بعضى از گناهان باعث پرده‏درى شده و شخص گناهکار در همین دنیا رسوا مى‏شود.

امام سجّاد علیه السلام مى‏فرماید:

الذُّنُوبُ الَّتى‏ تَهْتِکُ الْعِصَمَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ اللَعِبُ بِالْقِمارِ وَ تَعاطى‏ ما یُضْحِکُ النَّاسَ مِنَ اللَّغْوِ وَ الْمِزاحِ وَ ذِکْرُ عُیُوبِ النَّاسِ وَ مُجالَسَةِ اهْلِ الرَّیْبِ. «1»

آن گناهانى که پرده‏ها را مى‏درد عبارت است از: نوشیدن شراب، قماربازى، ردّ و بدل کردن سخنان بیهوده و شوخى براى خنداندن مردم، ذکر عیب‏هاى مردم، همنشینى با مردمان بدنام.

شراب خوارى‏

امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند عز و جل به پیغمبر خود وحى کرد:

چهار خصلت در جعفر بن ابى طالب مورد تقدیر و سپاس من است: رسول خدا صلى الله علیه و آله جعفر را خواست و موضوع وحى را به او گزارش داد، جعفر عرض کرد:

ما شَرِبْتُ خَمْراً قَطُّ لِانّى‏ عَلِمْتُ انّى‏ انْ شَرِبْتُها زالَ عَقْلى‏ وَ ما کَذَبْتُ قَطُّ لِانَّ الْکَذِبَ یَنْقُصُ المُرُوَّةَ، وَ ما زَنَیْتُ قَطُّ لِانّى‏ خِفْتُ أَنّى‏ اذا عَمِلْتُ عُمِلَ بى‏، وَ ما عَبَدْتُ صَنَماً قَطُّ لِانّى‏ عَلِمْتُ انَّهُ لایَضُرُّ وَ لایَنْفَعُ. «2»

من هیچ گاه شراب ننوشیدم چون مى‏دانستم اگر آن را بنوشم عقلم زائل مى‏گردد و هرگز دروغ نگفتم؛ زیرا دروغ نقص مردانگى است و هرگز زنا نکردم؛ زیرا ترسیدم که همان عمل با من بشود (و دیگران با نوامیس من زنا کنند) و هیچ گاه بتى را نپرستیدم؛ زیرا دانستم که زیان و سودى ندارند و نمى‏رسانند.

قمار

قمار، یکى از گناهانى است که موجب دریدن پرده‏ها مى‏گردد و عامل خطرناکى براى بیدار کردن و تحریک حس انتقام‏جویى و دشمنى است.

که خداوند متعال در این باره مى‏فرماید:

إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطنُ أَن یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَ وَةَ وَالْبَغْضَآءَ فِى الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَوةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ» «3»

مسلماً شیطان مى‏خواهد با شراب و قمار، میان شما دشمنى و کینه [سخت‏] اندازد، و از یاد خدا و نماز بازتان دارد؛ آیا شما [از این امور با همه زیان‏ها وخطراتى که دارد] خوددارى خواهید کرد؟

مطالعاتى که درباره علل وقوع پاره‏اى از جرائم به عمل مى‏آید و همچنین اعترافاتى که از طرف مجرمان در بازپرسى‏ها صورت مى‏گیرد نشان مى‏دهد که اغلب دزدها و جیب‏برهاى حرفه‏اى و چاقوکشان و افراد فاسد، تربیت شده و مولود همین مراکز و لانه‏هاى فساد و قمار مى‏باشند.

سخنان شوخى و بیهوده‏

یکى از چیزهایى که موجب دریدن پرده‏ها مى‏گردد، بیان سخنان بیهوده و شوخى براى خنداندن مردم است.

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در عقوبت این گناه مى‏فرماید:

انَّ الرَّجُلَ لَیَتَکَلَّمُ بِکَلِمَةٍ فَیَضْحَکَ بِها جُلَساؤُهُ یَهوى‏ بِها ابْعَدُ مِنَ الثُّرَیا. «4»

گاهى انسان سخنى مى‏گوید تا همنشینان خود را بخنداند ولى همان سخن او را (از نظر هلاکت و بدبختى) به جایى دورتر از ثریّا ساقط مى‏کند.

و در سفارشى به اباذر رحمه الله درباره سخنان بیهوده براى خنداندن دیگران چنین مى‏فرماید:

انَّ الرَّجُلَ لَیَتَکَلَّمُ بِالْکَلِمَةِ فِى الْمَجْلِسِ لِیُضْحِکَهُمْ بِها فَیُهوى‏ فى‏ جَهَنَّمَ ما بَیْنَ السَّماءِ وَ الْارْضِ. «5»

گاهى مردى سخنى مى‏گوید تا اهل مجلس را بخنداند پس به سبب آن به فاصله آسمان و زمین در دوزخ فرومى‏رود.

حکایت تمسخر حکم بن ابى العاص‏

حکم بن ابى العاص (پدر مروان که فرزندانش بعدها به خلافت رسیدند) از دشمنان سرسخت رسول خدا صلى الله علیه و آله در مکّه بوده و بسیار آن حضرت را مى‏آزرد و از همین جهت او و پسرش مروان را از مدینه به طائف تبعید کرد و از جمله اذیّت‏هاى وى نسبت به آن حضرت، این بود که هر گاه رسول خدا صلى الله علیه و آله در کوچه‏هاى مکّه راه مى‏رفت و حکم بن ابى العاص آن بزرگوار را مى‏دید. پشت سر آن حضرت مى‏آمد و از روى مسخره راه رفتن و حرکات آن حضرت را تقلید مى‏کرد و به این وسیله دشمنان اسلام و مشرکان را مى‏خنداند.

بالأخره روزى رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله روى خود را برگرداند و همچنان که وى مشغول تقلید رفتار آن حضرت بود، به او فرمود:

«کُنْ ذلکَ»

یعنى «همچنین باش»، از آن پس تا وقتى که مرگش رسید، بدنش به حال رعشه باقى بود و همیشه حالت ارتعاش داشت. «6»

عقوبت عیب جویى‏

یکى دیگر از گناهانى که پرده درى کرده و انسان را رسوا مى‏کند، عیب‏جویى از دیگران است.

رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در این باره مى‏فرماید:

یا مَعْشَرَ مَنْ اسْلَمَ بِلِسانِهِ وَ لَمْ‏یَخْلُصِ الْایمانَ الى‏ قَلْبِهِ لاتَذُمُّوا الْمُسْلِمِینَ وَ لاتَتَبَّعُوا عَوراتِهِمْ فَانَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَوْراتِهِمْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ یَفْضَحْهُ وَ لَوْ فى‏ بَیْتِهِ. «7»

اى مردمى که به زبان اسلام آورده ولى ایمان در دلشان نرسیده! مسلمانان را نکوهش نکنید و از عیب‏هاى آنان جستجو نکنید، که هر کس عیوب مسلمانان را جستجو کند خداوند عیب‏هاى او را دنبال کند و هر که را خداوند عیبش را دنبال کند رسوایش نماید، اگرچه در خانه‏اش باشد.

همنشینى با افراد ناباب‏

یکى دیگر از گناهانى که عاقبتى جز رسوایى براى انسان ندارد، همنشینى با افراد ناباب است.

امام على علیه السلام در این زمینه مى‏فرماید:

مَنْ وَقَفَ نَفْسَهُ مَوْقِفَ التُّهْمَةِ فَلایَلُومَنَّ مَنْ اساءَ بِهِ الظَّنَ. «8»

کسى که خود را در جایگاه تهمت قرار دهد اگر مورد سوءظن کسى واقع شد او را سرزنش نکند.

امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:

مَنْ جالَسَ اهْلَ الرَّیْبِ فَهُوَ مُریبٌ. «9»

کسى که با مردم متهم مجالست کند متهم گردد.

آرى، گناه، پرده‏هاى اجتماعى انسان را مى‏درد و پرده‏هاى انسانى که باعث کمال و امتیاز انسان از حیوان مى‏باشد را پاره مى‏کند و فضایل انسانى را به یک سو افکنده و او را به صورت حیوانى در مى‏آورد.

البته این جزء کوچکى از انواع و اقسام گناهان بود که غیر از عذاب اخروى، عقوبت دنیوى آن را گنهکار در این دنیا مى‏بیند.

عقاب اخروى گناهکاران‏

روایات ائمه معصومین علیهم السلام درباره انذار مردم از عقاب‏هاى اخروى گناهان، بسیار زیاد است که به برخى از آن احادیث اشاره مى‏شود.

کیفر ظلم به اجیر

رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

مَنْ اظْلَمَ اجیراً أَجْرَهُ احْبَطَ اللَّهُ عَمَلَهُ وَ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ ریحَ الْجَنَّةِ وَ انَّ ریحَها لَتُوجَدُ مِنْ مَسیرَةِ خَمْسِمِأَئةِ عامٍ. «10»

کسى که در دستمزد کسى که براى او کار مى‏کند ظلم نماید، خداوند عمل او را تباه و بوى بهشت را بر او حرام مى‏سازد با این که بوى بهشت از فاصله پانصد سال راه به مشام مى‏رسد.

کیفر زنا

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در عقوبت زنا مى‏فرماید:

مَنْ زَنَى‏ بِإِمْرَأَةِ یَهُودِیَّةٍ اوْ نَصْرانِیَّةٍ اوْ مَجُوسِیَّةٍ اوْ مُسْلِمَةٍ، حُرَّةً اوْ امَةً اوْ مَنْ کانَتْ مِنَ النَّاسِ فَتَحَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَیْهِ فى‏ قَبْرِه‏ ثَلاثِمائَةِ الْفِ بابٍ مِنَ النَّارِ تَخْرُجُ عَلَیْهِ مِنْها حَیَّاتٌ وَ عَقارِبُ وَ شُهُبٌ مِنْ نارٍ فَهُوَ یَحْتَرِقُ الى‏ یَوْمِ الْقِیامَةِ یَتَأَذَّى النَّاسُ مِنْ نَتَنِ فَرْجِهِ فَیُعْرَفُ بِهِ الى‏ یَوْمِ الْقِیامَةِ حَتَّى یُؤمَرَ بِهِ الَى النَّارِ فَیَتَأَذَّى بِهِ اهْلُ الْجَمْعِ مَعَ ما هُمْ فِیهِ مِنْ شِدَّةِ الْعَذابِ، لِانَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْمَحارِمَ وَ ما احَدٌ اغْیَرَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ غَیْرَتِهِ انَّهُ حَرَّمَ الْفَواحِشَ وَ حَدَّ الْحُدُودَ. «11»

کسى که با زن یهودى یا نصرانى یا مجوسى یا مسلمان، خواه آزاد باشد یا برده، یا با هر زن دیگرى زنا کند، خداوند سیصد هزار درب از درب‏هاى آتش دوزخ را در قبر او مى‏گشاید که از آن درب‏ها، مارها و عقرب‏ها و گدازه‏هاى‏ آتش به قبر او روى مى‏آورند و تا روز قیامت در آتش خواهد سوخت و مردم از بوى گند شرمگاه او در رنج و عذابند و او به این بوى بد شناخته مى‏شود، تا این که روز قیامت فرمان رسد که او را در آتش درافکنند و دوزخیان با همه شکنجه‏ها و عذابى که بر آنان مقرّر است از (بوى بد او) در رنج و عذابند، چرا که خداوند کارهاى ناپسند را حرام کرده و هیچ کس غیورتر از خدا نیست و از غیرت اوست که کارهاى زشت را حرام کرده و حدود الهى را مقرّر فرموده است.

کیفر مصافحه و شوخى با زن نامحرم‏

پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله درباره مصافحه با زن نامحرم مى‏فرماید:

مَنْ صافَحَ امْرَأَةً حَراماً جَاءَ یَوْمَ الْقِیامَةِ مَغْلُولًا ثُمَّ یُؤمَرُ بِهِ الَى النَّارِ. «12»

هر کس با زن نامحرم دست دهد، روز قیامت در حالى که دست‏هایش در زنجیر است وارد مى‏شود و فرمان ورود او به دوزخ صادر مى‏گردد.

و در ادامه حدیث مى‏فرماید:

مَنْ فاکَهَ امْرَأَةً لایَمْلِکُها حُبِسَ بِکُلِّ کَلِمَةٍ کَلَّمَها فِى الدُّنْیا الْفَ عامٍ فِى النَّارِ. «13»

هر کس با زن نامحرمى شوخى کند، براى هر کلمه‏اى که در دنیا به او گفته است هزار سال او را در دوزخ زندانى کنند.

کیفر سیلى زدن به مسلمان‏

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

مَنْ لَطَمَ خَدَّ مُسْلِمٍ لَطْمَةً بَدَّدَ اللَّهُ عِظامَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ ثُمَّ سَلَّطَ عَلَیْهِ النَّارَ وَ حَشَرَهُ مَغْلُولًا حَتَّى یَدْخُلَ النَّارَ. «14»

کسى که به صورت مسلمانى سیلى بزند، خداوند در روز قیامت استخوان‏هاى او را در هم خرد مى‏کند و آتش دوزخ را بر او مسلّط سازد، و در حالى که به زنجیر کشیده شده به محشر درآید تا رهسپار آتش جهنّم شود.

کیفر سخن چینى‏

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله درباره کیفر اخروى سخن چینى بین دو نفر، مى‏فرماید:

مَنْ مَشى‏ فى‏ نَمیمَةٍ بَیْنَ اثْنَیْنِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ فى‏ قَبْرِهِ ناراً تُحْرِقُهُ الى‏ یَوْمِ الْقِیامَةِ وَ اذا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ تِنِّینًا اسْوَدَ یَنْهَشُ لَحْمَهُ حَتَّى یَدْخُلَ النَّارَ. «15»

کسى که میان دو نفر به سخن چینى بپردازد، خداوند در گور، آتشى را بر او مسلّط مى‏کند که تا روز قیامت او را بسوزاند و چون از گور برانگیخته شود، خداوند تا زمانى که وارد دوزخ گردد، اژدهایى بر او چیره سازد تا گوشت بدن او را بگزد.

کیفر شرب خمر

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله درباره کیفر اخروى شرب خمر مى‏فرماید:

مَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ فِى الدُّنْیا سَقاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْ سَمِّ الأفاعى‏ وَ مِنْ سَمِّ الْعَقارِبِ شَرْبَةً یَتَساقَطُ لَحْمُ وَجْهِهِ فى الآناءِ قَبْلَ انْ یَشْرَبَها فَاذا شَرِبَها تَفَسَّخَ لَحْمُهُ وَ جِلْدُهُ کَالجیفَةِ یَتَأَذَّى بِهِ اهْلُ الْجَمْعِ حَتَّى یُؤْمَرَ بِهِ الى‏ النَّارِ. «16»

کسى که در این دنیا شراب بخورد، خداوند جامى از زهر افعى‏ها، مارها، و عقرب‏ها براى او مهیّا مى‏سازد و پیش از آنکه بیاشامد (از شدّت زهرآگینى) گوشت صورتش در جام مى‏ریزد، و پس از آشامیدن، گوشت و پوست او بسان مردار از هم پاشیده و متلاشى مى‏گردد و همه اهل محشر از همنشینى با او در عذابند تا زمانى که او را رهسپار دوزخ سازند.

عقاب برخى زنان در حدیث معراج‏

امام على علیه السلام، حدیث معراج پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله را چنین بیان مى‏کند:

«من و فاطمه بر رسول خدا صلى الله علیه و آله وارد شدیم، پس ایشان را در حالى که سخت مى‏گریست یافتیم، من عرض کردم: پدر و مادرم فدایت یا رسول اللّه! چه باعث شده که شما این چنین گریه مى‏کنید؟

در پاسخ فرمود: اى على! شبى که مرا به آسمان بردند (یعنى معراج) زنانى از امّتم را در عذابى شدید دیدم و آن وضع براى من سخت گران آمده و گریه‏ام از جهت عذاب سخت آنان است که به چشم خویش وضعشان را دیدم:

زنى را دیدم که به مویش در دوزخ، معلّق و آویخته بودند که مغز سر او مى‏جوشید، زن دیگرى را دیدم که به زبانش در جهنّم آویزان بود و آتش در حلقوم او مى‏ریختند، زن دیگرى را مشاهده کردم که او را به پستان‏هایش‏ آویخته بودند، و دیگرى را دیدم که گوشت بدن خویش را مى‏خورد و آتش در زیر او شعله مى‏کشید، و زنى دیگر را دیدم که پاهایش را به دستهایش زنجیر کرده بودند و مارها و عقرب‏ها بر او مسلّط بودند، و زنى را دیدم کر و کور و لال که در تابوتى از آتش است و مخ او از بینیش خارج مى‏شود و همه بدنش قطعه قطعه است و خوره و پیسى گرفته است.

و زن دیگر را مشاهده کردم که در تنورى از آتش به پاهایش آویزان است،

و زنى را دیدم که گوشت بدنش را از پس و پیش با قیچى آتشین مى‏برند، و دیگرى را دیدم صورت و دست‏هایش آتش گرفته و مشغول خوردن روده‏هاى خویش است، و زنى را دیدم که سرش سر خوک و بدنش بدن حمار است و هزار هزار نوع او را عذاب مى‏کنند.

و زنى را به صورت سگ دیدم که از عقب به شکم او آتش مى‏ریزند و از دهانش بیرون مى‏ریزد و فرشتگان با گرزهاى آتشین بر سر و پیکر او مى‏زنند.

پس فاطمه علیها السلام به پدرش عرض کرد: اى حبیب من! و اى نور دیدگانم! به من بگو که اینان چه کرده بودند و رفتارشان چه بود که به این عقوبت گرفتار شدند.

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:

اى دختر عزیزم! اما زنى که به موى سرش آویزان در آتش بود، آن فردى بود که موى سر خویش را از نامحرمان نمى‏پوشانید؛ و اما آن زنى که به زبانش آویخته بود او کسى بود که با زبان، شوهر خویش را آزار مى‏داد؛ و آن که به پستانش آویزان بود، شوهردارى بود که از آمیزش با شوى خود امتناع داشت؛ و آن که به پاهایش آویزان در دوزخ بود کسى بود که بدون اجازه همسر خود از خانه بیرون مى‏رفت.

و اما زنى که گوشت بدن خویش را مى‏خورد آن بود که خود را براى نامحرمان زینت مى‏کرد؛ و اما آن که دست و پایش را به هم زنجیر کرده بودند و مارها و عقرب‏ها بر او مسلّط بودند زنى بود که درست وضو نمى‏ساخت و لباسش را از آلودگى به نجس تطهیر نمى‏کرد و غسل جنابت و حیض به جاى نمى‏آورد و خود را نظیف نمى‏ساخت و به نماز اهمیّت نمى‏داد.

و اما آن کر و کور و لال زنى بود که از غیر شوهر خویش داراى فرزند مى‏شد و به شوهر خود نسبت مى‏داد؛ و آن که گوشت بدنش را با قیچى‏ها مى‏برید زنى بود که خود را در اختیار مردان اجنبى مى‏گذاشت؛ و اما آن زنى که سر و رویش آتش گرفته بود و مشغول خوردن روده‏هاى خود بود آن کسى بود که دلّالى جنسى به حرام مى‏کرد؛ و اما آن که سرش سر خوک و بدنش بدن الاغ بود آن زنى بود که سخن چینى به دروغ مى‏نمود؛ و امّا آن که چهره‏اش رخسار سگ بود و آتش در برابر او مى‏ریختند و از دماغش بیرون مى‏آمد آن زن آوازه خوان و نوحه‏گر و حسود بود. «17»

(رنجى)

 «4» مَوْلَایَ ارْحَمْ کَبْوَتِی لِحُرِّ وَجْهِی وَ زَلَّةَ قَدَمِی وَ عُدْ بِحِلْمِکَ عَلَى جَهْلِی وَ بِإِحْسَانِکَ عَلَى إِسَآءَتِی فَأَنَا الْمُقِرُّ بِذَنْبِی الْمُعْتَرِفُ بِخَطِیئَتِی وَ هَذِهِ یَدِی وَ نَاصِیَتِی أَسْتَکِینُ بِالْقَوَدِ مِنْ نَفْسِی ارْحَمْ شَیْبَتِی وَ نَفَادَ أَیَّامِی وَ اقْتِرَابَ أَجَلِی وَ ضَعْفِی وَ مَسْکَنَتِی وَ قِلَّةَ حِیلَتِی‏]

سقوط و به رو در افتادنم، و لغزش گامم را رحمت آر، و به نادانیم با بردباریت و به بدکرداریم با احسانت به من بازگرد. من به گناهم اقرار دارم و به خطایم اعتراف مى‏کنم. این دست و سر من است که براى قصاص از نفسم آن را به زارى تسلیم مى‏کنم. به پیرى و به پایان رسیدن روزگارم، و نزدیک شدن مرگم و ناتوانى و بیچارگى‏ام، و کمى تدبیرم رحم کن.

(فخرالدین عراقى)

 «5» مَوْلَایَ وَ ارْحَمْنِی إِذَا انْقَطَعَ مِنَ الدُّنْیَا أَثَرِی وَ امَّحَى مِنَ الْمَخْلُوقِینَ ذِکْرِی وَ کُنْتُ مِنَ الْمَنْسِیِّینَ کَمَنْ قَدْ نُسِیَ «6» مَوْلَایَ وَ ارْحَمْنِی عِنْدَ تَغَیُّرِ صُورَتِی وَ حَالِی إِذَا بَلِیَ! جِسْمِی وَ تَفَرَّقَتْ أَعْضَائِی وَ تَقَطَّعَتْ أَوْصَالِی یَا غَفْلَتِی عَمَّا یُرَادُ بِی «7» مَوْلَایَ وَ ارْحَمْنِی فِی حَشْرِی وَ نَشْرِی وَ اجْعَلْ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ مَعَ أَوْلِیَائِکَ مَوْقِفِی وَ فِی أَحِبَّائِکَ مَصْدَرِی وَ فِی جِوَارِکَ مَسْکَنِی یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ.

مولاى من! هنگامى که اثر و نشانم از دنیا قطع شد و زیر خاک رفتم، و یادم از خاطر آفریده‏ها محو شد، و هم چون کسى که فراموش شده، در زمره فراموش شدگان قرار گرفتم، به من رحمت آر.

مولاى من! هنگامى که چهره و حالم دگرگون شود و بدنم بپوسد و اعضایم از هم بپاشند و پراکنده شوند، و پیوندهایم بگسلد، بر من ترحّم فرما.

اى واى بر بى‏خبرى من نسبت به آنچه که در برزخ و قیامت و کنار میزان و صراط از من خواسته مى‏شود!

مولاى من! مرا در برانگیختن و زنده شدنم رحم کن، و در آن روز جایگاهم را با اولیایت، و محل برآمدن و حرکتم را در میان عاشقانت، و مسکنم را در جوارت قرار ده اى پروردگار جهانیان!.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بحار الأنوار: 70/ 375، باب 138، حدیث 12؛ معانى الاخبار: 271، حدیث 2؛ عدة الداعى: 213.

(2)- بحار الأنوار: 22/ 272، باب 5، حدیث 16؛ من لایحضره الفقیه: 4/ 397، حدیث 5847.

(3)- مائده (5): 91.

(4)- مجموعة ورّام: 1/ 111.

(5)- أعلام الدین: 201؛ وسائل الشیعة: 12/ 251، باب 140، حدیث 16228.

(6)- اسد الغابة: 2/ 34.

(7)- بحار الأنوار: 72/ 218، باب 65، حدیث 21؛ الکافى: 2/ 354، حدیث 2.

(8)- بحار الأنوار: 71/ 187، باب 13، حدیث 7؛ تحف العقول: 368.

(9)- بحار الأنوار: 71/ 197، باب 14، ذیل حدیث 31؛ صفات الشیعة: 9، حدیث 16.

(10)- بحار الأنوار: 73/ 332، باب 67، حدیث 1؛ من لایحضره الفقیه: 4/ 11، حدیث 4968.

(11)- بحار الأنوار: 73/ 361، باب 67، حدیث 1؛ ثواب الأعمال: 282؛ أعلام الدین: 412.

(12)- بحار الأنوار: 73/ 363، باب 67، حدیث 30؛ ثواب الأعمال: 282.

(13)- بحار الأنوار: 73/ 363، باب 67، حدیث 30؛ ثواب الأعمال: 282.

(14)- ثواب الأعمال: 284؛ أعلام الدین: 414.

(15)- ثواب الأعمال: 284؛ وسائل الشیعة: 12/ 308، باب 164، حدیث 16374.

(16)- بحار الأنوار: 73/ 364، باب 67، حدیث 30؛ ثواب الأعمال: 285.

(17)- بحار الأنوار: 18/ 351، باب 3، حدیث 61؛ عیون اخبار الرضا علیه السلام: 2/ 10، باب 30، حدیث 24.