چکیده

این مقاله به بررسی، تحلیل و نقد دیدگاه سیّدمحمود آلوسی، صاحب تفسیر روح المعانی، درباره‌ی آیه‌ی تطهیر می‌پردازد. ایشان از یک سو، نظر مفسّران شیعه و بسیاری از مفسّران اهل سنّت را مبنی بر دلالت آیه تطهیر بر عصمت آل عبا رد کرده و حتّی نزول این آیه در مورد ایشان را نمی‌پذیرد. از سوی دیگر، دایره‌ی مصادیق « اهل البیت » را فراتر و عام‌تر از اصحاب کساء در نظر گرفته و افراد دیگری از قبیل همسران پیامبر (ص) را داخل در این حکم می‌داند. به اعتقاد آلوسی، اصحاب کساء، نه یگانه مخاطب و مصداق اهل البیت، بلکه ایشان مخاطبی از مخاطبان و مصداقی از مصادیق آن به حساب می‌آیند. این پژوهش، بر آن است که با اتّکا به آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع) و با استناد به نظر اندیشمندان شیعه و اهل سنّت، نظر این مفسّر را مورد نقد و بررسی قرار دهد.
طرح مسأله

آیه تطهیر، « إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا » (احزاب/ 33) از جمله آیات بحث برانگیز قرآنی است که مفسّران و متکلّمان اسلامی به بحث و تحقیق در مورد آن پرداخته‌اند. نگاه متکلّمان به این آیه، از آن روست که به اعتقاد شیعه، آیه تطهیر بیانگر عصمت اهل بیت (ع) است که به تبع آن، لزوم عصمت ایشان و در رأس آنان حضرت علی (ع) را در پی دارد. در اکثر کتب تفسیری، این آیه از دو جنبه مورد بحث قرار گرفته است: اوّل این که منظور از اهل البیت چه کسانی هستند ؟ و دوّم این که تطهیر از رجس، به چه معناست ؟
به اعتقاد تمامی مفسّران شیعه و سنّی آنچه مسلّم است، فضیلت و برتری گروهی به نام اهل بیت در این آیه است. مفسّران شیعه و نیز بسیاری از علمای اهل سنّت، بر این باورند که مراد از اهل بیت در این آیه، پیامبر اکرم (ص)، دخترش فاطمه (س)، حضرت علی (ع)، و حسنین (ع) می‌باشد. همچنین، مفسّران در معنای رجس، معانی و تعاریف متفاوتی بیان داشته‌اند که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد.
از جمله مفسّرانی که در باب آیه تطهیر و مسائل آن به بحث پرداخته و نظراتی متفاوت با آرای مفُران شیعی مذهب ارائه نموده، محمود آلوسی است. وی، نزول آیه تطهیر در شأن اصحاب کسا را نپذیرفته و معتقد است که این آیه بر عصمت اهل بیت پیامبر (ص) دلالت ندارد. در این نوشتار به بحث و بررسی دیدگاه‌های او در ذیل آیه تطهیر و نیز میزان صحّت و نادرستی آنها خواهیم پرداخت.
محتوا و مفهوم آیه:

در بحث‌های تفسیری درباره‌ی آیه‌ی تطهیر، عموماً دو مسأله مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که زدودن پرده‌ی ابهام از مفاهیم و مصادیق آنها باعث وضوح مفهوم آیه و فهم تفسیر واقعی آن خواهد شد. این دو موضوع عبارتند از بحث درباره‌ی رجس و تطهیر از رجس و دیگری معنا و مفهوم اهل بیت و مصادیق آن.
مفهوم رجس:

رجس در لغت به معنای پلیدی یا چیز پلید است و در معنای حرام، فعل قبیح و ناروا، عذاب، لعنت و کفر نیز بکار رفته است: « الرِّجسُ: القَذَرُ، و قیل: الشیء القَذِر ... و قد یعبر به عن الحرام و الفعل القبیح و العذاب و اللعنة و الکفر. » ( ابن منظور، 1414، ج6، ص 95 ) به نظر طریحی، رجس آلودگی شیطان و وسوسه اوست: « الرجس: لَطَلَخُ الشَّیطانِ و وسوستُه. » ( طریحی، 1375، ج4، ص 74 )
راغب اصفهانی در کتاب مفردات، رجس را از چند جهت می‌داند: رجس از جهت طبع، رجس از جهت عقل، رجس از جهت شرع و رجس از هر سه جهت. (3) ( راغب اصفهانی، 1387، ص 194 ) این واژه، در همه‌ی کتب لغوی دربردارنده مفهوم پلیدی و ناروایی است.
در آیات قرآن کریم واژه رجس بر مصادیق ذیل اشاره دارد:
1- شراب، قمار، بت و چوب قمار:

« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » ( مائده/ 90 ): « ای کسانی که ایمان آورده‌اید، شراب و قمار و بتها و تیرهای قرعه پلیدند [و] از عمل شیطانند. پس، از آنها دوری گزینید، باشد که رستگار شوید ».
این آیه شریفه با صراحت، این مصادیق را رجس دانسته و دستور به اجتناب از آنها داده است. « رجس و شیطانی بودن شراب و سایر مذکورات در آیه، از این جهت است که اینها کار آدمی را به ارتکاب اعمال زشتی که مخصوص به شیطان است می‌کشانند، و شیطان هم جز این کاری ندارد که وسوسه‌های خود را در دلها راه داده، و دلها را گمراه کند، و از همین جهت در آیه مورد بحث، آنها را رجس نامیده، چون در آیات دیگری هم گمراهی را رجس خوانده است ». ( طباطبایی، 1374، ج6، ص 179 )
2- ضلالت:

« فَمَن یُرِدِ اللّهُ أَن یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ وَمَن یُرِدْ أَن یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقًا حَرَجًا کَأَنَّمَا یَصَّعَّدُ فِی السَّمَاء کَذَلِکَ یَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ » ( انعام/ 125 ): « پس کسی را که خدا بخواهد هدایت نماید، دلش را به پذیرش اسلام می‌گشاید و هرکه را بخواهد گمراه کند، دلش را سخت تنگ می‌گرداند، چنان که گویی به زحمت در آسمان بالا می‌رود. این گونه، خدا پلیدی را بر کسانی که ایمان نمی‌آورند قرار می‌دهد ».
خداوند در این آیه، ضلالت و گمراهی را که مساوی با بی ایمانی است، رجس دانسته که همان پلیدی و ناپاکی است. ( طباطبایی، 1417، ج7، ص 343 )
3- مردار، خون و گوشت خوک:

« قُل لاَّ أَجِدُ فِی مَا أُوْحِیَ إِلَیَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ یَطْعَمُهُ إِلاَّ أَن یَکُونَ مَیْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِیرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللّهِ بِهِ » ( انعام/145 ): « بگو: در آنچه به من وحی شده است، بر خورنده‌ای که آن را می‌خورد هیچ حرامی نمی‌یابم، مگر آنکه مردار یا خونِ ریخته یا گوشت خوک باشد که اینها همه پلیدند. یا [ قربانیی که ] از روی نافرمانی، [ به هنگام ذبح ] نام غیر خدا بر آن برده شده باشد».
آلوسی در یک تفسیر برای آیه می‌گوید: مرجع ضمیر "هُ" در "فَإِنَّه" هر یک از میته، خون و گوشت خوک است. ( آلوسی، 1415، ج4، ص 287 ) بنابراین، در این آیه هر یک از مردار، خون و گوشت خوک از مصادیق رجس معرّفی شده است.
4- عذاب:

« قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَیْکُم مِّن رَّبِّکُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ أَتُجَادِلُونَنِی فِی أَسْمَاء سَمَّیْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآؤکُم مَّا نَزَّلَ اللّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ فَانتَظِرُواْ إِنِّی مَعَکُم مِّنَ الْمُنتَظِرِینَ » ( اعراف/ 71 ): « گفت: راستی که عذاب و خشمی [ سخت ] از پروردگارتان بر شما مقرّر گردیده است. آیا درباره‌ی نامهایی که خود و پدرانتان [ برای بتها ] نامگذاری کرده‎اید، و خدا بر [ حقّانیت ] آنها برهانی فرو نفرستاده با من مجادله می‌کنید ؟ پس منتظر باشید که من [ هم ] با شما از منتظرانم ».
« این کلمه [ رجس ] در آیه فوق می‌تواند به معنی مجازات و عذاب الهی باشد و ذکر آن با جمله « قد وقع » که به صورت فعل ماضی است، اشاره به این است که به طور قطع، شما مستحق عذاب شده‌اید و دامانتان را خواهد گرفت ». ( مکارم شیرازی، 1374، ج6، ص 231 ) ( همچنین ر. ک: زمخشری، 1407، ج2، ص 118/ فخرالدّین رازی، 1420، ج14، ص 303 )
5- اهل نفاق:

« سَیَحْلِفُونَ بِاللّهِ لَکُمْ إِذَا انقَلَبْتُمْ إِلَیْهِمْ لِتُعْرِضُواْ عَنْهُمْ فَأَعْرِضُواْ عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاء بِمَا کَانُواْ یَکْسِبُونَ » ( توبه/ 95 ): « وقتی به سوی آن بازگشتید، برای شما به خدا سوگند می‌خورند تا از ایشان صرف نظر کنید. پس، از آنان روی برتابید، چرا که آنان پلیدند، و به [ سزای ] آنچه به دست آورده‌اند جایگاهشان دوزخ خواهد بود ».
« إِنَّهُم رِجسٌ: در مقام معرّفی منافقان است، از نظر اینکه رذیله خودپرستی و نفاق سیرت آنان و محرومیّت از خیر و نیک بختی هدف و مسیر آنهاست ». ( حسینی همدانی، 1404، ج8، ص 91 ) همچنین شیخ طوسی در تبیان، زمخشری در کشاف و طبری در جامع البیان رجس را عبارت از منافقان دانسته‌اند. ( ر. ک: طبری، 1412، ج11، ص 3/ طوسی، بی تا، ج5، ص 282/ زمخشری، 1407، ج2، ص 302 )
6- اوثان و بت‌ها:

« ذَلِکَ وَمَن یُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ عِندَ رَبِّهِ وَأُحِلَّتْ لَکُمُ الْأَنْعَامُ إِلَّا مَا یُتْلَى عَلَیْکُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ » ( حج/ 30 ): « این است [ آنچه مقرّر شده ] و هر کس مقرّرات خدا را بزرگ دارد، آن برای او نزد پروردگارش بهتر است، و برای شما دامها حلال شده است، مگر آنچه بر شما خوانده می‌شود. پس، از پلیدی که همان بتهاست دوری کنید، و از گفتار باطل اجتناب ورزید».
« کلمه « من » در جمله « من الاوثان » بیانیه است. » ( طباطبایی، 1374، ج14، 526 ) از آنجا که مصادیق رجس متعدّد است در این آیه، به وسیله « مِن » بیانیه منظور از رجس را که اوثان و بتهاست، بیان کرده است. ( همچنین، ر. ک: طوسی، بی تا، ج7، ص 312/ آلوسی، 1415، ج9، ص 142 ).
7- کفر و نفاق:

« وَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَى رِجْسِهِمْ وَمَاتُواْ وَهُمْ کَافِرُونَ » ( توبه/ 125 ): « امّا کسانی که در دلهایشان بیماری است، پلیدی بر پلیدیشان افزود و در حال کفر درمی گذرند ».
« نزول وحی برای مؤمنان موجب افزایش تصدیق و یقین و اطمینان در دلهایشان می‌شود. و در کافران، باعث افزایش کفر دیگر بر کفرشان می‌گردد. رجس؛ پلیدی و مساوی با کفر است، زیرا با تجدیدشدن وحی، کفر و نفاقی نو از آنها سرمی زند. پس، کفرشان زیاد و محکمتر می‌شود ». ( طبرسی، 1377، ج3، ص 34 ) همچنین، برخی دیگر از مفسّران، مراد از « رِجساً إِلَی رِجسِهِم » را کفر و نفاق دانسته‌اند. ( زمخشری، 1407، ج2، ص 324/ طوسی، بی تا، ج5، ص 326/ آلوسی، 1415، ج6، ص 48 )
8- شک و تردید:

« وَمَا کَانَ لِنَفْسٍ أَن تُؤْمِنَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ وَیَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِینَ لاَ یَعْقِلُونَ » (یونس/ 100): « و هیچ کس را نرسد که جز به اذن خدا ایمان بیاورد، و [ خدا ] بر کسانی که نمی‌اندیشند، پلیدی را قرار می‌دهد ».
« منظور از « رجس » در خصوص این آیه، چیزی در مقابل ایمان است، و معلوم است که مقابل ایمان، شک و تردید است. پس، در این آیه شک و تردید، رجس و پلیدی خوانده شده. به این معنا که شک مصداقی است که عنوان رجس بر آن صادق است ». ( طباطبایی، 1374، ج10، ص 188 )
چنانچه ملاحظه می‌شود، واژه رجس در همه این آیاتِ دربردارنده معنای پلیدی و ناپسندی، امری اعم از شیء و عمل و عقیده می‌باشد. بر این اساس، مفسّران نیز در تعریف رجس معانی‌ای نزدیک به هم ارائه داده‌اند که نظر برخی از آنها را نقل می‌کنیم:
« کلمه رِجس، صفتی از مادّه‌ی رجاست، یعنی پلیدی و قذرات. و پلیدی و قذرات، هیأتی است در نفس آدمی که آدمی را وادار به اجتناب و نفرت می‌نماید، و نیز هیأتی است در ظاهر موجود پلید که باز آدمی از آن نفرت می‌نماید. اوّلی مانند پلیدی رذائل، دوّمی مانند پلیدی خوک، همچنان که قرآن کریم این لفظ را در هر دو معنا اطلاق کرده ... و این کلمه بر هر معنا که باشد، نسبت به انسان عبارت است از ادراکی نفسانی و اثری شعوری که از علاقه و بستگی قلب به اعتقادی باطل، یا عملی زشت حاصل می‌شود. وقتی می‌گوییم انسان پلید، یعنی انسانی که به دلیل دلبستگی به عقاید باطل یا عمل باطل، دچار پلیدی شده است ». ( همان، ج16، ص 467 )
زمخشری، ذیل آیه 33 سوره احزاب می‌گوید: « استعار للذنوب: الرجس، و للتقوی: الطهر، لأنّ عرض المقترف للمقبحات یتلوّث بها و یتدنّس، کما یتلوّث بدنه بالأرجاس »: برای گناهان اصطلاح رجس و برای تقوی اصطلاح طهر استعاره آورده است؛ چون کسی که کارهای زشت و پلید انجام می‌دهد، به آنها آلوده می‌شود چنانکه بدنش به پلیدی‌ها آلوده می‌گردد ». ( زمخشری، 1407، ج3، ص 538 )
« الرِّجس اسمٌ یقع علی الإثم و علی العذاب و علی النجاسات و النقائص ». ( ثعالبی، 1418، ج4، ص 346 ): « رجس، اسمی است که بر گناه و عذاب و بر نجاسات و کاستی‌ها اطلاق می‌شود ».
« به باور ابن عباس، واژه رجس به مفهوم کار شیطانی و زشتی است که خشنودی خدا را به همراه ندارد ». ( طبرسی، 1380، ج11، ص 473 ) و یا این معنی نزدیک به آن که « الرجس کلمة تدل علی منتهی ما یکون من القبح و الخبث »: رجس کلمه‌ای است که بر منتهای کارهای زشت و ناپاک دلالت دارد. ( مراغی، بی تا، ج7، ص 25 )
چنانچه از تعاریف لغوی رجس و نیز نظر مفّسران در این مورد بدست می‌آید، این واژه دربردارنده‌ی انواع پلیدی و آلودگی مربوط به ظاهر و باطن است. بنابراین، خداوند متعال اراده کرده است که هر نوع پلیدی ظاهری و باطنی را از اهل بیت دور نماید.
مفهوم و مصداق اهل بیت:

مفسّران در این باره که مراد از اهل بیت چه کسانی هستند، نظرات متفاوتی ارائه کرده‌اند. تفاوت دیدگاه مفسّران در بیان مراد از عبارت « اهل البیت » در تفسیر آیه تطهیر به اختلاف نظر در مصداق اهل بیت، برمی‌گردد. نظر مفسّران شیعی مذهب و نیز بسیاری از علمای اهل سنّت بر آن است که مراد از « اهل البیت » در آیه تطهیر، پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی (ع)، حضرت فاطمه (س)، و حسنین (ع) می‌باشد. این دیدگاه مورد اجماع شیعه بوده و به طرق مختلف روایت شده است. بسیاری از روایات اهل سنّت نیز همین حقیقت را منعکس کرده‌اند. طبری در جامع البیان پانزده روایت را نقل کرده که در همه آنها اهل بیت در این آیه، بر خمسه‌ی طیبه منطبق شده و آنها را منظور از اهل بیت، در این آیه دانسته‌اند. ( طبری، 1412، ج22، صص 5-6 ) « این روایات، بسیار زیاد و بیش از هفتاد حدیث است که بیشتر آنها از طرق اهل سنّت است و اهل سنّت آنها را از طرق بسیاری، از امّ سلمه، عایشه، ابی سعید خدری، سعد، واثلة بن الاسقع، ابوالحمراء، ابن عباس، ثوبان غلام آزاد شده رسول خدا (ص)، عبدالله بن جعفر، علی (ع)، و حسن بن علی (ع)- که تقریباً چهل طریق است- روایت کرده‌اند. و شیعه آن را از حضرت علی، امام سجاد، امام باقر، امام صادق و امام رضا (ع)؛ و از امّ سلمه، ابوذر، ابولیلی، ابوالاسود دؤلی، عمرو بن میمون اودی و سعدبن ابی وقاص، با بیش از سی طریق نقل کرده‌اند ». ( طباطبایی، 1374، ج16، ص 465 )
روایات ذیل از جمله روایاتی است که در این زمینه وارد شده است:
« أخرج ابن جریر و ابن أبی حاتم و الطبرانی عن أبی سعید الخدری رضی الله عنه قال قال رسول الله (ص ) نزلت هذه الآیة فی خمسة فیّ و فی علیّ و فاطمة و حسن و حسین ». ( سیوطی، 1404، ج5، ص 198 ) پیامبر اکرم (ص) فرمود: این آیه در مورد پنج نفر، من و علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) نازل شده است ».
« طبری: حدثنی موسی بن عبدالرحمن المسروقی، قال: ثنا یحیی بن إبراهیم بن سوید النخعی، عن هلال، یعنی ابن مقلاص، عن زبید، عن شهربن حوشب، عن أم سلمة، قالت: کان النبی (ص) عندی، و علی و فاطمة و الحسن و الحسین، فجعلت لهم خزیرة، فأکلوا و ناموا، و غطی علیهم عباءة، أو قطیفة، ثم قال: اللهم هؤلاء أهل بیتی، أذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهیرا ». ( طبری، 1412، ج22، ص 6 ) « طبری با سند از شهربن حوشب از امّ سلمه روایت کرد که او گفت: پیامبر (ص) و علی و فاطمه و حسن و حسین پیش من بودند و برایشان خوراکی از گوشت و آرد تهیه دیدم. پس، از آن تناول فرمودند و خوابیدند. پیامبر بروی آنها عباء و یا قطیفه‌ای کشید و فرمود: پروردگارا اینها اهل بیت من هستند. پس، هرگونه رجس و پلیدی را از ایشان دور کن و کاملاً پاک و طاهرشان گردان ».
« قالت أم سلمة: نزلت هذه الآیة فی بیتی فدعا رسول الله (ص) علیّا و فاطمة و حسنا و حسینا فدخل معهم تحت کساء خیبری، و قال: « هؤلاء أهل بیتی، و قرأ الآیة، و قال اللّهمّ أذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهیرا، قالت أمّ سلمة: فقلت: و أنا یا رسول الله، فقال: أنت من أزواج النّبیِ و أنت إلی خیر ». ( ثعالبی، 1418، ج4، ص 346 ) « امّ سلمه گفت: این آیه در منزل من نازل شد. پس رسول اکرم (ص)، علی و فاطمه و حسن و حسین را فراخواند و به اتّفاق آنها در زیر کساء خیبری وارد شد و گفت: اینان اهل بیت من هستند و این آیه را خواند و فرمود: پروردگارا! رجس و پلیدی را از آنها دور و پاکشان گردان. امّ سلمه گفت: پس، من گفتم: ‌ای رسول خدا آیا من نیز- جزء اهل بیت شما- هستم ؟ پس، ایشان فرمود تو از همسران پیامبر (ص) و بر خیر هستی ».
« عن وائلة بن الأسقع قال: « جاء رسول الله (ص) إلی فاطمة و معه حسن و حسین و علیّ حتّی دَخَلَ، فأدنی علیا و فاطمة فأجلسهما بین یدیه، و أجلس حسناً و حسیناً کل واحد منهما علی فخذه، ثم لف علیهم ثوبه و أنا مستدبرهم، ثم تلا هذه الآیة: إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا ». ( ابن ابی حاتم، 1419، ج9، ص 3132) « از واثلة بن اسقع روایت شده که فرمود: رسول خدا (ص) به اتفاق حسن و حسین و علی (ع) نزد فاطمه آمد. پس، علی و فاطمه را پیش روی و حسن و حسین را بر روی ران خود نشاند و سپس، بر روی آنها جامه‌ای کشید در حالی که من پشت سر آنها بودم. سپس، این ایه را تلاوت فرمودند... ».
امام صادق (ع) فرمودند: « الله عزوجل نزل فی کتابه تصدیقا لنبیه (ص): إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا، فکان علی، و الحسن، و الحسین، و فاطمة ( علیهم السلام )، فأدخلهم رسول الله (ص) تحت الکساء، فی بیت أم سلمة، ثم قال: اللهم، إن لکل نبی أهلا و ثقلا، و هؤلاء أهل بیتی و ثقلی ». ( بحرانی، 1416، ج4، ص 443 ) « خداوند متعال در کتابش جهت تصدیق پیامبر اکرم (ص) آورده است: إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا، و علی و حسن و حسین ( علیهم السلام ) نیز حضور داشتند که پیامبر (ص) آنها را در منزل امّ سلمه تحت کساء خود آورد و سپس فرمود: بار خدایا، برای هر پیامبری اهل بیت و ثقلی وجود دارد و اینان اهل بیت و ثقل من هستند ».
اما برخلاف نظر شیعه، برخی از مفسّران اهل سنّت علاوه بر علی، فاطمه، حسن و حسین (ع)، مصادیق دیگری نیز همچون ازدواج و اولاد پیامبر (ص) برای اهل بیت (ع) در نظر گرفته‌اند: « الأولی أن یاقل هم أولاده و أزواجه و الحسن و الحسین منهم و علی منهم لأنه کان من أهل بیته بسبب معاشرته ببنت النبی علیه السلام و ملازمته للنبی ». ( فخرالدین رازی، 1420، ج25، ص 168 ) « بهتر است گفته شود آنان ( اهل بیت ) فرزندان رسول خدا (ص) و همسران او هستند و حسن و حسین و علی از آنان می‌باشند؛ چون او (علی) به سبب معاشرت با دختر پیامبر اکرم (ص) و همراهیش با پیامبر، از اهل بیت او محسوب می‌شود ».
در بعضی تفاسیر نیز، همسران و خویشاوندان پیامبر (ص) در زمره‌ی اهل بیت ایشان معرفی شده‌اند: « أهل البیت النبوی: هم نساؤه و قرابته، منهم العباس و أعمامه و بنو أعمامه منهم ». ( زحیلی، 1418، ج22، ص 14 ) « و اهل بیت پیامبر (ص)، همسران او و فامیل وی، از جمله عباس و عموهای وی و فرزندان عموهای او هستند ».
« و أهل بیته (ص) من کان ملازما له من الرجال و النساء و الأزواج و الإماء و الأرقاب، و کلما کان المرء منهم أقرب و بالنبی أخصّ و ألزم کان بالارادة أحق و أجدر ». ( مراغی، بی تا، ج22، ص 7 ) « اهل بیت او کسانی هستند که همراه و ملازم وی هستند، از مردان و زنان و همسران و کنیزان و فامیل‌ها. و هر اندازه انسانی به آنها نزدیک‌تر باشد و با پیامبر مرتبط‌تر، سزاوارتر و شایسته‌تر است برای آنکه مراد از اهل بیت باشد ».
« و هذا نص فی دخول أزواج النبی (ص) فی أهل البیت هاهنا، لأنهن سبب نزول هذه الآیة و سبب النزول داخل فیه قولا واحدا إما وحده علی قول أو مع غیره علی الصحیح. و روی ابن جریر عن عکرمة أنه کان ینادی فی السوق: إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا نزلت فی نسأ النبی (ص) خاصة ». ( ابن کثیر دمشقی، 1419، ج6، ص 365 ): « این ( آیه تطهیر ) صریح در این است که همسران پیامبر (ص) داخل در اهل بیت هستند؛ چون آنان سبب نزول این آیه بوده‌اند و سبب نزول بدون تردید داخل در معناست. حالا یا خودش به تنهایی بنابر یک قول، یا طبق نظر صحیح همراه با دیگران. طبری از عکرمه نقل کرده که وی در بازار این آیه را می‌خواند و می‌گفت: تنها درباره زنان پیامبر (ص) نازل شده است ».