آتش دوزخ‏ - بشنو این نی چون حکایت می کند

[ و به مردى که از او خواست تا پندش دهد فرمود : ] از آنان مباش که به آخرت امیدوار است بى آنکه کارى سازد ، و به آرزوى دراز توبه را واپس اندازد . در باره دنیا چون زاهدان سخن گوید ، و در کار دنیا راه جویندگان دنیا را پوید . اگر از دنیا بدو دهند سیر نشود ، و اگر از آن بازش دارند خرسند نگردد . در سپاس آنچه بدان داده‏اند ناتوان است ، و از آنچه مانده فزونى را خواهان . از کار بد باز مى‏دارد ، و خود باز نمى‏ایستد ، و بدانچه خود نمى‏کند فرمان مى‏دهد . نیکوان را دوست مى‏دارد ، و کار او کار آنان نیست و گناهکاران را دشمن مى‏دارد ، و خود از آنان یکى است . مرگ را خوش نمى‏دارد ، چون گناهانش بسیار است و بدانچه به خاطر آن از مردن مى‏ترسد در کارست . اگر بیمار شود پیوسته در پشیمانى است ، و اگر تندرست باشد سرگرم خوشگذرانى . چون عافیت یابد به خود بالان است ، و چون گرفتار بلا شود نومید و نالان . اگر بلایى بدو رسد ، به زارى خدا را خواند ، و اگر امیدى یابد مغرور روى برگرداند . در آنچه در باره آن به گمان است ، هواى نفس خویش را به فرمان است ، و در باره آنچه یقین دارد در چیرگى بر نفس ناتوان . از کمتر گناه خود بر دیگرى ترسان است ، و بیشتر از پاداش کرده او را براى خود بیوسان . اگر بى نیاز شود سرمست گردد و مغرور ، و اگر مستمند شود مأیوس و سست و رنجور ، چون کار کند در کار کوتاه است و چون بخواهد بسیار خواه است . چون شهوت بر او دست یابد گناه را مقدّم سازد ، و توبه را واپس اندازد و چون رنجى بدو رسد از راه شرع و ملّت برون تازد . آنچه را مایه عبرت است وصف کند و خود عبرت نگیرد ، و در اندرز دادن مبالغه کند و خود اندرز نپذیرد . در گفتن ، بسیار گفتار ، و در عمل اندک کردار در آنچه ناماندنى است خود را بر دیگرى پیش دارد ، و آنچه را ماندنى است آسان شمارد . غنیمت را غرامت پندارد و غرامت را غنیمت انگارد . از مرگ بیم دارد و فرصت را وامى‏گذارد . گناه جز خود را بزرگ مى‏انگارد و بیشتر از آن را که خود کرده ، خرد به حساب مى‏آرد ، و از طاعت خود آن را بسیار مى‏داند که مانندش را از جز خود ناچیز مى‏پندارد . پس او بر مردم طعنه زند و با خود کار به ریا و خیانت کند با توانگران به بازى نشستن را دوست‏تر دارد تا با مستمندان در یاد خدا پیوستن . به سود خود بر دیگرى حکم کند و براى دیگرى به زیان خود رأى ندهد ، و دیگران را راه نماید و خود را گمراه نماید . پس فرمان او را مى‏برند و او نافرمانى مى‏کند . و حق خود را به کمال مى‏ستاند و حق دیگرى را به کمال نمى‏دهد . از مردم مى‏ترسد ، نه در راه طاعت خدا و از خدا نمى‏ترسد در راه طاعت بنده‏ها . [ و اگر در این کتاب جز این گفتار نبود ، براى اندرز بجا و حکمت رسا ، و بینایى بیننده و پند دادن نگرنده اندیشنده بس مى‏نمود . ] [نهج البلاغه]

»» آتش دوزخ‏

شیخ صدوق در روایتى مستند از حضرت صادق (ع) روایت میکند:

روزى رسول خدا صلى الله علیه وآله نشسته بودند که جبرئیل به محضرش آمد درحالى که غمناک و حزین بود و رنگ چهرهاش دگرگون مینمود، پیامبر فرمود: چه شده که تو را غمناک و غصه دار میبینم؟

پاسخ داد چرا این گونه نباشم در حالى که امروز دمه‏ «3» هاى دوزخ را در دوزخ قرار دادند، پیامبر فرمود: دمههاى دوزخ چیست؟ جبرئیل گفت: خداى تعالى به آتش فرمان داد، پس آن را هزارسال برافروخت تا قرمز شد، سپس به آن فرمان داد و هزارسال آن را برافروخت تا سپید گشت، آنگاه به آن فرمان داد پس آن را هزارسال برافروخت تا سیاه شد و آن سیاه و تاریک است. پس اگر حلقه‏اى از زنجیر به آتشى که طولش هفتاد ذراع است بر اهل دنیا قرار دهند، دنیا از حرارتش آب شود، و اگر قطره از زقوم و ضریع دوزخ در آشامیدنى اهل دنیا چکانده شود، اهل دنیا از بوى بد و متعفنش میمیرند ... «4»

از حضرت حق روایت شده است:

«و عزتى لوقطرت قطرة فى بحورالدنیا لاجمدت کلّ بحر، ولهدت کل جبال، ولتشقّقت الارضون السبع من حرها:» «5»

به عزتم سوگند اگر قطره‏اى از مواد مذاب آتش دوزخ در دریاهاى دنیا بچکد همه دریاها خشک میشوند، و همه کوهها فرو میریزند، و زمینهاى هفت گانه از شدت حرارتش میشکافد!!

در روایتى از قول پیامبر اسلام آمده:

«لوکان فى هذا المسجد مأة الف اویزیدون ثم تنفّس رجل من اهل النار فاصابهم تنفّسُه لاحترق المسجد ومن فیه:» «6»

اگر در این مسجد صدهزارنفر یا بیشتر باشند سپس مردى از اهل آتش درمیان آنان نفس بکشد و نفسش به آنان برسد همه آنان و مسجد را میسوزند!

و در روایت دیگرى آمده: اگر اهل دوزخ را برآتش دنیا نهند خوابشان بپرد «7» کنایه از این که آتش دنیا در برابر آتش آخرت گلستان است.

ابن بکیر از حضرت صادق (ع) روایت میکند:

«ان فى جهنم لوادٍ للمتکبرین یقال له سقر شکى الى الله تعالى شدّة حره وسأله ان یأذن له ان یتنفس فاذن له فتنفس فاحرق جهنم:» «8»

همانا در دوزخ درّه‏اى است که جایگاه متکبران است، آن را سقر میگویند، از شدّت حرارت و گرمیاش به خدا شکایت کرد و از حضرت حق خواست که به او اجازه تنفس دهد، چون به او اجازه تنفس داد با نفش زدنش دوزخ را به آتش کشید!

از حضرت باقر (ع) روایت شده:

مسلماً اهل آتش هم چون سگان و گرگان فریاد زشت میزنند و زوزه میکشند، این فریاد و زوزه به خاطر برخوردشان با عذاب دردناک است، چه گمان میبرى به گروهى که در دوزخ اسیرند و راهى به سوى مرگ ندارند؟ عذاب برآنان سبک نمیشود، در دوزخ تشتنه و گرسنهاند، چشمانشان ضعیف و تیره است، کرولال و کورند، رویشان سیاه است، دورشده ورانده اند، پشیمان و حسرت زده اند، مورد خشم و غضب اند، به آنان ترحم نمیآورند، و عذابشان را تخفیف نمیدهند، به آتش واردشان میکنند، و از حمیم دوزخ مینوشند، و از زقوم میخورند، با چنگالهاى آهنین میکوبندشان و با تبرهاى آتشین آنان را میزنند، ملائکه خشمگین و سخت گیر به آنان رحم نمیکنند، و آنان را به صورت در آتش میکشند، و با شیاطین در یک زنجیر میبندند، و با بندهایگران و زنجیرهاى سنگین مقیدشان میسازند، اگر دعا کنند پاسخشان را نمیدهند، و اگر حاجتى بخواهند برآورده نمیکنند، این است حالى کسى که وارد آتش میشود. «9» زیدبن على از پدرانش از امیرالمؤمنین از رسول خدا روایت میکند که پیامبر فرمود:

این آتش دنیاى شما جزئى از هفتاد جزء از آتش دوزخ است، شعله و حرارت آن را هفتاد بار با آب فرونشانده اند، اگر اینگونه نبود هیچ انسانى قدرت‏ فرونشاندن التهاب آن را نداشت، آتش دنیا را نهایتاً در قیامت میآورند و برآتش دوزخ مینهند، فرشته مقربى و پیامبر مرسلى نمیماند مگر این که از ترس نعره آتش دوزخ به زانو میافتد: «10» در روایت بسیار مهمى از رسول خدا نقل شده که آن حضرت فرمود:

«ارغبوا فیما رغبکم الله، واحذروا مماحذرکم الله، وخافو ما خوفکم الله به من عذابه و عقابه و من جهنم فانه لوکانت قطرة من الجنة معکم فى دنیاکم التى انتم فیها لطیبتها لکم، ولوکانت قطرة من النار معکم فى دنیاکم التى انتم فیها لخبثتها علیکم:» «11»

درآنچه خدا شما را به آن ترغیب و تشویق نمود رغبت کنید، و از آنچه خدا شما را برحذر داشت حذر کنید، و بترسید ازآنچه خدا به سبب آن شما را از عذاب و کیفر و دوزخش ترسانید، بیتردید اگرقطره‏اى از بهشت در دنیائى که در آن زندگى میکنید با شما باشد دنیایتان را براى شما خوش آیند میکند، و اگر قطره‏اى از آتش در دنیائى که در آن هستید با شما باشد دنیاشان را مورد نفرت شما مینماید!

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- انبیاء، آیه 98.

(2)- صافى، ج 1، ص 102.

(3)- وسیله اى چرمى در قدیم بود که با دمیدن آن آتش را شعله ور مى ساختند.

(4)- علم الیقین، ج 2، ص 1032.

(5)- کشف الاسرا، ج 1، ص 107.

(6)- علم الیقین فیض، ج 2، ص 1034.

(7)- تفسیر ابوالفتوح، ج 1، ص 106.

(8)- کافى، ج 2 و کتاب ایمان و کفر، باب الکبر، ص 310.

(9)- علم الیقین، ج 2، ص 1036.

(10)- بحار، ج 8، ص 288.