رمضان ماه میزبانى خداوند و مهمانى بندگان او براى پرورش روح معنوى و الهى بندگان و بالا بردن کمال و معنویّت انسان‏هاى بیدار و هوشیار است.

ماه مبارک رمضان ماهى است که خداوند سفره، مغفرت و رحمت خود را گسترانده و آماده پذیرایى از بندگان صالح خود است و اگر کسى به حقیقت و فضیلت واقعى این ماه برسد و معرفت واقعى رمضان نصیبش شود در پایان ماه چون فردى که تازه از مادر متولد شده، پاک و پاکیزه مى‏گردد.

آرى، ماه رمضان، ماه خودسازى، ماه شکوفایى روح معنویّت و کمال و انسانیّت است.

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در این باره مى‏فرماید:

انَّما سُمِّىَ رَمَضانُ لِانَّهُ یَرْمِضُ الذُّنُوبَ. «1»

همانا رمضان، رمضان نامیده شد چون گناهان ما را مى‏سوزاند.

بندگان در این ماه با اعمال صالح و برقرارى ارتباط معنوى با خداوند، زنگارهاى گناه و معصیت را از قلب خود پاک نموده و به سوى رشد و ترقّى و تقرّب حق تعالى حرکت مى‏کنند. از این رو مى‏توان این ماه را آغاز سال معنوى نامید.

امام على علیه السلام در این باره مى‏فرماید:

انَّ اوَّلَ کُلِّ سَنَةٍ اوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ. «2»

آغاز هر سال، نخستین روز از ماه رمضان است.

رمضان به عنوان دروازه عبادت‏ها ذکر شده، چرا که در شب قدر این ماه، سرنوشت یک سال انسان‏ها مشخص مى‏شود.

پیامبر صلى الله علیه و آله در این باره مى‏فرماید:

لِکُلِّ شَى‏ءٍ بابٌ وَ بابُ الْعِبادَةِ الصُّومُ. «3»

براى هر چیزى درى است و دروازه عبادت روزه است.

و نیز مى‏فرماید:

انَّ فِى الْجَنَّةِ باباً یُقالُ لَها: الرَّیّانُ. لایَدْخُلُ بِها الَّا الصائِمُونَ فَاذا دَخَلَ آخِرُهُمْ اغْلِقَ ذلِکَ الْبابُ.

به درستى در بهشت درى به نام ریّان «سیراب شده» است که داخل نمى‏شود از آن در، مگر روزه داران و چون آخرین فرد از روزه‏داران داخل گردد آن در بسته مى‏شود.

از فوائد مهم روزه این است: که روح انسان را تلطیف، و اراده انسان را قوى، و غرایز انسان را تعدیل مى‏کند.

فوائد روزه و ارزش معنوى آن به قدرى والاست که اگر کسى به عمق آن پى ببرد آرزو مى‏کند که ماه رمضان به جاى یک ماه، یک سال باشد.

پیامبر اکرم اسلام صلى الله علیه و آله در این باره مى‏فرماید:

لَوْ یَعْلَمُ الْعَبْدُ ما فى‏ رَمَضانَ لَوَدَّ انْ یَکُونَ رَمضانُ السَّنَةَ. «4»

اگر بنده مى‏دانست چه نعمت و آثارى در ماه رمضان هست، آرزو مى‏کرد که رمضان، یک سال باشد.

و نیز درباره اهمیّت ماه مبارک رمضان و فضایل آن و برترى امّت اسلام بر دیگر امّت‏هاى پیشین، مى‏فرماید:

اعْطِیَتْ امَّتى‏ فى‏ شَهْرِ رَمَضانَ خَمْساً لَمْ یُعْطَهُنَّ امَّةُ نَبىٍّ قَبلى‏: امّا واحِدَةٌ:

فَإذا کانَ اوَّلُ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ نَظَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الَیْهِمْ، وَ مَنْ نَظَرَ اللَّهُ الَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْهُ ابَداً. وَ امَّا الثَّانِیَةُ: فَانَّ خُلُوفَ افْواهِهِمْ حینَ یُمْسُونَ عِنْد اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ اطْیَبُ مِنْ رِیحِ المِسْکِ. وَ امّا الثّالثةُ: فَانَّ المَلائِکَةَ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُمْ فى لَیْلِهِمْ وَ نَهارِهِمْ وَ امَّا الرَّابِعَةُ: فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَأمُرُ جَنَّتَهُ انِ اسْتَغْفِرى‏ وَ تَزَیَّنى‏ لِعِبادى‏ فَیُوشِکُ انْ یَذْهَبَ بِهِمْ نَصَبُ الدُّنْیا وَ أَذاها وَ یُصیرُوا الى‏ جَنَّتى‏ وَ کِرامَتى‏ وَ امَّا الْخامِسَةُ: فَاذا کانَ آخِرُ لَیْلَةٍ غَفَرَلَهُمْ جَمیعاً. «5»

به امّت من در ماه رمضان، پنج چیز داده شده که به امّت هیچ پیامبرى پیش ازمن عطا نشده است.

یکى آن که: چون نخستین شب ماه رمضان شود، خداوند با نظر رحمت به آنان مى‏نگرد و خداوند به هر کسى چنین نگاه کند، هرگز عذابش نمى‏کند.

دوم آن که: بوى ناخوش دهان آنان، آن گاه که به شب وارد مى‏شوند، نزد خداوند متعال از بوى مشک، خوش بوتر است.

سوم آن که: فرشتگان در هر شب و روزشان، براى آنان طلب آمرزش‏ مى‏کنند.

چهارم آن که: خداوند متعال به بهشت خود فرمان مى‏دهد که استغفار کن و خود را براى بندگانم بیاراى، نزدیک است که رنج و آزار دنیا از آنان زدوده شود و به بهشت من و کرامت من روى آورند.

پنجم آن که: چون آخرین شب فرا رسد، همه آنان آمرزیده مى‏شوند.

روزه و درمان بیمارى‏هاى جسمى‏

روزه ماه رمضان علاوه بر درمان بیمارى‏هاى روحى در درمان بیمارى‏هاى جسمى نیز اثر فراوان دارد.

اهمیّت روزه به قدرى است که حتى دانشمندان غیراسلامى را به شگفتى واداشته است.

الکسى سوفورین دانشمند روسى در کتاب خود مى‏نویسد:

«درمان از طریق روزه فایده ویژه‏اى براى درمان کم خونى، ضعف روده و التهاب بسیط و مزمن، دمل‏هاى خارجى و داخلى، سل، اسکلیروز، روماتیسم، نقرس، استسقا، نوراستنى، عرق النساء، بیمارى‏هاى چشم، مرض قند، بیمارى‏هاى جلدى، بیمارى‏هاى کلیه، کبد و بیمارى‏هاى دیگر دارد.

معالجه از طریق امساک اختصاص به بیمارى‏هاى فوق ندارد، بلکه بیمارى‏هایى که مربوط به اصول جسم انسان است و با سلول‏هاى جسم آمیخته شده همانند:

سرطان، سفلیس، سل و طاعون را نیز شفا مى‏بخشد.» «6»

 [ «43» اللَّهُمَّ إِنَّا أَهْلُ هَذَا الشَّهْرِ الَّذِی شَرَّفْتَنَا بِهِ وَ وَفَّقْتَنَا بِمَنِّکَ لَهُ حِینَ جَهِلَ الْأَشْقِیَاءُ وَقْتَهُ وَ حُرِمُوا لِشَقَائِهِمْ فَضْلَهُ «44» أَنْتَ وَلِیُّ مَا آثَرْتَنَا بِهِ مِنْ مَعْرِفَتِهِ وَ هَدَیْتَنَا لَهُ مِنْ سُنَّتِهِ وَ قَدْ تَوَلَّیْنَا بِتَوْفِیقِکَ صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ عَلَى تَقْصِیرٍ وَ أَدَّیْنَا فِیهِ قَلِیلًا مِنْ کَثِیرٍ]

خدایا! ما اهل این ماهیم، که ما را به سبب آن شرافت و بزرگى بخشیدى، و با لطف و احسانت بر انجام اعمالش ما را موفّق فرمودى. هنگامى که تیره بختان وقتش را نشناختند، و از بخت بدشان، از فضیلتش محروم شدند. تویى صاحب اختیار و سرپرست، که ما را به شناسایى آن برگزیدى، و به راه و روش آن هدایتمان کردى، و ما به توفیق تو، با همه کوتاهى و تقصیر، عهده دار روز و شب زنده‏دارى او شدیم، و در آن اندکى از بسیار را به جا آوردیم.

 [ «45» اللَّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ إِقْرَاراً بِالْإِسَاءَةِ وَ اعْتِرَافاً بِالْإِضَاعَةِ وَ لَکَ مِنْ قُلُوبِنَا عَقْدُ النَّدَمِ وَ مِنْ أَلْسِنَتِنَا صِدْقُ الاعْتِذَارِ فَأْجُرْنَا عَلَى مَا أَصَابَنَا فِیهِ مِنَ التَّفْرِیطِ أَجْراً نَسْتَدْرِکُ بِهِ الْفَضْلَ الْمَرْغُوبَ فِیهِ وَ نَعْتَاضُ بِهِ مِنْ أَنْوَاعِ الذُّخْرِ الْمَحْرُوصِ عَلَیْهِ «46» وَ أَوْجِبْ لَنَا عُذْرَکَ عَلَى مَا قَصَّرْنَا فِیهِ مِنْ حَقِّکَ وَ ابْلُغْ بِأَعْمَارِنَا مَا بَیْنَ أَیْدِینَا مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ الْمُقْبِلِ فَإِذَا بَلَّغْتَنَاهُ فَأَعِنِّا عَلَى تَنَاوُلِ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْعِبَادَةِ وَ أَدِّنَا إِلَى الْقِیَامِ بِمَا یَسْتَحِقُّهُ مِنَ الطَّاعَةِ وَ أَجْرِ لَنَا مِنْ صَالِحِ الْعَمَلِ مَا یَکُونُ دَرَکاً لِحَقِّکَ فِی الشَّهْرَیْنِ مِنْ شُهُورِ الدَّهْرِ]

خدایا! تو را سپاس؛ در حالى که به بدى‏هامان اقرار، و به ضایع کردن ماه مبارک و هم چنین به تباه کردن اعمالمان اعتراف داریم، و براى تو در دل‏هامان پشیمانى پا برجا و ثابت، و در زبانمان عذر صادقانه قرار دارد. بر این اساس در برابر تقصیر و تفریطى که در این ماه گریبان‏گیر ما شد، پاداشى عنایت کن که از پرتو آن پاداش فضیلت دلخواهمان را در این ماه به دست آوردیم، و اندوخته‏هاى گوناگون را که مورد علاقه است عوض بستانیم، و عذر ما را در کوتاهى از اداى حقّت بپذیر، و عمرهاى ما را، که پیش روى ماست، به ماه رمضان آینده برسان، و چون ما را به آن رساندى، بر انجام عبادتى که شایسته توست یاریمان فرما، و به انجام طاعتى که سزاوار آن ماه است برسان، و عمل‏

شایسته‏اى که موجب تدارک حق توست، در آن دو ماه از ماه‏هاى روزگار به دست ما جارى فرما.

 [ «47» اللَّهُمَّ وَ مَا أَلْمَمْنَا بِهِ فِی شَهْرِنَا هَذَا مِنْ لَمَمٍ أَوْ إِثْمٍ أَوْ وَاقَعْنَا فِیهِ مِنْ ذَنْبٍ وَ اکْتَسَبْنَا فِیهِ مِنْ خَطِیئَةٍ عَلَى تَعَمُّدٍ مِنَّا أَوْ عَلَى نِسْیَانٍ ظَلَمْنَا فِیهِ أَنْفُسَنَا أَوِ انْتَهَکْنَا بِهِ حُرْمَةً مِنْ غَیْرِنَا فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اسْتُرْنَا بِسِتْرِکَ وَ اعْفُ عَنَّا بِعَفْوِکَ وَ لَا تَنْصِبْنَا فِیهِ لِأَعْیُنِ الشَّامِتِینَ وَ لَا تَبْسُطْ عَلَیْنَا فِیهِ أَلْسُنَ الطَّاعِنِینَ وَ اسْتَعْمِلْنَا بِمَا یَکُونُ حِطَّةً وَ کَفَّارَةً لِمَا أَنْکَرْتَ مِنَّا فِیهِ بِرَأْفَتِکَ الَّتِی لَا تَنْفَدُ وَ فَضْلِکَ الَّذِی لَا یَنْقُصُ‏]

خدایا! در هر گونه لغزشى که در این ماه رمضانمان وارد شدیم از گناه کوچک یا بزرگ، یا معصیتى که در آن مرتکب شدیم، یا خطایى که در آن کسب کردیم، از روى عمد، یا فراموشى، که در آن به خود ستم روا داشتیم، یا به آن پرده حرمت دیگرى را دریدیم، پس بر محمد و آلش درود فرست، و ما را به پرده پوشیت بپوشان، و به گذشتت از ما بگذر، و ما را به خاطر گناهى که کردیم، در برابر دیده شماتت کنندگان قرار مده، و زبان طعنه زنندگان را به روى ما باز مکن، و ما از باب رأفت و لطفت که پایان نمى‏پذیرد، و بر پایه احسانت که کاستى ندارد، به اعمالى بدار که باعث ریزش گناهان، و کفارّه امورى شود که در این ماه، از ما ناپسند شمردى.

 [ «48» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْبُرْ مُصِیبَتَنَا بِشَهْرِنَا وَ بَارِکْ لَنَا فِی یَوْمِ عِیدِنَا وَ فِطْرِنَا وَ اجْعَلْهُ مِنْ خَیْرِ یَوْمٍ مَرَّ عَلَیْنَا أَجْلَبِهِ لِعَفْوٍ وَ أَمْحَاهُ لِذَنْبٍ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا خَفِیَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ مَا عَلَنَ «49» اللَّهُمَّ اسْلَخْنَا بِانْسِلَاخِ هَذَا الشَّهْرِ مِنْ خَطَایَانَا وَ أَخْرِجْنَا بِخُرُوجِهِ مِنْ سَیِّئَاتِنَا وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَسْعَدِ أَهْلِهِ بِهِ وَ أَجْزَلِهِمْ قِسْماً فِیهِ وَ أَوْفَرِهِمْ حَظّاً مِنْهُ‏]

خدایا! بر محمد و آلش درود فرست، و مصیبت از دست رفتن رمضانمان را جبران کن و روز عید و فطرمان را بر ما مبارک فرما، و آن را از بهترین روزهایى که بر ما گذشته قرار ده، جلب کننده‏ترین روز نسبت به عفو، و محو کننده‏ترین زمان براى گناه، و معاصى پنهان و آشکارمان را بیامرز.

خدایا! با گذشتن این ماه از خطاهاى ما بگذر، و با خارج شدنش، ما را از گناهانمان خارج کن، و ما را از خوشبخت‏ترین اهل این ماه به آن و پرنصیب‏ترین آنان در آن، و بهره‏مندترین ایشان از آن قرار ده.

 [ «50» اللَّهُمَّ وَ مَنْ رَعَى هَذَا الشَّهْرَ حَقَّ رِعَایَتِهِ وَ حَفِظَ حُرْمَتَهُ حَقَّ حِفْظِهَا وَ قَامَ بِحُدُودِهِ حَقَّ قِیَامِهَا وَ اتَّقَى ذُنُوبَهُ حَقَّ تُقَاتِهَا أَوْ تَقَرَّبَ إِلَیْکَ بِقُرْبَةٍ أَوْجَبَتْ رِضَاکَ لَهُ وَ عَطَفَتْ رَحْمَتَکَ عَلَیْهِ فَهَبْ لَنَا مِثْلَهُ مِنْ وُجْدِکَ وَ أَعْطِنَا أَضْعَافَهُ مِنْ فَضْلِکَ فَإِنَّ فَضْلَکَ لَا یَغِیضُ وَ إِنَّ خَزَائِنَکَ لَا تَنْقُصُ بَلْ تَفِیضُ وَ إِنَّ مَعَادِنَ إِحْسَانِکَ لَا تَفْنَى وَ إِنَّ عَطَاءَکَ لَلْعَطَاءُ الْمُهَنَّا «51» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اکْتُبْ لَنَا مِثْلَ أُجُورِ مَنْ صَامَهُ أَوْ تَعَبَّدَ لَکَ فِیهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ]

خدایا! کسى که این ماه را آن طور که مى‏بایست رعایت کرد، و احترامش را به نحوى که شایسته بود حفظ نمود، و حدودش را به صورتى که سزاوار بود به پاى داشت، و از گناهانش به طور کامل پرهیز کرد یا به وسیله عمل خالصى به تو تقرّب جست، عملى که موجب خشنودیت، و معطوف کردن رحمتت بر اوست، پس مانند آنچه به او بخشیدى، بر ما هم از توانگریت ببخش، و چندین برابر آن را از احسانت به ما عطا کن. مسلماً احسانت کاستى نمى‏پذیرد، و خزاینت نقصان پیدا نمى‏کند؛ بلکه افزون مى‏شود، و همانا معادن احسانت از بین نمى‏رود، و قطعاً عطاى تو عطایى است گوارا.

خدایا! بر محمد و آلش درود فرست و براى ما پاداشى، همانند پاداش کسى که این ماه را روزه گرفت، یا در آن تا روز قیامت به بندگیت برخاست، ثبت فرما.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- مستدرک الوسائل: 7/ 484، باب 25، حدیث 8710؛ کنز العمال: 8/ 466؛ الدرّ المنثور: 1/ 183.

(2)- بحار الأنوار: 94/ 350؛ وسائل الشیعه: 3/ 326، باب 14، حدیث 3776.

(3)- احیاء علوم الدین: 3/ 423.

(4)- بحار الأنوار: 93/ 346، باب 46، حدیث 12؛ مستدرک الوسائل: 7/ 424، باب 11، حدیث 8588.

(5)- بحار الأنوار: 93/ 364، باب 46، حدیث 36؛ الخصال: 1/ 317، حدیث 101.

(6)- روزه، روش نوین بر درمان بیمارى‏ها: 65.