سؤال ـ برخورد پیامبر با جوانان چگونه بود؟

جواب ـ به جوانان احترام می گذاشت و برخلاف نظر برخی از سالمندان آنان را به فرماندهی سپاه می گماشت. می فرمود: مرا جوانان یاری کردند. می فرمود: پروردگار جوانی را دوست دارد که جوانی اش را در پیروی خداوندِ والا سپری کرده است. و در جای دیگر فرمود: دوست ندارم جوانان شما را جز در دو موقعیت ببینم: یا دانشجو یا دانشمند...[53]

سؤال ـ پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به زنان و مردان جامعه چه توصیه هایی می فرمایند؟

جواب ـ به چند مورد اشاره می شود:

1. خودداری از نگاه به نامحرم؛ 2. پرهیز از دست دادن زنان و مردان نامحرم؛

3. جلوگیری از ازدحام زنان و مردان = پیامبر پس از نماز جماعت، قدری مکث می کرد تا زنان خارج شوند و نیز در ویژه ای را برای رفت وآمد زنان در مسجد خود گشود؛

4. اجتناب از خلوت زن و مرد نامحرم = از پیامبر نقل است که هیچ مردی با زنی بدون حضور محرم، خلوت نکند؛

5. پوشش مناسب و پرهیز از خودآرایی؛

6. خودداری از بوی خوش؛

7. خودداری از به ناز سخن گفتن؛

8. وقار در رفت و آمد و پرهیز از با عشوه راه رفتن؛

9. عفت و پاک دامنی و حیا؛

10. مهربان و دلسوز و امانتدار بودن برای همسر.[54]

گوشه هایی از سیره اجتماعی پیامبر

سؤال ـ سیره اجتماعی پیامبر چگونه بود؟

جواب ـ پیامبر از همه کس مهربان تر و دلسوز تر به مردم بود. خود می فرمود: همانا برای شما به سان پدر برای فرزندان خود هستم. با مردم انس می گرفت و [بی علت] آنان را از خویش نمی راند. از آنجا که با همه نوع انسانی سروکار داشت، در مسائل شخصی از بسیاری موارد چشم پوشی می کرد. خردمندترینِ مردمان را کسی می دانست که بیشتر از همه با مردم به نرمی رفتار کند. از انسان های خشن و بی عاطفه رنج می کشید و می فرمود: «کسی که به مردم رحم نکند، خداوند به او رحم نخواهد کرد.» در رابطه با مردم، از سه کار خود را دور نگه می داشت: نه از کسی بدگویی می کرد، نه عیب کسی را بر زبان می آورد و نه در پی یافتن عیب و لغزش یاران بود.

به ملاقات کننده خود احترام می گذاشت. بسیار پیش می آمد که ردایش را حتی برای بیگانه ای می گستراند و او را بر آن می نشانید. در ملاقات های عمومی اهل فضل را بر دیگران مقدم می داشت. هرکس را به مقدار فضیلتش در دین احترام می گذارد. نه بسیار کم سخن بود و نه پرگو. هنگام حرف زدن، حرکات دست را به کمک می گرفت. به هرکس می رسید ـ بزرگ یا کودک ـ پیش از او سلام می کرد. با ثروتمند و بینوا [بدون هیچ تبعیضی] دست می داد.[55]

کتابستان

ـ آشنایی با کتاب های مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

1. حسن الهی، منوچهر، سیره پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از نگاهی دیگر، چاپ اول، 1385، 324 صفحه.

از این کتاب از 5 بخش تشکیل شده است. بخش اول: سیره فردی. بخش دوم: سیره اجتماعی. بخش سوم: سیره اقتصادی. بخش چهارم: سیره نظامی. بخش پنجم: سیره سیاسی.

در صفحه 309 کتاب، نامه پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به کسرا ـ پادشاه ایران ـ را می خوانیم:

«بسم الله الرحمن الرحیم. از محمد بن عبدالله، رسول خدا به کسرا، بزرگ فارس. سلام بر هر که از هدایت پیروی کند و به خداوند و رسول او ایمان آورد و گواهی دهد که خدایی جز الله نیست و او یگانه و بی همتا و بی نیاز است و محمد نیز بنده و فرستاده اوست. تو را دعوت می کنم که به خدا ایمان آوری و تصدیق کنی که من فرستاده او برای همه مردمانم تا هرکس را که زنده باشد، هشدار دهم و امر خداوند درباره کافران محقق شود. اگر اسلام بیاوری در امان خواهی بود و اگر از آن ابا کنی، گناه مجوس نیز بر تو خواهد بود».

2. اسحاقی، سیدحسین، کانون محبت (رهنمودهای اخلاقی پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ درباره خانواده، چاپ اول، زمستان 1385، 88 صفحه.

این مجموعه، شامل بیست وهفت موضوع از جمله «خدامحوری»، «غیرتمندی»، »کار در خانه» و «تربیت دینی فرزندان» است. در موضوع «همسرداری» آمده است که پیامبر می فرمود: «بهترین شما کسانی هستند که برای زنان خود بهترین باشند و من از همه شما برای خانواده ام بهترم».

پایان کتاب، به گلچینی از سخنان گهربار پیامبر اختصاص دارد: 9 حدیث پیرامون وظایف زن و 11 حدیث در مورد وظایف شوهر و چند حدیث دیگر در حیطه تربیت فرزندان.

3. محمودی، حسنعلی، محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، میهمان قدسیان، چاپ اول، 1385، 74 صفحه.

برخی از موضوعات کتاب، «معراج حضرت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در قرآن و روایات»، «معراج از دیدگاه اهل سنّت» و «شبهه های معراج» است. در قسمتی از این اثر مکتوب آمده است: معراج پیامبر در سال دهم بعثت و در هفدهم ماه رمضان رخ داد و در دو مرحله بود. این اتفاق مهم از مکه و از خانه ام هانی شروع شد.

4. طیبی، ناهید، گونه شناسی رفتار پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ با زنان، چاپ اول، پاییز 1386، 95 صفحه.

این کتاب در 6 فصل تدوین شده است. از جمله: «رفتار پیامبر با دختران»، «با زنان آسیب دیده» و فصل پایانی: «جایگاه زنان در خانواده از نگاه پیامبر». نویسنده از احترام پیامبر به زنان اسیر، پشتیبانی ایشان از زنان خودسرپرست و توجه به مشکلات زنان طلاق گرفته سخن به میان آورده است.

5. گروهی از نویسندگان، هجرت پیامبر، چاپ اول، پاییز 1385، 64 صفحه.

یکی از رخدادهای مهم زندگی پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، هجرت ایشان از مکه به مدینه است. بررسی این هجرت از چند جهت اهمیت دارد که از آن جمله است: مبدأ قرار گرفتن برای تاریخ اسلام، زمینه ساز بودن برای شکل گیری پایه های حکومت اسلامی در مدینه.

یکی از جریانات پیرامون هجرت، فداکاری بی مانند علی ـ علیه السلام ـ و خوابیدن ایشان در بستر پیامبر، در شب هجرت است. خداوند متعال این جان فشانی را با نزول آیه 207 سوره بقره ستوده است.

همچنین از جمله رخدادهای مسیر هجرت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می توان به ساختن نخستین مسجد در تاریخ اسلام به نام «مسجد قبا» و بنابر قولی به برپایی نخستین نماز جمعه در اسلام اشاره کرد. کتاب هجرت پیامبر حاوی مطالب فوق است. این کتاب در 6 فصل فراهم شده که فصل ششم آن بخش «همراه با برنامه سازان» است و در آن پیشنهادهای برنامه ای، پرسش های مسابقه ای، پرسش های مردمی، و پرسش های کارشناسی درباره هجرت آمده است.

6. رضوان فر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، چاپ اول، تابستان 1386، 79 صفحه.

این کتاب که از 4 فصل تشکیل شده است، در بخشی از فصل یک به مفهوم شناسی تبعیض و عدل و قسط می پردازد، همچنین در فصل دو به ابعاد تبعیض و روش برخورد رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ با آن، در فصل سه به برابری و نفی تبعیض در گفتار پیامبر، در فصل چهار به خاستگاه، پی آمدها و راهکار مبارزه با تبعیض و نابرابری پرداخته می شود.

7. مهاجرانی، سید محمد، دسته گل محمدی (آشنایی کودکان و نوجوانان با اخلاق پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ )، چاپ اول، زمستان 1385، 96 صفحه.

این کتاب، مجموعه ای از داستان و حکایت در زمینه های احترام به پدر و مادر، پاکیزگی، ادب و تربیت و... برای کودکان و نوجوانان است که هر داستان، با روایتی درخشان از رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به پایان می رسد.

8. اسحاقی، سیدحسین، نگین رسالت (رهیافت های رفتاری و گفتاری پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ برای جوانان)، چاپ اول، زمستان 1385، 72 صفحه.

این کتاب، مجموعه مناسبی با 24 موضوع (مانند: یاد خدا، نماز، توکل، دوراندیشی، آراستگی، گناه گریزی، همسرگزینی، عزت نفس و...) برای جوانان به شمار می رود که در قالب رهیافت های رفتاری و گفتاری نبی مکرم اسلام است).

نویسنده این اثر در پایان کتاب، «رفتار رسول اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به توصیف امام حسن ـ علیه السلام ـ و امام حسین ـ علیه السلام ـ » و همچنین «هجده روایت شریف از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را آورده است.

9. مریم معین الاسلام، پوشش و آرایش از دیدگاه پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، چاپ اول، آبان 1386، 89 صفحه.

کتاب در هشت فصل است که فصل هفتم آن «تقابل مدرنیته با عفاف و حجاب» است.

در این کتاب یکی از اندیشمندان درباره غرب و وارونگی ارزش ها در نظام فکری غرب، چنین می گوید:

«در گذشته ای نه چندان دور، دانشگاه ها از کسانی که مشتاق درس خواندن بودند، حمایت و آنها را در مبارزه با فشارهای جنسی یاری می کردند. دانشجویان مجبور بودند مخفیانه روابط جنسی برقرار کنند، ولی اکنون تو هستی که باید از بی بندوبار نبودنت شرمنده باشی. تو هستی که باید تمایلت را به عفت جنسی آنقدر محتاطانه نشان دهی که انگار هرزگی می کنی!»

10. اسحاقی، سیدحسین جرعه های رسالت، چاپ اول، 1385، 200 صفحه.

بخش اول این کتاب، حاوی موضوعات متنوع به صورت یک متن کوتاه است که در پایان هر متن، یک روایت نورانی از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ آورده شده است که برای گفتار مجری در رسانه ها مفید است. بخش دوم کتاب که «سیری در گلستان نبوی» نام گرفته است، روایات نبوی و سپس چند بیت شعر به تناسب همان روایت آورده شده است.

11. گزینش: خلیلیان، مهدی، یک پنجره، یک عشق، یک پرواز، (مجموعه شعر)، تابستان 1386، 136 صفحه

در مقدمه این مجموعه شعر می خوانیم: ما نیز به هوای جان و دل دادن و مهرش اندوختن، «پنجره ای» گشودیم به روشنایی و نور؛ سپس: بابی از «عشق» از سر شور و سرور و سرانجام، «پرواز» از انتهای غیبت، تا بی نهایت، و بدو ظهور و حضور؛ که هرگز لایق نبود و نیست ما را قطره به عمان بردن و خس و خار صحرا، به گلستان.

این کتاب در 3 بخش تنظیم شده است که در آن از اشعار کهن و کلاسیک تا اشعار امروزی و سپید حول محور پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ یافت می شود. در صفحه 102 غزلی از علیرضا قزوه آمده است که دو بیت ان چنین است:

این عطر، عطر سلسله رازیانه هاست

هر شب شب محمدی عاشقانه هاست

گل ها که واشدند، به بوی تو وا شدند

بوی تو در محمدی گل، بهانه هاست

کتاب های دیگر

1. گردآورنده و مترجم: شیروانی، علی، نهج الفصاحه، انتشارات دارالفکر، چاپ سوم، تابستان 1386، 551 صفحه.

2. واقدی، محمد بن سعد طبقات، ترجمه: دکتر محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نو، وزیری، جلد 1 = 500 صفحه، جلد 2= 466 صفحه، 1365.

3. واعظ خرگوشی، ابوسعید، شرف النبی ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، ترجمه: نجم الدین محمود راوندی، انتشارات بابک، مهرماه 61، 728 صفحه، وزیری.

4. داود، پروفسور عبدالاحد، محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در تورات و انجیل، ترجمه: فضل الله نیک آیین، تهران، نشر نو، 1361، 306 صفحه، وزیری.

5. جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام (سیره رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ )، قم، انتشارات دلیل ما، چاپ سوم، 1383، 700 صفحه، وزیری.

6. موسوی گرمارودی، ابوالفضل، سیمای آفتاب، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، زمستان 1377، 155 صفحه.

7. سهراب پور، همت، الگوی کامل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1378، پالتویی، 96 صفحه.

8. زریابی خویی، عباس، سیره رسول الله از آغاز تا هجرت، تهران، سروش، چاپ سوم، 85، 202 صفحه، وزیری.

9. حائری یزدی، محمدحسن، داستان هایی از زندگانی پیامبر اسلام، مؤسسه چاپ آستان قدس رضوی، چاپ سوم، 1380، 169 صفحه.

10. اسماعیلی، ذبیح الله، تربیت نبوی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ اول، 1380، 223 صفحه، رقعی.

11. محدثی، جواد، سیره اخلاقی و رفتاری پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، قم، انتشارات ام ابیها، چاپ دوم، 85، 98 صفحه، رقعی.

12. نجفی یزدی، سیدمحمد، محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرزانه آفرینش (سیری در زندگانی پیامبر)، قم، انتشارات نصایح، چاپ اول، 1380، 272 صفحه، رقعی.

13. کمالی،سیدعلی، خاتم النبیین ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، انتشارات اسوه، 1372، 592 صفحه، وزیری.

14. تنظیم و گردآوری: طاهریان، امیرمسعود، امین قافله نور، (برگزیده شعر در ستایش پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ )، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1382، 132 صفحه.

چند پایگاه تخصصی مرتبط با پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ

1. پایگاه اطلاع رسانی پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ : http://www.Payambaraazam.ir

تعدادی از بخش های مهم این سایت عبارت است از: پیامبر از دیدگاه قرآن و عترت، کلام بزرگان درباره پیامبر، سیره نبوی، مقالات و پایان نامه ها پیرامون پیامبر، سخنان گهربار حضرت رسول، کتابخانه الکترونیکی و...

2. پایگاه نبی اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ : http://www.nabiaazam.com

در پایگاه نبی اعظم، ابتدا همه اطلاعات و مطالب درباره پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ شناسایی و به صورت موضوعی طبقه بندی شده است تا کاربران با صرف کم ترین وقت و هزینه به اطلاعات مورد نظر خود دست یابند.

در صفحه اول این پایگاه موضوعات به صورت کلی دسته بندی شده و هر موضوع شامل زیر عنوان های دیگر نیز است. برخی از این عناوین اصلی عبارتند از: شرح حال (ولادت، کودکی و نوجوانی، جوانی)، اصحاب پیامبر، کتاب و کتابخانه (کتاب ها، مجلات، مقالات)، تاریخ اسلام (از نبوت تا رحلت)، داستان ها و حکایت ها (داستان های چندرسانه ای)، نگارخانه (فیلم، آوا، تصویر)، پرسش و پاسخ، سیره نبوی (سیره فردی، سیره اجتماعی، سنت های پیامبر)، مدایح و مراثی (زیارتنامه، شعر، قطعات ادبی).

3. پایگاه رسول نور: http://www.rasoolnoor.com

این پایگاه که وابسته به مرکز تحقیقات دارالحدیث است دارای بخش های متنوع و گوناگونی با موضوع پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است.

پی نوشت ها:

[1]. نهج الفصاحه، ح 1588.

[2]. همان، ح 2600.

[3]. همان، ح 910.

[4]. همان، ح 271.

[5]. همان، ح 1010.

[6]. همان، ح 2754.

[7]. همان، ح 2037.

[8]. همان، ح 2701.

[9]. همان، ح 2003.

[10]. همان، ح 3132.

[11]. همان، ح 336.

[12]. از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت شده که روز ولادت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ همه بت ها به رو درافتادند و ایوان کسری به لرزه درآمد و چهارده کنگره آن سقوط کرد و دریاچه ساوه فرو رفت و وادی سماوه فیضان نمود و آتشکده فارس خاموش شد؛ نک: سیدمصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج 5، ص 214.

[13]. نثر از کتاب «پیامبر»، مجموعه کتاب های دانشجویی ، شماره 14، انتشارات فراندیش، ص 10.

[14]. فتح: ؛ «محمدٌ رسولُ الله...».

[15]. احزاب: 46؛ «وَ داعِیًا إِلَی اللّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجًا مُنیرًا».

[16]. سبأ: 28؛ «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاّ کَافّةً لِلنّاسِ بَشیراً وَ نَذیراً وَ لکِنّ أَکْثَرَ النّاسِ لا یَعْلَمُونَ».

[17]. فاطر: 24؛ «إِنّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقّ ِ بَشیراً وَ نَذیراً وَ إِنْ مِنْ أُمّةٍ إِلاّ خَلا فیها نَذیرٌ».

[18]. احزاب: 45؛ «إِنّا أَرْسَلْناکَ شاهِدًا وَ مُبَشِّرًا وَ نَذیرًا».

[19]. نک: مقاله «پیامبر و ایرانیان» نوشته و پژوهش: حمید عابدی، چاپ شده در مجله حدیث زندگی، سال ششم، ش 5، آذر و دی ماه 1385، صص 39ـ 43.

[20]. مجله «حدیث زندگی»، سال ششم، ش 5، آذر و دی 1385.

[21]. نک: حسین سیدی، «همنام گل های بهاری»، نشر نسیم اندیشه، صص 155 ـ 159.

[22]. نک: انجیل یوحنا، باب چهاردهم، ایه 15 ـ 17.

[23]. بحارالانوار، ج 101، ص 98.

[24]. نک: بحارالأنوار، ج 16، صص 150 و 180؛ سنن النبی، ص 122؛ مکارم الاخلاق، ج 1، ص 55.

[25]. نک: مستدرک الوسائل، ج 8، ص 498.

[26]. بحارالانوار، ج 62، ص 26.

[27]. نک: محسن حدادی، پیامبر، ]سلسله کتب دانشجویی، ش 14[، ص 48.

[28]. نک: بحارالانوار، ج 16، ص 297.

[29]. همان، ص 296.

[30]. فصل نامه فرهنگ کوثر، سال نهم، زمستان 85، ص 133.

[31]. ماهنامه حدیث زندگی، سال ششم، ش 5، ص 89.

[32]. مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی (3)، وحی و نبوت، انتشارات صدرا، چ 2، صص 171 و 172.

[33]. همان، صص 174 و 175.

[34]. نک: محمود حکیمی، در مدرسه اقبال لاهوری، تهران، نشر قلم، 1381، صص 104 و 105.

[35]. مجله حدیث زندگی، سال ششم، ش 5، آذر و دی 85، صص 62 ـ 64.

[36]. همان.

[37]. همان.

[38]. همان.

[39]. محمدکاظم جعفرزاده فیروزآبادی، پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از نگاه دیگران، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، 1385، ص 15.

[40]. همان، صص 31 و 32.

[41]. همان، ص 22.

[42]. همان، ص 28.

[43]. همان، ص 52.

[44]. فصلنامه فرهنگ کوثر، آستانه مقدسه حضرت معصومه(س)، سال نهم، زمستان 1385، ش 68، ص 174.

[45]. سیدحسین اسحاقی، ملکوت اخلاق، مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیما، صص 11 و 12.

[46]. سیدهاشم رسولی محلاتی، زندگانی حضرت محمد خاتم النبیین ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، جلد سوم تاریخ انبیاء، بخش دوم، ص 49.

[47]. محمد بن سعد کاتب الواقدی، الطبقات الکبیر، ج 1، ص 71.

[48]. سید هاشم رسولی محلاتی، تاریخ اسلام، 1379، چ 12، ج 1، ص 56.

[49]. نقل از: ابن شهر آشوب، مناقب، ج 1، ص 125.

[50]. برگرفته از: کتاب «شرح بر ترکیب بند جمال الدین محمد بن عبدالرزاق»، تألیف: دکتر سیدمحمد دامادی.

[51]. علامه مجلسی(ره)، حیوه القلوب، تهران، ج 2، انتشارات کتاب فروشی اسلامیه، ص 149.

[52]. حسین سیدی، همنام گل های بهاری، نشر نسیم اندیشه، زمستان 1383، چ 1، صص 212 ، 213 و 214.

[53]. همان، صص 192 و 193.

[54]. مهدی خسروی، مقاله «دختران و همسران پیامبر»، درج در مجله حدیث زندگی، آذر و دی 1385، ص 97.

[55]. نگاه کنید به «همنام گل های بهاری» تألیف: حسین سیدی، نشر نسیم اندیشه، از صفحه 161 تا 219