قسمت اغلب روى تنه درختان و نقاطى که آب و هواى معتدل دارند زیست مى‏نمایند. و بالأخره قسمتى فاقد برگ و گل و ریشه و ساقه بوده و در پایین آنها رشته‏هاى تارمانندى وسیله جذب آب و سایر مواد غذایى بوده و باعث اتصال آنها به زمین مى‏گردد، و ما نوعى از آنها را که «جُلبَک» نامیده مى‏شود در جویبارها و آبهاى راکد و حوض‏ها، به مقدار زیاد مى‏بینیم.

این را مى‏دانیم که انواع حیواناتى که در عرصه گاه گیتى پراکنده شده و سطح زمین را میدان زندگى خود قرار داده‏اند شدیداً به غذا نیازمندند و براى ادامه حیات باید از عناصرى که در روى زمین موجود است استفاده کنند و از طرف دیگر عناصرى که در آب و خاک و هوا موجود است به همین صورت قابل استفاده و تغذیه حیوانات نیست؛ این جاست که گیاهان براى تأمین احتیاجات غذایى حیوانات، نقش مهمّى را ایفا مى‏کنند، زیرا آنها عناصر آب و خاک را به وسیله دستگاههاى مخصوصى که در ساختمان آنها قرار دارد به صورت ساقه و برگ و میوه در مى‏آورند و در نتیجه مواد غذایى حیوانات را در اختیار آنها مى‏گذارند.

از این نظر طبقه انسان نیز با حیوانات دیگر یکسان است و انسان تا کنون نتوانسته است از عناصر زمین بدون واسطه گیاه استفاده کامل بنماید و احتیاجات غذایى خود را تأمین کند، بلکه همواره دست حاجت به سوى گیاه دراز کرده و از محصول کارگاه نبات بهره‏مند گردیده است.

در هوایى که تنفّس مى‏کنیم مقدار معیّنى «اکسیژن» موجود است و اکسیژن یک مادّه حیاتى است که براى تولید حرارت غریزى حایز اهمیت فوق العاده‏اى است و زندگى بدون آن، پنج دقیقه هم ممکن نیست.

هنگام تنفّس مقدارى اکسیژن وارد ریه‏ها مى‏شود و با خونى که در ریه‏ها موجود است ترکیب مى‏گردد و دستگاه پخش خون آن را در تمام قسمت‏هاى بدن توزیع مى‏کند و همین اکسیژن، غذا را در سلول‏هاى مختلف بدن آهسته و آرام با حرارتى ضعیف مى‏سوزاند. در اثر احتراق غذا در سلول‏ها یک گاز سمّى به نام «کربنیک» ایجاد و با خون داخل ریه مى‏گردد و با تنفّس‏هاى بعدى از بدن خارج شده به هواى محیط بر مى‏گردد. به این ترتیب کلیه جانوران اکسیژن استنشاق مى‏کنند و گاز کربنیک بیرون مى‏دهند.

اگر این عمل به همین صورت ادامه پیدا مى‏کرد، پس از مدت کوتاهى این ماده حیاتى یعنى اکسیژن که به اندازه معیّنى در هوا موجود است تمام مى‏شد و گاز سنگین و غلیظ و سمّى کربنیک جایگزین آن مى‏گردید و آن وقت حیات کلیه حیوانات با خطر بسیار بزرگى مواجه مى‏شد و رفته رفته مى‏بایست همه جانوران مسموم شوند و از آنها در روى زمین اثرى و خبرى نماند و انسان هم از این پیشامد خطرناک البته مستثنى نمى‏گردید، زیرا هر فردى از انسان در 24 ساعت در ضمن تنفّس، معمولًا 250 گرم کربن خالص از ریه خود بیرون مى‏فرستد و روى این حساب در ظرف یکسال، دویست وهفتاد و سه میلیون و هفتصد و پنجاه هزار (000، 750، 273) تن از این گاز سمّى به وسیله سه میلیارد بشر تولید مى‏شد، و چندین برابر این مقدار را حیوانات دیگر در ضمن تنفّس تولید مى‏نمایند.

این جاست که به اهمیت یکى از اعمال گیاهان پى مى‏بریم و آن عمل کربن‏گیرى است.

گیاهان در حرارت آفتاب گاز کربنیک را که از دو عنصر کربن و اکسیژن تشکیل‏شده است تجزیه مى‏کنند و اکسیژن را در هوا رها مى‏سازند و کربن را در تنه خود نگه مى‏دارند، و قسمت مهمّ وجود گیاهان از همین کربن تشکیل یافته است. این عمل یعنى عمل کربن‏گیرى که به وسیله برگ‏هاى گیاهان انجام مى‏گیرد درست به عکس تنفّس جانوران است.

این تناسب عجیب و تعادل دقیقى که میان اکسیژن و گاز کربنیک برقرار گردیده تا نیازمندى حیات جانوران و گیاهان براى همیشه تأمین شود یکى از آیات بزرگ خداشناسى است.» «1»

عجایب گیاهان در قرآن‏

قرآن مجید به طور مکرّر به مسأله گیاه و عجایب آن و خالق حکیم و عالمش اشاره کرده است:

الَّذِى جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِرَاشاً وَالْسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنْزَلَ مِنَ الْسَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَکُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلّهِ أَنْدَاداً وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ» «2»

آن پروردگارى که زمین را براى شما بسترى گسترده و آسمان را سقفى برافراشته قرار داد و از آسمان، آبى [مانند برف و باران‏] نازل کرد و به وسیله آن از میوه‏هاى گوناگون، رزق و روزى براى شما بیرون آورد؛ پس براى خدا شریکان و همتایانى قرار ندهید در حالى که مى‏دانید [براى خدا در آفریدن و روزى دادن، شریک و همتایى وجود ندارد].

الَّذِى جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَسَلَکَ لَکُمْ فِیهَا سُبُلًا وَأَنزَلَ مِنَ السَّماءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِن نَبَاتٍ شَتَّى‏* کُلُوا وَارْعَوْا أَنْعَامَکُمْ إِنَّ فِی ذلِکَ‏لَآیَاتٍ لِأُولِی النُّهَى‏» «3»

همان کسى که زمین را براى شما بسترى گسترده قرار داد، و براى شما در آن [به خاطر آسان شدن رفت و آمدتان‏] راههایى پدید آورد، و از آسمان آبى نازل کرد، پس به وسیله آن انواعى از روییدنى‏هاى گوناگون بیرون آوردیم.

[خود از این نعمت هاى فراوان‏] بخورید و دام‏هایتان را بچرانید، یقیناً در این امور نشانه‏هایى [بر توحید، ربوبیّت و قدرت خدا] براى صاحبان خرد است.

چهار بخش از نعمت‏هاى بزرگ حق‏

«در مجموع این مسائل به چهار بخش از نعمت‏هاى بزرگ حق اشاره شده است.

1- زمین، که مهد آرامش و آسایش انسان است و به برکت قانون جاذبه و همچنین قشر عظیم هوایى که اطراف آن را گرفته، انسان مى‏تواند به راحتى و امن و امان روى آن زندگى کند.

2- راهها و جاده‏هایى که خداوند در زمین به وجود آورده است که تمام مناطق آن را به یکدیگر پیوند مى‏دهد. همان گونه که غالباً دیده‏ایم در میان سلسله جبال سر به آسمان کشیده غالباً درّه‏ها و راههایى وجود دارد که انسان مى‏تواند از آنها عبور کرده و به مقصد خود برسد.

3- آبى که مایه حیات است و سرچشمه همه برکات، از آسمان نازل کرده است.

4- گیاهان و نباتات گوناگون و مختلفى که به وسیله این آب از زمین مى‏روید که قسمتى از آنها مواد غذایى انسان را تشکیل مى‏دهند، و بخشى مواد دارویى، وقسمتى را انسان براى ساختن لباس مورد استفاده قرا مى‏دهد، و قسمت دیگرى را براى وسایل زندگى همچون درها و حتى خانه‏هایى که از چوب ساخته مى‏شود و کشتى‏ها و بسیارى از وسایل نقلیه دیگر.» «4» أَمَّنْ خَلَقَ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنزَلَ لَکُم مِنَ السَّماءِ مَاءً فَأَنبَتْنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهْجَةٍ مَا کَانَ لَکُمْ أَن تُنبِتُوا شَجَرَهَا أَءِلهٌ مَّعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ یَعْدِلُونَ» «5»

یا آن که آسمان‏ها و زمین را آفرید، و براى شما از آسمان آبى نازل کرد که به وسیله آن باغ‏هایى خرم و باطراوت رویاندیم، که رویاندن درختانش در قدرت شما نیست؛ آیا با خدا معبودى دیگر هست [که شریک در قدرت و ربوبیت او باشد؟ نه، نیست‏]، بلکه آنان مردمى منحرف‏اند [که براى او شریک مى‏گیرند.].

عجایب گیاهان در کلام دانشمندان‏

دن هرتاک‏ متخصّص توارث نباتى و آمار حیاتى آن و برخى از علوم مربوط به نباتات در مقاله‏اى که در باب خداشناسى دارد مى‏گوید:

مهم‏ترین کارخانه و ماشین مصنوع بشرى با کوچک‏ترین کارخانه و ماشین پیچیده یک نبات، مثلًا دستگاه تصفیه، هضم، تبخیر، تولید مثل نباتات به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.

همان عجایب و اسرار یا نظامات پیچیده‏اى که در ذرّات این عالم به نام اتم‏ها و اسرار منظومه اتمى، و در فضاى این عالم به نام منظومه‏ها و اختران، ما را به اعجاب و تحسین وا مى‏دارد، در لباس دیگر و با وضعى دیگر در عالم نباتات ما را در دنیایى از تحیّر فرو مى‏برد و در عظمت مشیّت و حکمت پروردگار غرق مى‏سازد.

حسّ و حیات نباتات که هنوز درک آن از چشم علوم بشرى پنهان است، دقت در سلّول نباتات، تجزیه عناصر تشکیل دهنده این سلّول‏ها، توجه به خاصیت هر یک، ترکیب هسته، غشاى سلّول، اعمال فیزیکى آن، کیفیّت تولید نیرو، چگونگى تغذیه، اسرار مرموز نموّ متناسب، تولید و تکثیر، نسوج نباتى، جهازات داخلى هر یک، خواص طبیعى آنها، کیفیت ساختمان ریشه‏ها، طبقات ریشه‏ها، استوارى آنها، کیفیت جذب آب و املاح، جریان شیره خام، دفع مواد زاید، کیفیت دفع مبارزه ریشه‏ها با هم، ساختمان کلاهک یا سپر بر سر آنها، عناصر ترکیب کننده آنها، عملیات فیزیکى هر یک، تأثیر خاص رطوبت و نور و حرارت در نباتات، دستگاههاى گیرایى این قوا در گیاه، وسایل تنفس گیاه، ساختمان برگ، ترکیبات و طبقات و انواع آنها، برگ‏هاى خاردار، عمل لقاح، ابزار و وسایل لقاح، کیفیت‏هاى گوناگون آن در انواع نباتات، حشرات و مگس‏هاى مأمور لقاح، بادها و امواج مأمور، حساسیت خاصّ برخى از نباتات، گیاهان توانا و ناتوان، تعاون گیاهها با هم، درخت‏هاى گوشتخوار، نظام توارث در نباتات، اسرار میوه‏ها، اشکال گل‏ها، گلبرگ‏ها، شکوفه‏ها، گیاهان آبى و صحرایى، مقاومت گیاهان در برابر امراض گیاهى، امراض گیاهى، مرگ گیاه، هر یک از این امور و صدها امور نباتى دیگرموضوع علم خاصّى بوده و داراى میلیاردها قانون و نظام مستحکم مى‏باشد و شرح آنها هرگز در چند دفتر نگنجد. به دو نمونه از اسرار و نظامات نباتات توجّه نمایید:

اسرار نباتات‏

1- در حالى که نیروى جاذبه زمین همه چیز را به سمت پایین مى‏کشد، مادّه حیاتى نباتات که هنوز بشر را بر درک حقیقت آن راهى نیست، به منظور تقویت و رشد نبات، آب و موادّ غذایى و معدنى و انرژى‏هاى فضایى را با ابزار گوناگون جذب کرده على رغم جاذبه زمین به سمت بالا رشد مى‏کند. در جنگل‏هاى بزرگ هند و آمریکا و آفریقا درخت‏هاى بسیار تنومند و بلندى وجود دارد که چنارهاى ما در مقابل آن نهالى بیش نیست.

ملاحظه کنید: راز مبارزه با نیروى جاذبه هنوز به خوبى بر بشر کشف نیست، اما درخت‏هاى دانشمند! صدها هزار قرن است چهل متر و کمتر و بیشتر مواد زمینى و آب و املاح را به بالا مى‏برند! فکر نمى‏کنید قدرت و مشیّت و اراده قاهرى در این کار دخیل باشد؟

2- قارچ‏ها در اثر نداشتن مادّه سبز رنگ «کلروفیل» (که در اکثر گیاهان براى کربن‏گیرى موجود است ودر ساختن قند و چربى و نشاسته موادّ غذایى نباتات به کار مى‏رود) همواره مى‏کوشند تا با گیاه کلروفیل دارى رفاقت کنند و بدین وسیله حیات نباتى خود را با تغذیه مناسب ادامه دهند، لذا با جلبک‏ها که آنها نیز به درد دیگرى دچارند، یعنى داراى ریشه کافى که بتواند مواد معدنى و انرژى‏هاى زمینى را به خوبى جذب کنند نمى‏باشند، اما در عوض ماده کلروفیل فراوانى دارند رفیق و شریک مى‏شوند.

با طرح این رفاقت یا سرمایه گذارى هر دو جانبه و تأسیس یک شرکت، قارچ از کلروفیل جلبک استفاده مى‏کند و جلبک از ریشه‏هاى نیرومند قارچ. آیا این قارچ وجلبک به طور مشترک مى‏توانند با این تعاون عاقلانه خود ما را به مبدأ هشیار و بصیر و حکیمى هدایت کنند؟

هر گیاهى نظیر خود را تولید مى‏کند و این تولید مثل، خود از عجیب‏ترین تشکیلات پیچیده نباتى است و روى مشیّت و برنامه بسیار مفصّلى انجام مى‏گیرد.

گل‏ها و گروههاى مختلف نباتى بر اثر دارا بودن کارخانه‏ها و غدّه‏هاى خاصّى، به تهیه انواع مختلف شیره‏ها که هر یک از آنها مورد توجّه نوع خاصّى از حشرات است پرداخته و حشرات خاصّه را به دور خود جمع مى‏کنند تا در مقابل، حشرات نیز وسیله تلقیح آنها باشند، در نتیجه بذر لازم براى تولید نبات و گل‏هاى سال آینده و نسل آینده به وجود آید! این جا از آنجاهایى است که نباتات، حیوانات را استخدام مى‏کنند! یا بهتر بگوییم نظامات الهى، حیوانات را در خدمت تولید نباتات گمارده است.

رابطه گیاهان و حیوانات در کلام دکتر جان ویلیام کلاتس‏

بهتر است این بحث پیچیده و راز مهم را با دیده یک متخصّص فن که استاد علم الحیات یا فیزیولژى و علوم طبیعى و دکتر در فلسفه از «پیتسبورک» و متخصّص در وراثت چند نوع حشره مى‏باشد یعنى‏ دکتر جان ویلیام کلاتس‏ ببینیم، مى‏گوید:

«یکى از مسائل بغرنج عالم وجود یک نوع رابطه و علاقه اجبارى است که در بین پاره‏اى از موجودات مثلًا یک گیاه خاص با یک حیوان خاص مشاهده مى‏شود.

یکى از مصادیق آن ارتباط مرموز و عمیق، رابطه‏اى است که میان «گل یوکا» «مگس یوکا» وجود دارد.

گل یوکا سرش پایین است و مادگى یعنى قسمت ماده گل نیز از بساک یا قسمت نر گل پایین‏تر است. کلاله یا مادگى گل که باید گرده به آن وارد شود به شکلى است که ورود گرده به درون آن به خودى خود امکان ندارد. گرده یوکا توسط مگس ماده‏یوکا کمى بعد از غروب آفتاب به مادگى حمل مى‏شود، بدین ترتیب که مگس یوکا قسمتى از گرده را از بساک در دهانش گرفته به سوى کلاله پرواز نموده، تخمدان گل را مى‏شکافد و چند دانه از تخم خود در آن مى‏گذارد و سپس روى آن را با گرده‏اى که آورده مى‏پوشاند. گل دانه‏هاى زیادى مى‏دهد که قسمتى از آن را کرم‏هاى نوزاد مگس مى‏خورند و قسمت دیگر گل‏هاى تازه تولید مى‏کند. تولید مثل گل یوکا یا بهتر بگوییم بقاى نسل این گل از آغاز پیدایش آن تا کنون تنها به وسیله این مگس انجام مى‏گیرد! این گل نیز به نوبه خود محل مناسبى براى بقاى نسل مگس یوکا است.

بین انجیرهاى تجارتى و چند نوع از زنبور کوچک نیز همین رابطه برقرار است.

خوشه‏هاى درخت انجیر دو نوعند: عدّه‏اى هم گل‏هاى نر دارند و هم گل‏هاى ماده، و عدّه‏اى دیگر فقط گل‏هاى ماده دارند.

اما این همه گل‏ها به وسیله زنبورهاى ماده تلقیح مى‏شوند، بدین ترتیب که مدخل این گل‏ها در نتیجه وجود پوشش‏هاى مختلف به قدرى صعب العبور است که حشره بینوا به زحمت مى‏تواند به داخل آن راه یابد و غالباً بال‏هایش در سر این کار جدا مى‏شود، اما عاملى مرموز او را با وجود این همه مشکلات تحریص مى‏کند تا بالأخره به درون گل راه یابد. اگر گل از آنهایى است که هم قسمت نر دارد و هم قسمت ماده، زنبور ماده تخم گذارى مى‏کند و خود مى‏میرد.

تخم‏ها رشد کرده، زنبور مى‏شوند، زنبورهاى نر مى‏میرند و زنبورهاى ماده از گل بیرون شده به سوى گل‏هاى دیگر به پرواز مى‏آیند ولى قبل از خروج از داخل گل با گرده درون گل آغشته مى‏شوند تا آن را به گل‏هاى دیگر ببرند. اگر گل دیگر که زنبور بر آن مى‏نشیند مثل اولى نر و ماده باشد که همان عمل گذشته تکرار مى‏شود، و اگر گل جدید فقط ماده باشد به علّت عمق زیاد این گل، زنبور بدون آن که بتواند تخم گذارى کند، پس از نشستن روى آن از آنجا مى‏گذرد، ولى با همین مکث مختصر بر روى گل ماده، گل ماده را با گرده نر که به آن آغشته بود و به همراه داشت تلقیح کرده‏است. در نتیجه این گل بزرگ شده و تبدیل به انجیر رسیده کاملى مى‏شود.

نخستین درخت‏هاى انجیرى که در آمریکا آورده شد میوه ندادند، بعدها متوجّه شدند که موقع حمل این درخت‏ها آن زنبورها را با خود نیاوردند، وقتى زنبورهاى مخصوص را نیز به آمریکا آوردند، درخت‏ها میوه دادند و انجیر از مال التجاره‏هاى مهم آن کشور شد.

دکتر جان ویلیام پس از آن که مثال‏هاى دیگر مى‏آورد در آخر نتیجه مى‏گیرد:

این زحمت کشان به فرمان چه کسى على الدوام مأموریت خود را انجام مى‏دهند؟ آیا این شواهد به وجود خداوند متعال دلالت نمى‏کند؟ خیلى مضحک و نامعقول و مشکل است که همه این کارهاى منظم و مُنتج را از آغاز پیدایش این نوع گیاهان و درخت‏ها و این نوع حشرات به تصادف حمل کنیم!» «6»

روشنایى گیاهان، انگل‏ها، قارچ‏ها

دو گروه از گیاهان، انگل‏ها، قارچ‏ها هستند که داراى پیکرى درخشنده مى‏باشند. روشنایى آنها به نحوى است که در تاریکى شب کاملًا خود را نشان مى‏دهند. روشنایى آنها از چیست؟ آیا چه مادّه محترقه‏اى تمام نشدنى در پیکر آنها موجود است که این روشنایى از آن پدید مى‏آید آیا این نورها به چه وسیله پخش مى‏شود؟ به وسیله لامپ، یا وسیله دیگر؟ آیا نورافکن آنها در کدام کارخانه به دست کدام مهندس ساخته شده است، و چه کسى آن را نصب کرده است؟ آیا ماده، دانشمند است و مى‏تواند موادّ محترقه را از غیر محترقه تمیز بدهد؟ هرگز؛ چون مادّه فاقد علم مى‏باشد.

آیا مهندسین عالى مقام بشرى مى‏توانند از آب و هوا و غذاهایى که نباتات از زمین مى‏خورند، چراغى نورانى به این کوچکى و ریزى بسازند؟ آنهم چراغى کهخودش پیوسته ماده احتراقى خود را درست کند و نیازى به کمک خارجى نداشته باشد؟

اگر پزشکى، بیمارى بیماران را به خوبى تشخیص دهد و داروى صحیح هر بیمارى را بداند، عقلا او را دانشور و خردمند مى‏خوانند.

اگر داروشناسى داروهاى بیمارى‏ها را خوب بشناسد و یکایک آنها را براى بهره بردارى بیماران آماده داشته باشد عقلا وى را دانا و عاقل مى‏دانند.

اگر کسى هم پزشک باشد و هم داروشناس، هم پزشکى را بداند و هم داروپزشکى، عقلا وى را بسیار دانا دانسته و در برابر دانش او سر تعظیم فرود مى‏آورند.

اگر موجودى هم پزشک باشد و هم داروشناس و هم سازنده دارو و پدید آورنده دارو و هم گذارنده دارو به طور رایگان در دسترس بیماران، چنین وجودى بسیار دانا و توانا و حکیم و کریم و مهربان خواهد بود.

آیا وجود گیاهان دارویى در این جهان، از آغاز تا کنون و آینده به ما نمى‏گوید که پدیدآورنده آنها دانا و تواناست، حکیم و کریم و مهربان است؟

اوست که بیمارى‏هاى بشر را یکایک دانسته و داروهاى آنها را یکایک شناخته و داروها را یکایک ساخته و پرداخته و از نیستى به هستى آورده و به طور رایگان تحت اختیار بشر قرار داده است، ولى بشر خود را به نادانى مى‏زند! این دانش نامتناهى را نادیده مى‏گیرد، این قدرت نامتناهى را نمى‏بیند، این حکمت نامتناهى را به هیچ مى‏انگارد، این کرم نامتناهى را نمى‏فهمد، این مهر نامتناهى را درک نمى‏کند! برناى کاشف پنى سیلین و مانند آن بسیار احترام و ارزش قائل است ولى آفریننده پنى‏سیلین و مانند آن را منکر مى‏شود؛ نمک را مى‏خورد و نمکدان را مى‏شکند!

بزرگوارى و رحمت او اقتضا مى‏کند که براى مدتى از این گناه بزرگ بشر چشم‏پوشى کند. کریم و مهربان است، اوست که بیمارى‏هاى بشر را یکایک دانسته و داروى آنها را یکایک شناخته و داروها را یکایک ساخته و پرداخته است.

در بخش‏هاى استوایى کره زمین گیاهى مى‏روید که هم گل مى‏دهد و هم بر مى‏دهد. برهاى این گیاه به اندازه دانه باقلا مى‏باشد. این گیاه به وسیله برگ‏هاى گل خود تنفّس مى‏کند، در صورتى که گل آن تحمل گرد و غبار را ندارد. وقتى که مقدارى گرد روى برگ آن گل جمع شود، برگ‏ها از گازى که خود آن گیاه تولید کرده پر مى‏شود و ناگهان منفجر مى‏گردد. گل باز مى‏شود و گردها ریخته مى‏شود، در اثر انفجار گاز بیرون مى‏آید و صدایى مى‏دهد که شبیه سرفه کودک مى‏باشد.

آیا این نشانه آن نیست که این گیاه، سازنده‏اى دارد بسیار دانا و حکیم و توانا، به طورى که دقیق‏ترین چیزها از نظرش محو نمى‏شود و قدرت بر هر چیزى دارد؟!

داستان گل‏ها و گیاهان و مواد خوراکى و آثار عجیبه آنها در حیات جانداران، مسأله‏اى نیست که در این دفتر بگنجد. در این زمینه تاکنون هزاران کتاب ارزشمند نوشته شده و هزاران محقّق بزرگ عمر خود را در تحقیق مسائل این عرصه گاه اعجاب‏انگیز سپرى کرده‏اند.

این وجیزه به گوشه‏اى بسیار ناچیز از این جهان بزرگ براى پى بردن به عظمت حضرت محبوب اشاره کرد، باشد که نورى از آن منبع بى‏نهایت در بى‏نهایت به قلب بتابد و آثار آن نور، سعادت دنیا و آخرت تهیدستان از حقیقت را تأمین نماید.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- شگفتى‏هاى آفرینش: 10.

(2)- بقره (2): 22.

(3)- طه (20): 53- 54.

(4)- تفسیر نمونه: 13/ 222، ذیل آیه 53 سوره طه.

(5)- نمل (27): 60. (6)- جاهلیّت و اسلام: 320.

(7)- صراحى: قسمى از ظروف شیشه یا بلور با شکمى نه بزرگ و نه کوچک و با گلوگاهى تنگ و دراز.