صاحب کتاب ابواب الجنان، و همچنین واعظ سبزوارى در کتاب جامع‏النورین، (ص 317) و آیت اللَّه نهاوندى در خزینة الجواهر (ص 291) نقل مى‏کند: هارون را پسرى بود به زیور صلاح آراسته، و گوهر پاکش از صلب آن ناپاک چون مروارید، از آب تلخ و شور برخاسته، فیض مجالست زهاد و عباد آن عصر را دریافته بود و از تأثیر صحبت ایشان روى دل از خواهش زخارف دنیوى برتافته، طریقه‏ ى پدر و آرزوى سریر و افسر را ترک گفته و خانه‏ ى دل را به جاروب آگاهى از خس و خاشاک اندیشه پادشاهى پاک نموده، از جامه‏ هاى غیر کرباس و شال نپوشیدى، و خون رغبتش با رنگ اطلس و دیباى دنیا نجوشیدى، مرغ دلش از دامگاه علایق جسته، بر شاخهاى بلندى حقیقت آشیان گرفته و دیده از تماشاى صورت ظاهر دنیا بسته بود.

پیوسته به گورستانها رفته و به نظر عبرت نگریستى، و بر آن گلزار اعتبار مانند ابر بهار زار زار مى‏گریستى!

روزى وزیر هارون در مجلس بود، در آن اثنا آن پسر که نامش قاسم بود و لقبش مؤتمن آمد بگذرد، جعفر برمکى خندید، هارون از سبب خنده پرسید، پاسخ داد، بر احوال این پسر مى‏خندم که تو را رسوا نموده، اى کاش این پسر به تو داده نمى‏شد! این است لباس و وضع و روش و منش او، با فقرا و تهیدستان مى‏نشیند، هارون گفت: حق دارد، زیرا ما تاکنون منصب و مقامى به او واگذار نکرده‏ ایم، چه خوبست حکومت شهرى را در اختیارش بگذاریم، امر کرد او را به حضور آوردند، وى را نصیحت کرد و گفت: مى‏خواهم تو را به حکومت شهرى منصوب نمایم، هر منطقه اى را علاقه دارى بگو.

گفت: اى پدر! مرا به حال خود بگذار، علاقه‏ ام به بندگى خدا بیش از حکومت است، تصور کن فرزندى چون مرا ندارى.

گفت: مگر نمى‏توان در لباس حکومت به عبادت برخاست؟ حکومت منطقه‏ اى را بپذیر، وزیرى شایسته براى تو قرار مى‏دهم تا اکثر امور منطقه را به‏دست گیرد و تو هم به عبادت و طاعت مشغول باشى.

هارون از این معنا غافل بود یا خود را به غفلت زده بود که حکومت، حق امامان معصوم و اولیاى الهى است. در حکومت ظالمان و ستمگران، و غاصبان و طاغیان، قبول امارت و حکومتى که نتوان دستورات حق را پیاده کرد و با حقوق آن، که سراسر حرام است هیچ عبادتى به صورت صحیح ممکن نیست انجام گیرد، مورد رضایت خدا نیست و پذیرفتن امارت از جانب ستمگر، بدون وجه شرعى گناه بزرگى است.

قاسم گفت: من هیچ نوع برنامه‏ اى را نمى‏پذیرم و زیر بار قبول امارت و حکومت نمى‏روم.

هارون گفت: تو فرزند خلیفه و حاکم و سلطان مملکتى پهناور و سرزمینى وسیع هستى، چه مناسبت دارد که با مردمان بى‏سر و پا معاشرى و مرا در میان بزرگان سرشکسته کرده‏ اى؟ پاسخ داد: تو هم مرا در میان پاکان و اولیاى خدا از اینکه فرزند خود مى‏دانى سرشکسته کرده‏ اى!

نصیحت هارون و حاضران مجلس در او اثر نکرد، از سخن گفتن ایستاد و در برابر همه سکوت کرد.

حکومت مصر را به نام او نوشتند، اهل مجلس به او تبریک و تهنیت گفتند.

چون شب رسید از بغداد به جانب بصره فرار کرد، به وقت صبح هر چند تفحص کردند او را نیافتند.

مردى از اهالى بصره به نام عبد اللَّه بصرى مى‏گوید: من در بصره خانه‏اى داشتم که دیوارش خراب شده بود، روزى آمدم کارگرى بگیرم تا دیوار را بسازد، کنار مسجدى جوانى را دیدم مشغول خواندن قرآن است و بیل و زنبیلى هم در پیش رویش گذاشته است، گفتم: کار مى‏کنى؟ گفت: آرى، خداوند ما را براى کار و کوشش و زحمت و رنج براى تأمین معیشت از راه حلال آفریده.

گفتم: بیا به خانه‏ى من کار کن، گفت: اول اجرتم را معین کن سپس مرا براى کار ببر. گفتم: یک درهم مى‏دهم، گفت: بى‏مانع است، همراهم آمد تا غروب کار کرد، دیدم به اندازه‏ى دو نفر کار کرده، خواستم از یک درهم بیشتر بدهم قبول نکرد، گفت: بیشتر نمى‏خواهم، روز بعد دنبالش رفتم او را نیافتم، از حالش جویا شدم گفتند: جز روز شنبه کار نمى‏کند.

روز شنبه اول وقت نزدیک همان مسجدى که در ابتداى کار او را دیده بودم ملاقاتش کردم، او را به منزل بردم مشغول بنایى شد، گویى از غیب به او مدد مى‏رسید. چون وقت نماز شد، دست و پایش را شست و مشغول نماز واجب شد، پس از نماز کار را ادامه داد تا غروب آفتاب رسید، مزدش را دادم رفت، چون دیوار خانه تمام نشده بود صبر کردم تا شنبه‏ى دیگر به دنبالش بروم، شنبه رفتم او را نیافتم، از او جویا شدم گفتند، دو سه روزى است بیمار شده، از منزلش جویا شدم، محلى کهنه و خراب را به من آدرس دادند، به آن محل رفتم، دیدم در بستر افتاده به بالینش نشستم و سرش را به دامن گرفتم، دیده باز کرد و پرسید: تو کیستى؟ گفتم: مردى هستم که دو روز برایم کار کردى، عبد اللَّه بصرى مى‏باشم، گفت: تو را شناختم، آیا تو هم علاقه دارى مرا بشناسى؟ گفتم:

آرى، بگو کیستى؟

گفت: من قاسم پسر هارون الرشید هستم!

تا خود را معرفى کرد از جا برخاستم و بر خود لرزیدم، رنگ از صورتم پرید، گفتم: اگر هارون بفهمد فرزندش در خانه‏ى من عملگى کرده مرا به سیاست سختى دچار مى‏کند و دستور تخریب خانه‏ام را مى‏دهد. قاسم فهمید دچار وحشت شدید شده‏ ام، گفت: نترس و وحشت نکن، من تا به حال خود را به کسى معرفى نکرده‏ ام، اکنون هم اگر آثار مردن در خود نمى‏دیدم حاضر به معرفى خود نبودم، مرا از تو خواهشى است، هرگاه دنیا را وداع کردم، این بیل و زنبیل‏مرا به کسى که برایم قبر آماده مى‏کند بده و این قرآن هم که مونس من بوده به اهلش واگذار، انگشترى هم به من داد و گفت: اگر گذرت به بغداد افتاد پدرم روزهاى دوشنبه بار عام مى‏دهد، آن روز به حضور او مى‏روى و این انگشتر را پیش رویش مى‏گذارى و مى‏گویى: فرزندت قاسم از دنیا رفت و گفت: چون جرأت تو در جمع کردن مال دنیا زیاد است این انگشتر را روى اموالت بگذار و جوابش را هم در قیامت خود بده که مرا طاقت حساب نیست، این را گفت و حرکت کرد که برخیزد نتوانست، دو مرتبه خواست برخیزد قدرت نداشت، گفت: عبد اللَّه، زیر بغلم را بگیر و مرا از جاى بلند کن که آقایم امیرالمؤمنین علیه السلام آمده، او را از جاى بلند کردم به ناگاه روح پاکش از بدن مفارقت کرد، گویا چراغى بود که برقى زد و خاموش شد!