إِنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فی‏ کِتابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ مِنْها أَرْبَعَهٌ حُرُمٌ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلا تَظْلِمُوا فیهِنَّ أَنْفُسَکُمْ (سوره توبه، ایه 36)
بی شک تعداد ماهها نزد خدا از روزى که آسمان ها و زمین را آفرید در کتاب خدا دوازده ماه است که چهار ماه از آن حرام است. این همان روش استوار است؛ پس در آن ماهها خویشتن را ستم نکنید.

         خود اندر کتاب یگانه اله             دَوَزْدَه عدد هست تعداد ماه‏
         فزونى کفرست کار نسى             که بر کفر انسان فزاید بسى‏
         الا مومنان بر کدامین سبب             چو دستور آید خود از سوى رب‏

شما که اسلام را دین آسمانی پیش از خود می دانید، قرآن را کتاب آسمانی این دین می دانید، آیات و روایات این دین اسمانی را پذیرفته اید، قرآن حکیم می گوید تعداد ماه ها نزد آفریدگار روز و ماه و سال، دوازده ماه است. شما نیز قبول دارید که قرآن کتاب آسمانی است، تحریف نشده است، دروغ نیز نمی گوید، پس چرا تعداد روزهای ماه و ماههای سال را به 19تغییر داده اید.
حال به فرض که خدا در قرآن نیز نفرموده بود، این مسأله را همگان (دیندار و بی دین) پذیرفته اند. آیا تا به حال پیامبر آمده بود که تعداد روزهای ماه و ماه های سال در تغییر دهد؟
اصولا این چیزی نیست که با ادیان تغییر کند و چیزی است که با حرکت انتقالی زمین روشن می شود و قراردادی نیست که سران با پیروان خود ببندند…
حال می خواهیم از بهائیان بپرسیم که فلسفه این نوزده روز و ماه چیست؟

میلاد سبط 

ماه رمضان سال سوم هجرت شرافت بیشتر و عظمت فزونتر و برکت زیادتری پیدا کرد، چرا که در نیمه آن، سبط اکبر رسول اللّه و گل خشبویش، امام حسن مجتبی علیه السلام به دنیا آمد و با ولادتش مدینه رسول اللّه پر از شادی و سرور شد و نور پرفروغ سیمایش دو جهان را روشن و منور ساخت.

پیامبر اکرم (ص)، همین که خبر زاده شدن این فرزند دلبندش را شنید، فرح و سرور سراسر وجود مبارکش را فرا گرفت، فوراً برخاست و به منزل دخترش، حضرت صدیقه کبری، فاطمه زهرا (س) رفت و فرمود: فرزندم را بیاورید! اسماء نوزاد را قنداق زردی پوشانده به خدمت حضرت برد. حضرت فرمود: به شما نگفته بودم که نوزاد را در قنداق زرد نپیچید. قنداق نوزاد را عوض کردند، حضرت در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت. سپس رو به حضرت امیر (ع) کرده فرمود: یا علی! فرزندم را چه نامیدی؟

علی (ع) عرض کرد: یا رسول اللّه! بر شما سبقت نمی گیرم.

پیامبر اکرم (ص) لحظاتی از سخن گفتن بازماند، گویا منتظر وحی الهی شد. و در روایتی حضرت فرمود: من هم بر پروردگارم سبقت نمی گیرم، ناگهان جبرئیل امین نازل شد و گفت: خدایت سلامت می رساند و می فرماید: نامش را حسن بگذار یا رسول اللّه.

حضرت رسول گوسفندی را عقیقه اش کرد و به فاطمه (س) دستور داد سر مبارکش را بتراشد و هموزن مویش را نقره به فقرا بدهند.

کنیه مبارکش: ابومحمد

القابش: تقی، طیب، قائم، زکی، حجه، سیّد، سبط، ولی و معروفترین آنها مجتبی است.

نقش انگشترش: العزة لله.

مفضل بن عمر از امام صادق (ع) نقل کرده که امام باقر(ع) فرمود: امام حسن بن علی علیهما السلام، پارساترین، عابدترین و با فضیلت ترین مردم زمانش بود. هر وقت به خانه خدا مشرف می شد، با پای پیاده می رفت و گاهی پا برهنه می رفت که تواضع و ادب بیشتری در پیشگاه حضرت ربوبی، نشان دهد.

وقتی سخن از مرگ به میان می آمد، گریه می کرد و وقتی از قبر و حشر و نشر مردم در روز رستاخیز سخن به میان می آمد، نیز می گریست و همچنین هنگامی که بحث از صراط و عبور بر آن می شد، اشکهای حضرتش سرازیر می گشت. و اگر سخن از دیدار با پروردگار بود، بی اختیار آه بلندی می کشید و بی هوش می شد.

هرگاه حضرت مجتبی برای نماز خواندن، در برابر پروردگارش می ایستاد بدنش می لرزید و آنجا که سخن از بهشت و جهنم به میان می آمد، مانند مارگزیده برخود می پیچید و از خداوند بهشت درخواست کرده و از دوزخ به خدایش پناه می برد.

وقتی قرن می خواند، اگر به آیه ای می رسید که با «یا ایها الذین آمنوا» شروع شده بود، می گفت: «لبیک اللّهم لبیک» و هرگز او را نیافتند جز اینکه ذکر الهی بر لب داشت.

امام حسن مجتبی علیه السلام، راستگوترین، فصیح ترین و بلیغ ترین انسان بود.

روزی به معاویه گفته شد: ای کاش دستور می دادی حسن بن علی به منبر رود و خطبه بخواند تا نقص و عیبش برملا گردد.

معاویه حضرت را طلبید و از او خواست به منبر رود و مردم را پند و موعظه گوید. حضرت بر فراز منبر، بالا رفت و پس از حمد و ثنای الهی فرمود:

«ایها الناس، من عرفنی فقد عرفنی و من لم یعرفنی فأنا الحسن بن علی بن ابی طالب، و ابن سیدة النساء، فاطمة بنت رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم.

انا ابن خیر خلق اللّه، انا ابن رسول اللّه، انا ابن صاحب الفضائل، انا ابن صاحب المعجزات و الدلائل، انا ابن امیرالمؤمنین، انا المرفوع عن حقّی، انا واخی الحسین سیدا شباب اهل الجنة، انا ابن الرکن و المقام، انا ابن مکة و منی، انا ابن المشعر و عرفات...»

ای مردم! هر که مرا می شناسد که می شناسد و هر که نمی شناسد من حسن بن علی بن ابی طالبم. من فرزند سرور زنان جهان، فاطمه زهرا دختر رسول خدایم، من فرزند برترین آفریدگان خدایم. من فرزند صاحب فضائل و ادلّه و معجزاتم. من فرزند امیر مؤمنانم. من کسی هستم که حقّم غصب شده است. من و برادرم حسین دو سرور جوانان اهل بهشتیم. من فرزند رکن و مقامم، من فرزند مکّه و منایم، من فرزند مشعر و عرفاتم و...»

معاویه که دید آبرویش دارد می رود، برای اینکه به خیال خام خودش امام را خجالت زده کند، گفت: از این حرفها دست بردار و از خرما تعریف کن!

حضرت فرمود:

«الریح تنفخه، و الحر ینضجه و اللیل یبرده و یطیّبه» باد آن را بالا می آورد و گرما آن را می رساند و هوای شب آن را سرد کرده و خوشمزه می نماید.

سپس حضرت به سخنان خویش ادامه داده و فرمود:

«أنا ابن مستجاب الدعوة، أنا ابن الشفیع المطاع، انا ابن اوّل من ینفض عن الرأس التراب، أنا ابن من یقرع باب الجنّة فیفتح له، انا ابن من قاتل معه الملائکة....»

من فرزند کسی هستم که دعایش مستجاب است. من فرزند شفاعت کننده ای هستم که مطاع است. من فزرند نخستین کسی هستم که سر از خاک برمی دارد، من فرزند کسی هستم که در بهشت را می کوبد پس برای او گشوده می شود، من فرزند کسی هستم که فرشتگان در جوارش با دشمنان جنگیدند... و همچنین شروع کرد به فضایل خود و خاندان خود را شمردن که دنیا در دیدگان معاویه علیه اللعنه تیره و تار شد و دیگر نتوانست سخن بگوید تا حضرت خوب خودش را معرّفی کرد، و از منبر پائین آمد. معاویه گفت: یا حسن! خیلی مایل هستی که خلیفه شوی ولی به آن نخواهی رسید!

حضرت فرمود: خلیفه کسی است که به سیره رسول اللّه (ص) عمل کند و خدای عزّو جلّ را اطاعت نماید. خلیفه آن نیست که با ظلم و ستم در میان مردم عمل کند و سنتهای الهی را معطّل بگذارد و دنیا را پدر و مادر خویش قرار دهد ولی تو اکنون به یک حکومت رسیده ای، پس به اندازه عمر کمی از آن لذت ببر که تبعات سختی برای تو خواهد بود، و عاقبتی دشوار خواهی داشت.(1)

نگاهی به کرامات امام مجتبی(ع)

ابوسفیان برای بستن پیمان با پیامبر(ص) به مدینه آمد، ولی پیامبر او را به حضور نپذیرفت. آن گاه او پیش علی(ع) رفت و از ایشان خواست تا او را نزد پیامبر شفاعت کند.علی(ع) نزد پیامبر رفت و موضوع را در میان گذاشت، ولی حضرت نپذیرفت. امام مجتبی(ع) که در آن هنگام نوزادی چهارده ماهه بود، با زبانی شیوا فرمود: «ای پسر صخر! شهادتین را بر زبانت جاری ساز تا من تو را نزد جدم رسول خدا شفاعت کنم.»

ابوسفیان شگفت زده شده بود و با تعجب به امام مجتبی و امیرالمؤمنین(ع) نگاه می کرد. آن گاه علی(ع) فرمود: «سپاس خدایی را که خاندان محمد(ص) را هم سان یحیی بن زکریا قرار داده است.»(2)

دعا برای پسردار شدن

امام مجتبی(ع) به قصد حج، با پای پیاده از مدینه به مکه می رفت. در راه پاهای حضرت ورم کرد. به امام گفتند: اگر سواره برویم زخم پاهایتان خوب خواهد شد، ولی امام فرمود: هرگز! به منزلگاه که رسیدیم، مرد سیاه چرده ای نزد ما خواهد آمد که روغنی به همراه دارد. آن روغن دوای آن است. آن را به هر قیمتی از او بخرید. پس از مدتی، آن مرد سیاه چهره از دور نمایان شد. امام به غلام خود فرمود: نزد او برو و آن روغن را از او خریداری کن. مرد سیاه به غلام گفت: روغن را برای چه می خواهی؟ غلام گفت: برای امام می خواهم. مرد گفت: مرا نزد او ببر. وقتی خدمت امام رسید، گفت: ای فرزند رسول خدا، من از دوست داران شما و خاندان پاکتان هستم و در عوض این دارو، هرگز از شما پولی نمی گیرم، ولی از شما می خواهم دعا کنید تا خدا به من پسری سالم هدیه فرماید که دوست دار شما خاندان پیامبر(ص) باشد؛ زیرا زایمان همسرم نزدیک است. امام فرمود: وقتی به خانه برگردی، خدا به تو پسری سالم و بی عیب هدیه داده است. وقتی مرد سیاه چرده به خانه اش بازگشت، دید پسری زیبا در آغوش همسرش است.(3)

رطب تازه

امام مجتبی(ع) در یکی از سفرها، با مردی از خاندان زبیر که به امامت زبیر معتقد بود، همسفر شد. آنان شتری را نیز از آن مرد کرایه کرده بودند. در میان راه به منزلگاهی رسیدند و برای برداشتن آب و استراحت توقف کردند. آنان در زیر نخل خشکیده ای فرشی برای امام پهن کردند و امام بر آن نشست. آن مرد نیز پارچه ای کنار امام پهن کرد و بر آن نشست. وقتی چشم مرد به آن نخل خشکیده افتاد، گفت: کاش این نخل خرما می داد و کمی خرما می خوردیم. امام مجتبی(ع) خطاب به او فرمود: خرما می خواهی؟ پاسخ گفت: آری. امام دست به سوی آسمان دراز کرد و دعا فرمود: در این هنگام درخت خرما در عین ناباوری حاضران سبز شد، برگ درآورد و خرمای اعلایی داد. کسی در میان کاروانیان با دیدن این صحنه شگفت زده گفت: این چیزی جز جادو نیست. امام مجتبی(ع) فرمود: نه این جادو نیست، بلکه حاصل دعای مستجاب فرزندان پیامبر است.

سپس فردی از نخل بالا رفت و برای همگان از خرمای آن فرو ریخت.(4)

نیایشی پذیرفته

مردم که از ستم زیاد بن ابیه به تنگ آمده بودند، پیش امام مجتبی(ع) از او شکایت کردند. امام نیز دست به دعا برداشت و او را نفرین کرد و فرمود:

«خدایا! انتقام ما و شیعیان ما را از دست زیاد بن ابیه بستان و عذاب خود را به او بنما؛ به راستی که تو بر هر چیزی توانا هستی»، در آن هنگام، خراشی در انگشت شست دست او پدیدار شد و زخم تمام دستش را تا گردن فرا گرفت. سپس ورم کرد و سبب مرگ زیاد گردید.(5)

در خاتمه فرا رسیدن این روز خجسته و این عید مبارک را در ماه مبارک به حضور ولی اللّه الاعظم، امام عصر عجل اللّه فرجه الشریف، مقام معظم رهبری و به عموم شیعیان و علاقمندان و پیروان حضرتش تبریک و تهنیت عرض می کنیم و امیدواریم، خداوند توفیق پیروی از او و سایر ائمه معصومین علیهم السلام را به ما بدهد.

در اینجا خوب است برای تبرک روایتی جالب از آن حضرت نقل کنیم تا معلوم شود شیعه واقعی او کیست و آیا می تواند هر کس ادعای شیعه گری کند یا نه؟

در روایت است که مردی به حضرت عرض کرد: یا ابن رسول اللّه! من از شیعیان شما هستم.

حضرت پاسخ فرمود: «یا عبداللّه ان کنت لنا فی اوامرنا و زواجزنا مطیعاً فقد صدقت، و ان کنت بخلاف ذلک، فلاتزد فی ذنوبک بدعواک مرتبة شریفة لست من أهلها، لاتقل انا من شیعتکم و لکن قل أنا من موالیکم و محبّیکم و معادی أعدائکم و انت فی خیر والی خیر»

ای بنده خدا! اگر تو واقعاً اوامر ما را اطاعت کنی و از آن چه نهی کرده ایم، امتناع نمایی پس سخن راست گفته ای و اگر چنین نباشی، پس بر گناهانت، در این ادعایت، گناهی دیگر میافزای و ادعای این مقام والائی که اهلش نیستی مکن. نگو من شیعه شمایم، بلکه بگو من از موالی و محبین شما و دشمن دشمنان شمایم که در این صورت عاقبت به خیر خواهی شد.

خداوندا! ما را توفیق ده تا شیعیانی راستین برای حضرتش باشیم.

پی نوشت ها:ـــــــــــــــــــــــ

1. بحارالانوار، ج 44، ص 88، ح2.

2. بحارالانوار، ج 43، ص 326، ح 3؛ مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 173.

3. همان، ص 324.

4. ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 90.

5. همان، ص 10.

نامگذارى امام حسن علیه السلام‏

در پانزدهم ماه مبارک رمضان، خداوند مهربان به خاندان رسالت و نبوت، فرزندى عنایت فرمود. این فرزند از نظر جدّ، مادربرزگ، پدر، مادر، برادر و خواهر نعمت خدا بر او کامل بود. زیرا از زمان پدید آمدن انسان، هیچ فرزندى داراى چنین خانواده و ریشه‏اى در عالم معنویت نبوده است.

وقتى رسول خدا صلى الله علیه و آله بعد از ولادت این فرزند، از خانواده خود سؤال کردند که چه نامى براى او انتخاب کرده‏اید، عرضه داشتند ما در نام گذارى این فرزند، بر شما سبقت نمى‏گیریم؛ رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: من در نامگذارى او از پروردگار سبقت نمى‏گیرم؛ یعنى حتى نام فرزندان خود را آسمانى، ملکوتى و معنوى انتخاب کنید.

سابقه داشته که پروردگار عالم کسانى را نام گذارى کرده است. در قرآن خداوند به حضرت زکریا علیه السلام مى‏فرماید: فرزندى به تو عنایت مى‏کنم که نام او را یحیى انتخاب کردم و این نام در گذشته سابقه نداشته است. «1» یا فرشتگان وقتى به حضرت مریم علیها السلام بشارت تولد فرزندى را دادند، به مریم کبرى علیها السلام عرضه داشتند:

«إِنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ» «2»

این نام گذارى خدا است، همان وقت امین وحى نازل شد و کلمه پاک و پاکیزه معنا دار حسن را از جانب خداوند به پیغمبر صلى الله علیه و آله اعلان کرد که خدا مى‏فرماید: نام این مولود رمضان را حسن بگذارید.

این مختصرى از مسأله ولادت و نام گذارى و ریشه خانوادگى اهل بیت علیه السلام مى‏باشد. پس امام حسن علیه السلام اولین انسانى است که در عالم، با دارا بودن چنین خانواده با عظمتِ بى‏نظیرى به دنیا آمد. اما نگاهى به فرهنگ حضرت حسن بیندازیم.

طریقه احوالپرسى امام حسن علیه السلام‏ «3»

مردى از علاقه‏مندان به وجود مبارک امام مجتبى علیه السلام، خدمت حضرت مى‏آید.

کارى هم به جز احوالپرسى نداشته است، حاجت، نیاز و کارى نداشت، نزد خود گفته بود، بروم محضر مبارک امام مجتبى علیه السلام، احوالپرسى کنم. نوعاً احوالپرسى عرب با این جمله شروع مى‏شود «کیف أصبحت» یعنى حالتان چطور است؟ کلمه‏ «أَصْبَحَ» در جمله قرار دارد که ریشه‏اش صبح است، ولى اگر بخواهند معنا کنند، معنى آن همین احوالپرسى عمومى مى‏شود. عرض کرد: «کیف أصبحت یابن رسول الله» حالتان چطور است؟

طبیعتاً کسانى که اهل ایمان و اسلام هستند، در جواب احوالپرسى افراد، به جمله زیباى پرمغز تکیه مى‏کنند، یا مى‏گویند، «الْحَمْدُ لِلَّهِ» و یا مى‏گویند «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ». اما وقتى به وجود مبارک حضرت مجتبى علیه السلام مى‏گوید: حال شما چطور است؟ امام سیر زیبایى از وضع کل انسان‏هاى عالم را از زمان آدم علیه السلام تا آخرین نفر در جواب احوالپرسى بیان مى‏کند که در حقیقت مى‏خواهند بگویند که حال تک تک مردان و زنان عالم از زمان آدم علیه السلام تا برپا شدن قیامت، که خود من هم‏ یکى از آنها هستم، این‏گونه مى‏باشد.

اگر غیر از این است، پس چه مى‏باشد؟ مسائلى در این عالم است که همان است و غیر از آن نیست، مانند آن است که خداوند در قرآن مجید مى‏فرماید:

«أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ» «4»

خدا یکتا است و غیر از این نیست. یا مى‏فرماید:

«إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِیَةٌ» «5»

مسلم است که قیامت را برپا مى‏کند و غیر از این هم نیست. و اراده من به غیرِ آن تعلق نخواهد گرفت. در برپا شدنش هم قبولى مردم یا ردّ مردم هیچ اثرى ندارد. کل مردم عالم هم منکر قیامت شوند، من قیامت را برپا مى‏کنم. فرار بکنند یا فرار نکنند، بترسند یا نترسند، امر قطعى است. مى‏فرماید: در قیامت من از مردم به جز پرونده نیکو قبول نمى‏کنم، این را در دنیا به وسیله یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر خود اعلان کردم؛ یعنى آن زمانى که جمعیت کل کره زمین یک مرد و یک زن بود، و آن مرد را به پیغمبرى انتخاب کردم و به او تکلیف کردم همسرت را به سوى خدا هدایت کن و به او بگو که در قیامت پرونده‏اى جز پرونده اسلامى قبول نمى‏کنم.

«وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ» «6»

اگر کسى این حقیقت را نفهمد و بمیرد، در آنجا گریبان او را خواهم گرفت که به چه علت مسائل خود را یاد نگرفتى، من جهالت را عذر نمى‏دانم.

«وَ اللَّهُ أَخْرَجَکُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِکُمْ لا تَعْلَمُونَ شَیْئاً وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ‏» «7»

استفاده از نعمتهاى الهى‏

به چه علت گوش را به تو عطا کردم؟ آن را براى ساز، آواز و شنیدن اباطیل ندادم، چشم را براى تماشاى نامحرم و هر فیلمى خلق نکردم؛ یعنى من که این چشم و گوش را به شما دادم، آیا از این اعضا من سهم ندارم؟ که حرف مرا گوش دهید، حرف انبیا و اولیا را گوش دهید و یا حقّ را مطالعه کنید؛ یعنى من در این گوش و چشم شما و نیروى درک شما به اندازه ارزن هم سهم ندارم؟

گوش و چشم شما ملک من است، این گوش و چشم را کجا فروختید و به چه کسى داده‏اید؟ من یک ذره راضى نیستم که این گوش و چشم را در غیر امور طبیعى و حقّ هزینه کنید. من تو را آفریدم که:

«لِتَعْلَمُوا» «8»

عالم و دانا شوید. ما بیشتر شنیدیم، که هدف از خلقت مرد و زن:

«ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» «9»،

خداوند در قرآن مجید هدف خلقت انسان را منحصر در بندگى خدا نمى‏داند.

نمى‏فرماید: من شما را براى بندگى آفریدم و کار دیگر هم نباید انجام دهید، خداوند مى‏فرماید: من این خاک مرده را تبدیل به انسان زنده کردم، که این موجود زنده «لِتَعْلَمُوا» داناى به حقایق شود.

من بشر را براى شاگردى على خلق کردم. از امام حسن علیه السلام و حسین بن على علیه السلام علم یاد بگیرد، من ائمه و پیامبران را فرستادم که شما با وصل شدن به آنها دانا شوید. دکتر، مهندس، معمار و هنرمند مثبت شوید، نه هنرمندى که از غربى‏هاى کافر تقلید مى‏کند.

دکتر، مهندس و مخترع شدن، ثواب دارد و هدف خدمت به جامعه بشرى‏ مى‏باشد.

اهانت به امام حسن علیه السلام‏ «10»

امام مجتبى علیه السلام سوار بر استر بودند، شخصى مهار مرکب را گرفت و شروع به ناسزا گفتن کرد، به پدر حضرت مجتبى علیه السلام توهین مى‏کرد، امام علیه السلام سخنان او را قطع نکردند، مرکب را نگه داشتند و خودشان مستمع شدند، آن مرد هر چه مى‏خواست به امام حسن علیه السلام توهین کرد و چیزى براى گفتن نداشت.

من شما را آفریدم که در هر موقعیتى مولّد زیباترین حرکت باشید. پدران، مادران، فرزندان، معلمان و استادان به این نکته توجه کنند و به آن عمل نمایند تا به اجر معنوى برسند، هنگامى که مى‏خواهید مدیران خود را انتخاب کنید، زیباترین کار را در انتخاب کنید؛ یعنى امین‏ترین، عالم‏ترین، فعال‏ترین، بى‏نظرترین و دلسوزترین را براى امور مردم منصوب کنید.

به کسانى که خداوند انتخاب کرده، توجه کنید، در میان تمام زنان عالم، مریم را انتخاب کرده است، خداوند مى‏فرماید:

«یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ» «11»؛

یعنى زنى را انتخاب کرده که لیاقت پدید آوردن پیغمبر اولوالعزم را داشته باشد،

«إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِینَ» «12»

وقتى پادشاه مصر یوسف را از زندان آزاد کرد، یوسف نگاهى به حکومت کرد، مى‏بیند که کسى او را نمى‏شناسند، لازم است که خودش را معرفى کند، نه به عنوان خودنمایى، ریا و تظاهر، وجود مبارک یوسف علیه السلام از مخلصین است؛ یعنى از کسانى است که شیطان به پروردگار گفت: من بر این انسان‏ها راه ندارم، بر فکر، قلب، خون، عمل و اخلاق هیچ گونه تاثیرى ندارم، اگر خود را به عنوان برترین معرفى مى‏کند، به خاطر تکلیف الهى است.

گفت:

«اجْعَلْنِی عَلى‏ خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ» «13»

وزارت، دارایى و پول مملکت را به دست من بسپارید، من هم حافظ مال مملکت شما هستم، کسانى که الان وزیر دارایى هستند، مانند پادشاه مصر حفیظ و علیم نیستند. «14» در حال حاضر ملاک انتخاب، اقوام و خویشان مى‏باشد، وقتى پول سنگینى به او رسید، براى اطرافیان خود برمى‏دارد، و به دیگران چیزى نمى‏دهد.

نیکوترین درخواست از خداوند

امام زین العابدین علیه السلام در صحیفه سجادیه به خدا نمى‏گوید به من ایمان عنایت کن، مى‏گوید: «أکمل الایمان» «15» را به من عطا کن. نمى‏گوید: به من یقین بده، مى‏گوید: «أفضل الیقین» را به من عنایت کن، هنگامى که شما دعاى کمیل را مى‏خوانید مى‏بینید که امیرالمؤمنین در جستجوى برترین‏ها رفته است. «واجعلنى من أحسن عبیدک نصیباً عندک و أقربهم منزلة منک و أخصّهم زلفة لدیک» «16» أحسن، أقرب و أخصّ، از اهداف خلقت است، آیا همه به این اهداف الهى توجه دارند؟ اگر این هدف را پایمال کنند در قیامت جوابگو هستند؟ اگر بخواهید کسى را براى منصبى انتخاب نمایید، از حزب، دار و دسته، اقوام و رفقا استفاده مى‏کنید یا احسن و اخص را انتخاب مى‏کنید؟ باید طبق طرح پروردگار عمل کنید.

در امر مرجعیت شاید نود و پنج درصد از فقهاى بزرگ شیعه مى‏گویند: تقلید اعلم واجب است و تقلید غیر اعلم واجب نیست. افرادى که در رده مرجعیت قرار داشتند همیشه مسأله اعلم بودن را لحاظ مى‏کردند. مثلا بعد از در گذشت صاحب جواهر، وقتى علماى نجف محضر شیخ مرتضى انصارى آمدند، گفتند: به نظر ما شما اعلم هستید، خود آنها هم دریاى علم بودند، هر کدام از آنها فقیه جامع الشرایط بودند ولى به نظر مبارک و پاکشان، شیخ انصارى اعلم و حق مرجعیت داشته است، اگر شیخ را کنار بگذاریم، باید یک شخص دیگر از میان خود انتخاب کنیم، با این کار در قیامت باید جهنم برویم، به این ارزش‏ها باور داشتند؛ یعنى همیشه سراغ احسن، اعلم و اتقى و برترین‏ها بودند.

تا به حال میلیاردها کتاب نوشته شده است، اما خداوند در قرآن مجید مى‏فرماید:

«وَ اتَّبِعُوا أَحْسَنَ ما أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ» «17»

در میان همه این کتابها، زیباترین، نیکوترین و بهترین آنها قرآن است، از این کتاب آسمانى متابعت کنید.

با بودن احسن نوبت به تورات و انجیل نمى‏رسد.

شیخ انصارى مى‏فرماید: رأى شما این است که من اعلم هستم، اما بین خود و خدا، رأى من این است که اعلم نیستم. گفتند: اعلم کیست، معرفى کنید.

على بن ابى طالب علیه السلام انسانى اعلم، اتقى، اکبر، اعبد و اعظم بودند و شخصیتى است که بعد از پیغمبر صلى الله علیه و آله تا قیامت رتبه او در همه موارد بالاترین است، نه به نظر قرآن و روایت، بلکه به نظر عقل هم او بالاترین است. حال آیات قرآن در این زمینه حجّت را بر ما تمام کرده است، فکر کنید که این مطلب در قرآن یا روایت نبوده است، آیا رها کردن احسن و اعلم و سراغ حسن رفتن، انحراف نیست؟

باید به انتخاب‏هاى خدا تکیه کنیم، انتخاب‏هایى که خدا در قرآن به آنها اشاره‏ کرده است، مانند انتخاب انبیا، به چه دلیل وقتى موسى علیه السلام چهل شبانه روز به کوه طور دعوت مى‏شود،

«وَ واعَدْنا مُوسى‏ ثَلاثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ قالَ مُوسى‏ لِأَخِیهِ هارُونَ اخْلُفْنِی» «18»

چرا در میان هفتاد هزار نفر، هارون را وصى خود قرار مى‏دهد؟ مى‏فرماید:

هارون بعد از موسى علیه السلام بهترین انسان بود. اگر بهتر از هارون پیدا مى‏شد بر موسى علیه السلام حرام بود که هارون را انتخاب کند، چون ظلم به دین و ملت بود.

آن مرد به امام حسن مجتبى و امیرالمؤمنین علیه السلام ناسزا گفت، امام مجتبى علیه السلام برترین انتخاب را در برخورد داشتند؛ زیرا مى‏دانند که خداوند در قرآن مى‏فرماید:

«خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» «19»

من شما را براى رفتن به سوى احسن عمل آفریدم، آیا اخلاق ما در خانواده، احسن اخلاق است؟ اخلاق ما در کارخانه و ادارات احسن اخلاق است؟ آیا کسانى که بدنه یک دولت هستند، برخورد آنها با مردم احسن اخلاق است؟

روز قیامت، روزگار عجیبى است و محاکمات بسیار سختى دارد. این وعده خدا مى‏باشد،

«وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ» «20»

اگر در انتخاب اشتباه کنید در روز قیامت شما را نگه مى‏دارند. کسى که در این مسیر قرار ندارد و خود را دیندار مى‏داند، با شنیدن این آیات مسیر زندگى خود را عوض نماید.

امام اگر پا از رکاب بیرون مى‏آوردند و به سینه او مى‏زدند، این عمل، انتخاب صحیحى نبود. امام اگر به او مى‏گفتند جاهل، نفهم، احمق، این انتخاب زشت بود.

اگر شیخ انصارى‏ «21» مى‏فرمود: بارک الله من اعلم هستم، این انتخاب زشت بود، گفتند: آقا اعلم کیست؟ فرمودند: سال‏ها در نجف و دانشگاه امیرالمؤمنین علیه السلام با یک طلبه اهل مازندران، هم درس و هم بحث بودم، در بحث‏ها و درس‏ها، مى‏دیدم که دقّت و دریافت او از من سریع‏تر و بهتر است. درس او تمام شد، آب و هواى نجف با مزاج او سازگارى نداشت، به من گفت: در منطقه ما جنگل و دریا وجود دارد، تکلیف الهى من اقتضا مى‏کند که از آن مردم دستگیرى نمایم. پس او اعلم است.

گفتند: حضر تعالى نامه بنویس که بیاید و پرچم دار عالم تشیع شود، دو ماه طول مى‏کشید که نامه به ایران برسد، شیخ نامه نوشتند و مهر کردند که صاحب جواهر از دنیا رفته است و شیعه سراغ مرجع اعلم است، به من پیشنهاد مرجعیت را دادند، من با بودن شما، خود را اعلم نمى‏دانم و پذیرفتن این مقام، براى من شرعى نیست، به نجف بیایید و پرچم شیعه را به دوش بگیرید.

سید العلماء مازندرانى، نامه را خواند،

در جواب نامه‏اى زیبا به شیخ انصارى نوشت، قربان شما شوم، قبول است که من وقتى طلبه بودم و با تو همدرس بودم، دقت و فهم من بیشتر و سریعتر بوده است، اما من ده سال از نجف و فضاى بحث و مباحثه دور بوده‏ام، اما شما در نجف مانده و درس و بحث را ادامه داده‏اید، به یقین اکنون دقت و دریافت تو از من بهتر و این حقّ، حق شما است. من اصلا داراى چنین حقى در این عالم نیستم.

امام حسن علیه السلام لگد به سینه آن مرد نزد و به او احمق و بى‏شعور نگفتند، فقط گوش دادند. از آن مرد سؤال کرد: آیا ناسزا گفتن علیه من و باباى من تمام شد؟ امام مجتبى علیه السلام چه باباى مظلومى دارد، آن مرد در عمر خود امیرالمؤمنین علیه السلام را ندیده‏ بود، اما به او ناسزا مى‏گفت.

معاویه‏ «23» به ضرار گفت: تو از یاران نزدیک على علیه السلام بودى، براى من تعریف کن که على چگونه انسانى بوده است؟ ضرار گفت: اگر على علیه السلام را معرفى کردم آیا به من امان مى‏دهى که مرا نکشى؛ زیرا تو حسود مى‏باشى و تحمل آن را ندارى.

بسیارى از مردم تحمل شنیدن تمجید از دیگران را ندارند که بسیار بد و ناپسند است.

نوبت به حضرت مجتبى علیه السلام رسید که در برابر فحش‏ها و ناسزاها جواب بدهد.

سؤال کرد برادر، اهل مدینه هستى؟ جواب داد نه، پس شما مال این شهر نیستید، نه، مسافر هستى؟ بله، مسافر معمولا در یک شهر غریب است، تا مکان و کار مناسبى پیدا کند، طول مى‏کشد، گفت: من خانه دارم، برویم تا خانه به تو بدهم، اگر بدهکار هستى، برویم بدهى تو را بدهم، اگر درد دارى، درد تو را دوا مى‏کنم، اگر مشکل دارى، مشکل شما را حل مى‏نمایم، اگر مى‏خواهى چند روز در مدینه بمانید، من یک خانه دارم، هر روز سفره من پهن است، هر کس هر چه بخواهد بخورد و ببرد، مانعى ندارد.

آن مرد نرم شد، بعد سر خود را پایین انداخت، مقدارى فکر کرد و سر خود را بلند کرد و گفت: یابن رسول الله، فرهنگ من، فرهنگ شامیان است، ما را گول زدند و دروغ گفتند، مرا به گمراهى انداختند. یابن رسول الله من یک حاجت بیشتر ندارم، فرمود: بگو، گفت: تو در خانه خدا آبرو دارى، به این زمین بگو دهن باز کند و مرا ببلعد.

امام علیه السلام وقتى به او مى‏گویند حالت چطور است، در جواب انتخاب احسن مى‏کند؛ یعنى یک مطالبى را مطرح مى‏کند که تمام انسانها تا قیامت درگیر این مطالب هستند، هشدار و بیدارى مى‏دهد.

فرمود: «أصبحت» حالم را مى‏خواهید:

«أصبحتُ ولى ربّ فوقى»

خدا، مالک، مدبّر، محیط، عالم و انتقام گیرنده مى‏باشد،

«ولایمکن الفرار من حکومتک» «24»، «والنار امامى»

مقابل من جهنم است، زیرا اعمال زشت، همان آتش جهنم است، اگر بخواهم بهشت بروم، باید این آتش‏ها را خاموش کنم.

«والنار امامى والموتُ یطلُبُنى»

دهان مرگ باز است و روزى پنج مرتبه به من نگاه مى‏کند.

«والحساب مُحدق بى»

مأموران حساب‏گر خدا که تمام اعمال مرا مى‏نویسند، مرا در محاصره دارند، از دست آنها نمى‏توانم پنهان شوم.

«وأنا مرتهن بعملى»

من در گرو اعمال خود هستم.

«کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهِینَةٌ» «25»

علاوه بر این:

«لا أجِدُ ما احَبّ»

هر چه را دوست دارم، نمى‏گذارند به دست بیاورم، دوست دارم همه دنیا مال من باشد، اما در سفره خود نان خالى مى‏گذارم،

«و لا ادْفَعُ ما اکْرَهُ»

بلا، مصیبت و رنج را نمى‏توانم از خود دور کنم.

و بعد فرمود: اى مرد،

«والامور بید غیرى»

تمام ظاهر و باطن زندگى من، به دست غیر از من اداره مى‏شود،

«ان شاء عذّبنى»

اگر در قیامت بگوید: حسن بن على باید به جهنم بروى، من چه کار مى‏توانم بکنم.

«وان شاء عفا عنّى»

و اگر بخواهد، مرا مى‏بخشد.

بعد حضرت فرمود: تو از من یک احوالپرسى کردى، این جواب من است، اکنون من مطلبى از تو مى‏پرسم، تو جواب بده،

«فأى فقیر أفقر منّى»

در این عالم چه تهیدستى از من تهیدست‏تر است؟

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- اشاره است به سوره مریم (19): 7؛ «یا زَکَرِیَّا إِنَّا نُبَشِّرُکَ بِغُلامٍ اسْمُهُ یَحْیى‏ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِیًّا»

(2)- آل عمران (3): 45؛ «یقیناً خدا تو را به کلمه‏اى از سوى خود که نامش مسیح عیسى بن مریم است مژده مى‏دهد.»

(3)- من لایحضره الفقیه: 4/ 404، حدیث 5873؛ «وَ رَوَى الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ علیه السلام قَالَ قِیلَ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیه السلام کَیْفَ أَصْبَحْتَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ أَصْبَحْتُ وَ لِیَ رَبٌّ فَوْقِی وَ النَّارُ أَمَامِی وَ الْمَوْتُ یَطْلُبُنِی وَ الْحِسَابُ مُحْدِقٌ بِی وَ أَنَا مُرْتَهَنٌ بِعَمَلِی لَاأَجِدُ مَا أُحِبُّ وَ لَاأَدْفَعُ مَا أَکْرَهُ وَ الْأُمُورُ بِیَدِ غَیْرِی فَإِنْ شَاءَ عَذَّبَنِی وَ إِنْ شَاءَ عَفَا عَنِّی فَأَیُّ فَقِیرٍ أَفْقَرُ مِنِّی.» این حکایت و روایت در کتب حدیثى ما درباره امام حسین علیه السلام آمده است.

(4)- کهف (18): 110؛ «که معبود شما فقط خداى یکتاست.»

(5)- حجر (15): 85؛ «بى تردید قیامت آمدنى است.»

(6)- آل عمران (3): 85؛ «و هرکه جز اسلام، دینى طلب کند، هرگز از او پذیرفته نمى شود.»

(7)- نحل (16): 78؛ «و خدا شما راى از شکم مادرانتان بیرون آورد در حالى که چیزى نمى دانستید، و براى شما گوش و چشم و قلب قرار داد تا سپاس گزارى کنید.»

(8)- طلاق (65): 12؛ «تا بدانید.»

(9)- ذاریات (51): 56؛ «و جن و انس را جز براى اینکه مرا بپرستند نیافریدیم.»

(10)- بحار الأنوار: 43/ 344، باب 16؛ «وَ مِنْ حِلْمِهِ مَا رَوَى الْمُبَرَّدُ وَ ابْنُ عَائِشَةَ أَنَّ شَامِیّاً رَآهُ رَاکِباً فَجَعَلَ یَلْعَنُهُ وَ الْحَسَنُ لَایَرُدُّ فَلَمَّا فَرَغَ أَقْبَلَ الْحَسَنُ علیه السلام فَسَلَّمَ عَلَیْهِ وَ ضَحِکَ فَقَالَ أَیُّهَا الشَّیْخُ أَظُنُّکَ غَرِیباً وَ لَعَلَّکَ شَبَّهْتَ فَلَوِ اسْتَعْتَبْتَنَا أَعْتَبْنَاکَ وَ لَوْ سَأَلْتَنَا أَعْطَیْنَاکَ وَ لَوِ اسْتَرْشَدْتَنَا أَرْشَدْنَاکَ وَ لَوِ اسْتَحْمَلْتَنَا أَحْمَلْنَاکَ وَ إِنْ کُنْتَ جَائِعاً أَشْبَعْنَاکَ وَ إِنْ کُنْتَ عُرْیَاناً کَسَوْنَاکَ وَ إِنْ کُنْتَ مُحْتَاجاً أَغْنَیْنَاکَ وَ إِنْ کُنْتَ طَرِیداً آوَیْنَاکَ وَ إِنْ کَانَ لَکَ حَاجَةٌ قَضَیْنَاهَا لَکَ فَلَوْ حَرَّکْتَ رَحْلَکَ إِلَیْنَا وَ کُنْتَ ضَیْفَنَا إِلَى وَقْتِ ارْتِحَالِکَ کَانَ أَعْوَدَ عَلَیْکَ لِأَنَّ لَنَا مَوْضِعاً رَحْباً وَ جَاهاً عَرِیضاً وَ مَالًا کَثِیراً فَلَمَّا سَمِعَ الرَّجُلُ کَلَامَهُ بَکَى ثُمَّ قَالَ أَشْهَدُ أَنَّکَ خَلِیفَةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ اللَّهُ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسالَتَهُ وَ کُنْتَ أَنْتَ وَ أَبُوکَ أَبْغَضَ خَلْقِ اللَّهِ إِلَیَّ وَ الآْنَ أَنْتَ أَحَبُّ خَلْقِ اللَّهِ إِلَیَّ وَ حَوَّلَ رَحْلَهُ إِلَیْهِ وَ کَانَ ضَیْفَهُ إِلَى أَنِ ارْتَحَلَ وَ صَارَ مُعْتَقِداً لِمَحَبَّتِهِم.»

(11)- آل عمران (3): 42؛ «اى مریم! قطعاً خدا تو را برگزیده.»

(12)- آل عمران (3): 33؛ «بى‏تردید خدا آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را [به خاطر شایستگى‏هاى ویژه‏اى که در آنان بود] بر جهانیان برگزید.»

(13)- یوسف (12): 55؛ «مرا سرپرست خزانه‏هاى این سرزمین قرار ده؛ زیرا من نگهبان دانایى هستم.»

(14)- بحار الأنوار: 38/ 90، باب 61، حدیث 1؛ « [الأمالی للصدوق‏] جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام أَقْدَمُ أُمَّتِی سِلْماً وَ أَکْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِیناً وَ أَفْضَلُهُمْ یَقِیناً وَ أَحْلَمُهُمْ حِلْماً وَ أَسْمَحُهُمْ کَفّاً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِیفَةُ بَعْدى‏

و نیز در تهذیب الأحکام: 3/ 29، حدیث 13؛ «وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَمْلُوکِ یَؤُمُّ النَّاسَ فَقَالَ لَاإِلَّا أَنْ یَکُونَ هُوَ أَفْقَهَهُمْ وَ أَعْلَمَهُم‏

و نیز در تهذیب الأحکام: 3/ 32، حدیث 25؛ «أَبِی عُبَیْدَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنِ الْقَوْمِ مِنْ أَصْحَابِنَا یَجْتَمِعُونَ فَتَحْضُرُ الصَّلَاةُ فَیَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ تَقَدَّمْ یَا فُلَانُ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه و آله قَالَ یَتَقَدَّمُ الْقَوْمَ أَقْرَؤُهُمْ لِلْقُرْآنِ فَإِنْ کَانُوا فِی الْقِرَاءَةِ سَوَاءً فَأَقْدَمُهُمْ هِجْرَةً فَإِنْ کَانُوا فِی الْهِجْرَةِ سَوَاءً فَأَکْبَرُهُمْ سِنّاً فَإِنْ کَانُوا فِی السِّنِّ سَوَاءً فَلْیَؤُمَّهُمْ أَعْلَمُهُمْ بِالسُّنَّةِ وَ أَفْقَهُهُمْ فِی الدِّینِ وَ لَایَتَقَدَّمَنَّ أَحَدُکُمُ الرَّجُلَ فِی مَنْزِلِهِ وَ لَاصَاحِبَ سُلْطَانٍ فِی سُلْطَانِه.»

(15)- الصحیفة السجادیة: 92، دعاى 20؛ «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِیمَانِی أَکْمَلَ الْإِیمَانِ، وَ اجْعَلْ یَقِینِی أَفْضَلَ الْیَقِینِ، وَ انْتَهِ بِنِیَّتِی إِلَى أَحْسَنِ النِّیَّاتِ، وَ بِعَمَلِی إِلَى أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ.»

(16)- دعاى کمیل.

(17)- زمر (39): 55؛ «و از نیکوترین چیزى که از طرف پروردگارتان به سوى شما نازل شده است پیروى کنید.»

(18)- اعراف (7): 142؛ «و با موسى [براى عبادتى ویژه و دریافت تورات‏] سى شب وعده گذاشتیم و آن را با [افزودن‏] ده شب کامل کردیم، پس میعادگاه پروردگارش به چهل شب پایان گرفت، و موسى [هنگامى که به میعادگاه مى‏رفت‏] به برادرش هارون گفت: در میان قومم جانشین من باش.»

(19)- ملک (67): 2؛ «آنکه مرگ و زندگى را آفرید تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید.»

(20)- زلزله (99): 8؛ «و هرکس هم‏وزن ذره‏اى بدى کند، آن بدى را ببیند.»

(21)- شرح حال شیخ انصارى در کتاب ارزش عمر و راه هزینه آن، جلسه 17 آمده است.

(22)- فروغى بسطامى‏

(23)- بحار الأنوار: 33/ 250، باب 20، حدیث 524؛ « [کتاب الروضة] قِیلَ دَخَلَ ضِرَارٌ صَاحِبُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام عَلَى مُعَاوِیَةَ بْنِ أَبِی سُفْیَانَ بَعْدَ وَفَاتِهِ علیه السلام فَقَالَ لَهُ مُعَاوِیَةُ یَا ضِرَارُ صِفْ لِی عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ أَخْلَاقَهُ الْمَرْضِیَّةَ قَالَ ضِرَارٌ کَانَ وَ اللَّهِ بَعِیدَ الْمُدَى شَدِیدَ الْقُوَى یَنْفَجِرُ الْإِیمَانُ مِنْ جَوَانِبِهِ وَ تَنْطِقُ الْحِکْمَةُ مِنْ لِسَانِهِ یَقُولُ حَقّاً وَ یَحْکُمُ فَصْلًا فَأُقْسِمُ لَقَدْ شَاهَدْتُهُ لَیْلَةً فِی مِحْرَابِهِ وَ قَدْ أَرْخَى اللَّیْلُ سُدُولَهُ وَ هُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی قَابِضاً عَلَى لَمَّتِهِ یَتَمَلْمَلُ تَمَلْمُلَ السَّلِیمِ وَ یَئِنُّ أَنِینَ الْحَزِینِ وَ یَقُولُ یَا دُنْیَا أَ بِی تَعَرَّضْتِ وَ إِلَیَّ تَشَوَّفْتِ [تَشَوَّقْتِ‏] غُرِّی غَیْرِی لَاحَانَ حِینُکِ أَجَلُکِ قَصِیرٌ وَ عَیْشُکِ حَقِیرٌ وَ قَلِیلُکِ حِسَابٌ وَ کَثِیرُکِ عِقَابٌ فَقَدْ طَلَّقْتُکِ ثَلَاثاً لَارَجْعَةَ لِی إِلَیْکِ آهِ مِنْ بُعْدِ الطَّرِیقِ وَ قِلَّةِ الزَّادِ قَالَ مُعَاوِیَةُ کَانَ وَ اللَّهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ کَذَلِکَ وَ کَیْفَ حُزْنُکَ عَلَیْهِ قَالَ حُزْنُ امْرَأَةٍ ذُبِحَ وَلَدُهَا فِی حَجْرِهَا قَالَ فَلَمَّا سَمِعَ ذَلِکَ مُعَاوِیَةُ بَکَى وَ بَکَى الْحَاضِرُونَ.»

(24)- دعاى کمیل.

(25)- مدثر (74): 38؛ «هر کسى در گرو دست‏آورده‏ هاى خویش است.»

قطره‏اى از دریا 

حضرت امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: پدرم از پدرش نقل مى‏کرد که حسن بن على بن ابى طالب در زمان خودش عابدترین و زاهدترین و برترین مردم بود. هنگامى که به حج مى‏رفت پیاده مى‏رفت و چه بسا با پاى برهنه به سوى حرم امن حرکت مى‏کرد.

هنگامى که یاد مرگ و قبر و برانگیخته شدن در قیامت و عبور بر صراط مى‏افتاد، گریه مى‏کرد و چون یاد عرضه شدن بر خدا مى‏کرد، فریادى مى‏کشید و غش مى‏نمود و هنگامى که در نماز قرار مى‏گرفت گوشت بدنش در پیشگاه خدا مى‏لرزید و زمانى که یاد بهشت و دوزخ مى‏کرد چون مار گزیده به خود مى‏پیچید و از خدا درخواست بهشت مى‏نمود و از دوزخ به حق پناه مى‏برد «1».

کمک و بخشش‏

حضرت امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: مردى به عثمان بن عفان در حالى که در مسجد نشسته بود گذشت، از او درخواست کمک کرد. به دستور عثمان، پنج درهم به او پرداختند، مرد به عثمان گفت: مرا به جایى که دردم را دوا کنند راهنمایى کن، عثمان گفت: نزد آن جوانمردان که آنان را مى‏بینى برو و با دستش اشاره به ناحیه‏اى از مسجد کرد که حضرت امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام و عبداللّه بن جعفر در آن قرار داشتند.

آن مرد به سوى آنان رفته، سلام کرد و از آنان درخواست کمک نمود.

امام حسن علیه السلام به او فرمود: سؤال از دیگران جز در سه مورد جایز نیست یا براى دیه‏اى که دل سوختگى دارد، یا وامى که دل شکستگى آرد، یا فقرى که غیر قابل تحمل است؛ تو دچار کدام یک از این سه موردى؟

گفت: دچار یکى از آنها هستم. امام مجتبى علیه السلام فرمان داد پنجاه دینار به او بپردازند و حضرت امام حسین علیه السلام دستور به چهل و نه دینار داد و عبداللّه بن جعفر فرمان به چهل و هشت دینار.

آن مرد پس از دریافت دینارها برگشت و بر عثمان گذر کرد، عثمان گفت:

چه کردى؟ مرد گفت: بر تو گذشتم، جهت کمک به من به پنج دینار فرمان دادى و چیزى هم از من نپرسیدى ولى آن بزرگوارى که گیسویى پرپشت دارد چیزهایى را از من پرسید و پنجاه دینار به من عطا کرد و دومى آنان چهل و نه دینار و سومى چهل و هشت دینار؛ عثمان گفت: چه کسى براى دواى درد تو مانند این جوانمردان است؟ اینان دانش و آگاهى را به خود اختصاص داده‏اند و خیر و حکمت را در خود جمع کرده‏اند «2».

فروتنى شگفت‏

فروتنى حضرت امام حسن علیه السلام و تواضع آن انسان الهى چنان بود که:

روزى بر گروهى تهیدست مى‏گذشت و آنان پاره‏هاى نان را بر زمین نهاده، روى زمین نشسته بودند و مى‏خوردند، چون حضرت امام حسن علیه السلام را دیدند گفتند: اى پسر رسول خدا! بیا و با ما هم غذا شو! به شتاب از مرکب به زیر آمد و گفت: خدا متکبران را دوست ندارد و با آنان به خوردن غذا مشغول شد.

سپس همه آنان را به میهمانى خود دعوت فرمود، هم به آنان غذا داد و هم لباس‏ «3».

حاجتت را بنویس‏

مردى به محضر حضرتش حاجت آورد، آن بزرگوار به او فرمود:

حاجتت را بنویس و به ما بده، چون نامه‏اش را خواند دو برابر خواسته‏اش به او مرحمت فرمود.

یکى از حاضران گفت: این نامه چقدر براى او پربرکت بود! فرمود:

برکت آن براى ما بیشتر بود زیرا ما را اهل نیکى ساخت، مگر نمى‏دانى که نیکى آن است که بى‏خواهش به کسى چیزى دهند، اما آنچه پس از خواهش مى‏دهند بهاى ناچیزى است در برابر آبروى خواهنده، شاید آن کس که شبى را با اضطراب میان بیم و امید به سر برده و نمى‏دانسته که آیا در برابر عرض نیازش دست رد به سینه او خواهى زد یا شادى قبول به او خواهى بخشید و اکنون با تن لرزان و دل پرتبش نزد تو آمده، آنگاه تو فقط به اندازه خواسته‏اش به او ببخشى در برابر آبرویى که نزد تو ریخته بهاى اندکى به او داده‏اى‏ «4».

اوج جود و عطا

مردى از او چیزى خواست پنجاه هزار درهم و پانصد دینار به او عطا فرموده، گفت: کسى را براى حمل این بار حاضر کن، چون کسى را حاضر کرد، رداى خود را به او داد و گفت: این هم اجرت باربر «5».

بخشیدن همه ذخیره‏

عربى به محضر امام حسن علیه السلام آمد. فرمود: هرچه ذخیره داریم به او بدهید، بیست هزار درهم بود، همه را به عرب دادند، گفت: مولاى من! اجازه ندادى که حاجتم را بگویم و مدیحه‏اى در شأنت بخوانم، حضرت در پاسخ اشعارى انشا کرد به این مضمون: بیم فروختن آبروى آن کس که از ما چیزى مى‏خواهد موجب مى‏شود که ما پیش از درخواست او بدو ببخشیم‏ «6».

عطاى کم نظیر

حضرت امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام و عبداللّه بن جعفر به راه حج مى‏رفتند، توشه آنان گم شد، گرسنه و تشنه به خیمه‏اى رسیدند که پیرزنى در آن زندگى مى‏کرد. از او آب خواستند که در جواب گفت: این گوسپند را بدوشید و شیرش را با آب بیامیزید و بیاشامید. چنین کردند، سپس از او غذا خواستند که گفت: همین گوسپند را داریم، بکشید و بخورید. یکى از آنان گوسپند را ذبح و از گوشتش مقدارى بریان کرد، همه خوردند و سپس همانجا به خواب رفتند.

هنگام رفتن به پیرزن گفتند: ما از قریشیم و به حج مى‏رویم، اگر باز گشتیم نزد ما بیا، با تو به نیکى رفتار خواهیم کرد و رفتند.

شوهر زن که آمد و از جریان خبر یافت، گفت: واى بر تو! گوسپند مرا براى مردمى ناشناس مى‏کشى آنگاه مى‏گویى از قریش بودند؟!

روزگارى گذشت و کار بر پیرزن سخت شد، از آن محل کوچ کرده، عبورش به مدینه افتاد، حضرت امام حسن علیه السلام او را دید و شناخت. پیش رفت و گفت: مرا مى‏شناسى؟ گفت: نه، فرمود: من همانم که در فلان روز مهمان تو شدم و دستور داد تا هزار گوسپند و هزار دینار زر به او دادند، آنگاه او را نزد برادرش حسین علیه السلام فرستاد، آن حضرت نیز به همان اندازه به او بخشید و او را نزد عبداللّه بن جعفر فرستاد و او نیز عطایى همانند آنان به او داد «7»!

خدمت به حیوان گرسنه‏

روزى غلام سیاهى را دید که گرده نانى در پیش نهاده یک لقمه مى‏خورد و یک لقمه به سگى مى‏دهد، از او پرسید: چه چیز تو را به این کار وا مى‏دارد؟ گفت: شرم مى‏کنم که خود بخورم و به او ندهم، حضرت امام حسن علیه السلام فرمود: از اینجا حرکت نکن تا من برگردم. خود نزد صاحب آن غلام رفت، او را خرید، باغى را هم که در آن زندگى مى‏کرد خرید، غلام را آزاد کرد و باغ را بدو بخشید «8».

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- الأمالى، صدوق: 178، المجلس الثالث والثلاثون، حدیث 8؛ عدة الداعى: 151؛ بحار الأنوار: 43/ 331، باب 16، حدیث 1.

(2)- الخصال: 1/ 135، حدیث 149؛ بحار الأنوار: 43/ 332، باب 16، حدیث 4.

(3)- المناقب: 4/ 23؛ بحار الأنوار: 43/ 351، باب 16، حدیث 28.

(4)- صلح حسن: 42- 43.

(5)- المناقب: 4/ 16؛ بحار الأنوار: 43/ 341، باب 16، حدیث 14؛ صلح حسن: 42- 43.

(6)- المناقب: 4/ 16؛ بحار الأنوار: 43/ 341، باب 16، حدیث 14؛ صلح حسن: 42- 43.

(7)- المناقب: 4/ 16؛ بحار الأنوار: 43/ 341، باب 16، حدیث 15.

(8)- بحار الأنوار: 43/ 352، باب 16، حدیث 29؛ مستدرک الوسائل: 8/ 295، باب 37، حدیث 9485، (با کمى اختلاف)

1. فرارى دادن شیطان‏

روزى پیامبر بزرگوار اسلام صلى الله علیه و آله به اصحاب فرمود: آیا شما را از چیزى آگاه نکنم که اگر به آن عمل کنید شیطان از شما دور مى‏شود، چندانکه مشرق از مغرب دور است؟

یاران گفتند: آرى؛ حضرت فرمود:

«الصَّومُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ، وَالصَّدَقَةَ تَکْسِرُ ظَهْرَهُ، وَالحُبُّ فِى اللَّهِ المُوازَرَةُ عَلى‏ العَمَلِ الصَّالِحِ یَقْطَعُ دَابِرَهُ، وَالاستِغفَارُ یَقطَعُ وَتِینَهُ، وَلِکُلِّ شَى‏ءٍ زَکَاةٌ وَزَکاةُ الأبدَانِ الصِّیَامُ» «1».

روزه روى شیطان را سیاه مى‏کند و صدقه پشت او را مى‏شکند و محبت در راه خدا و همیارى بر عمل صالح ریشه او را برمى‏کند و توبه و استغفار شاهرگش را مى‏زند و براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدن‏ها روزه است.

اگر حضرت حق مردم را در قرآن مجید به دارالسلام دعوت کرده است، سلاح مبارزه با دشمن را نیز در اختیار آنان قرار داده است؛ امیرالمؤمنین على علیه السلام مى‏فرماید:

«إتَّخِذُوا التَّواضُعَ مَسلَحةً بَینَکُم وَبَینَ عَدُوِّکُم إبلِیسَ وَجُنُودهِ فَإنَّ لَهُ مِن کُلِّ أمَّةٍ جُنُوداً وَأعوَاناً وَرِجْلًا وَفُرسَاناً» «2».

تواضع و فروتنى را انبار اسلحه میان خود و دشمنتان ابلیس و سپاهیانش قرار دهید، زیرا او در هر امتى لشگریان و یاران و نیروهاى پیاده و سواره دارد.

تواضع و فروتنى میان برادران دینى، محیط جامعه را از آلودگى‏ حفاظت مى‏کند و زمینه گناهان اجتماعى نظیر درگیرى‏ها، کینه‏ها، بدبینى‏ها از بین مى‏رود و جاى رشد این میکروب‏ها نابود مى‏گردد، از این رو شیطان نمى‏تواند بذر گناه بپاشد و تخم نفاق بکارد.

2. پاسداشت معنویت جامعه‏

در ماه مبارک رمضان که نور معنویت و زمینه طهارت بیشتر است و اکثر مردم در مدار عبادت قرار دارند باید حرمت روزه‏داران پاس داشته شود.

اگر مسلمانى به سبب عذرى مانند بیمارى، مسافرت و یا عذر شرعى دیگرى از روزه ناتوان است، نباید در برابر دید دیگران بخورد و بیاشامد، مبادا میل آنان تحریک شود و انجام روزه براى آنان دشوار و سنگین آید.

طبق قانون الهى باید روزه‏خوارانى را که بى علت روزه‏خوارى مى‏کنند و سبب بى‏حرمتى به قانون خدا و ملت اسلام مى‏گردند دستگیر و مجازات نماید.

روزه خوارى علنى و همچنین هر گناهى که در دید مردم انجام شود آثار پلید و عواقب وخیمى دارد و باعث از بین رفتن ابهت و عظمتِ زشتى گناه مى‏گردد و دیگران که ایمانشان ضعیف است نیز تشویق مى‏شوند تا به دین خدا دهن‏کجى کنند و سبب سوء استفاده غیر مسلمانان و حتى دشمنان و منافقان مى‏شود و در نتیجه با جرأت بیشتر به نابودى و تحقیر شعائر اسلام اقدام مى‏کنند.

رسول خدا صلى الله علیه و آله درباره کسانى که علنى به انجام گناه اقدام مى‏کنند مى‏فرماید:

«کُلُّ أُمَّتى مُعافىً إلّاالْمُجاهِرینَ» «3».

همه امتم در معرض عفو و آمرزشند مگر آنانکه علنى به گناه مى‏پردازند.

تمام مردم براى حفظ معنویت و طهارت جامعه و سالم ماندن همه افراد لازم است به سوى خوبى‏ها بشتابند و یکدیگر را در برنامه‏هاى مثبت کمک دهند و نهالى در بوستان خیرات بکارند و لااقل اگر توفیق انجام خیرات ندارند زیان و شرّ نرسانند.

قرآن مجید مى‏فرماید:

... وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‏ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ... «4».

و یکدیگر را بر انجام کارهاى خیر و پرهیزکارى یارى نمایید و یکدیگر را بر گناه و تجاوز یارى ندهید.

3. زمینه‏ هاى جلب محبت حق‏

در فرصت معنوى ماه مبارک رمضان، زمینه‏هاى کسب محبت الهى فراهم است و بهره‏ورى از چنین فضاى معنوى و به کارگیرى جاذبه‏هاى محبت و رحمت حق به همت افراد بستگى دارد.

گر گدا کاهل بود تقصیر صاحبخانه چیست.

بر اساس روایتى رسول خدا صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

خداى تعالى برخى حالت‏ها و کارها مانند: کم‏خورى و کم‏حرفى‏ و کم‏خوابى را دوست دارد و بعضى امور را مثل پرخورى، پرگویى و پرخوابى را دشمن دارد «5».

و نیز از آن حضرت روایت شده است:

منفورترین مردم نزد خدا کسى است که روز زیاد مى‏خوابد در حالى که شب نماز نخوانده است و کسى که زیاد مى‏خورد و هنگام خوردن نام خدا را بر زبان جارى نمى‏کند و سپاس و حق را به جاى نمى‏آورد «6».

و نیز آن حضرت فرمود:

«لَیسَ شَى‏ءٌ أبغَضَ إلَى اللَّهِ مِن بَطْنٍ مَلانَ» «7».

چیزى نزد خدا منفورتر و مغبوض‏تر از شکم پر نیست.

معمولًا در ماه مبارک رمضان توفیق توبه، تقوا، طهارت باطن، توکل، احسان به نیازمندان، عشق ورزى به اولیاى الهى، محبت به مردم، صبر و پایداراى در برابر گناه و تحمل مشقت در راه حق به خاطر روزه فراوان است و همه این موارد از عوامل کسب محبت خداست.

از طرفى خود روزه‏دارى و تحمل گرسنگى و تشنگى و پرهیز از محرمات و رعایت آداب معنوى روزه یک فریضه دینى به شمار مى‏رود و در حدیث معتبر و معروفى از حضرت امام صادق علیه السلام در باب فریضه آمده است که: حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: خداى متعال مى‏فرماید:

«مَا تَقَرَّبَ إلَىَّ عَبدٌ بِشَى‏ءٍ أحَبَّ إلَىَّ مِمَّا افتَرَضتُ عَلَیهِ» «8».

عبد با هیچ وسیله‏اى محبوب‏تر از آنچه بر او واجب کرده‏ام به من تقرب نیافته است.

بى‏جهت نیست که خدا فرشتگانى را به نوازش روزه‏دار مى‏گمارد، چنانکه حضرت امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:

هر که براى خداى عزیز و جلیل، روزى را در شدّت گرما روزه بدارد و از پى آن دچار عطش و تشنگى زیاد گردد، خدا هزار فرشته بر او مى‏گمارد که دست نوازش بر رویش مى‏کشند و به او مژده و بشارت مى‏دهند تا هنگامى که افطار کند خداى تعالى به او مى‏فرماید:

«مَا أطیَبَ رِیحَکَ وَرَوحَکَ یَا مَلائِکَتى اشهَدُوا أنِّى قَد غَفَرتُ لَهُ» «9».

چه پاکیزه و خوشبوست بویت و رویت، اى فرشتگانم! گواه باشید که او را آمرزیدم.

بى‏سبب نیست که روزه‏دار هنگام وفات که به لقاى حق مى‏رسد خوشنود و شادمان مى‏شود، یعنى از حساس‏ترین لحظه‏هاى عمر در جهان و در آغاز ورود به عالم آخرت که دست از همه چیز این دنیا بریده است، همان لحظه‏اى که روزه‏خواران متکبر و گردنکشان و مستکبران با سخط و خشم و نفرت خدا روبرو مى‏شوند، با روزه‏دار با لطف و رحمت الهى برخوردار مى‏شود، امام صادق علیه السلام بر اساس روایتى مى‏فرماید:

«لِلصَّائِمِ فَرحَتانِ، فَرحَةٌ عِندَ إفطَارِهِ وَفَرحَةٌ عِندَ لِقَاءِ رَبِّهِ» «10».

براى روزه‏دار دو شادمانى وجود دارد: یکى خرسندى در هنگام افطارش و دیگر هنگام لقاى پروردگارش.

یقیناً پاداش آخرتى روزه، قابل مقایسه با تحمل سختى چند ساعت گرسنگى و تشنگى و خوددارى از شهوات و مفطرات روزه نیست و روزه در قیامت به فرموده پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله سپرى در برابر آتش دوزخ است:

«الصَّومُ جُنَّةٌ مِنَ النّارِ» «11».

پاداش روزه بر پاداش سایر عبادت‏ها امتیازهایى دارد. چنانکه در حدیث قدسى آمده است:

«کُلُّ الحَسَنَةِ بِعَشْرِ أمثَالِهَا إلى‏ سَبعمِائَةِ ضِعفٍ إلّاالصّیَامَ فَإنَّهُ لِى وَأنَا أُجزَى بِهِ» «12».

هر کار خوبى پاداشش ده برابر و یا بیشتر تا هفتصد برابر است جز روزه، زیرا که روزه براى من است و من به آن پاداش مى‏دهم «یا» خود من پاداش آن هستم.

از طرفى روزه ماه مبارک رمضان مصداق صبر و استقامت است، روزه‏دار خود را براى حفظ ظاهر و باطن روزه‏اش ملزم مى‏داند که در برابر هر گناهى استقامت و پایدارى نماید، از خوردن و آشامیدن و شهوت‏رانى و نگاه به نامحرم و شنیدن غیبت و تهمت و یا انجام غیبت و تهمت و خلاصه در برابر هوا و هوس و دعوت شیطان پایدارى کند و به همین خاطر حضرت امام صادق علیه السلام در تفسیر و تأویل آیه شریفه:

... وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ... «13».

... از صبر و نماز در همه امور زندگى یارى جویید...

مى‏فرماید: مراد از صبر روزه است، هر گاه بلا و سختى دامنگیر مردى شد روزه بگیرد، زیرا خداى عزّ و جلّ مى‏فرماید: و از صبر مدد بخواهید، یعنى از روزه.

و از طرفى خداوند سبحان پاداش صابران را بى‏حساب عنایت مى‏کند:

... إِنَّما یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسابٍ‏ «14».

... فقط شکیبایان پاداششان را کامل و بدون حساب دریافت خواهند کرد.

تفضل و احسان آخرتى حق و پاداش‏هاى فراوان خداى مهربان بى‏شمار است، به عنوان نمونه در ماه مبارک رمضان خواب روزه‏داران‏ عبادت و نفس زدن آنان عین تسبیح و ذکر خداست.

با این که همه وجودمان از اوست و هستى ما در سیطره مالکیت و قدرت اوست و توفیق روزه گرفتن ما نیز از جانب اوست و از این جهت نباید شایسته مزد و پاداشى باشیم، ولى بزرگوارى حق گویا ما را مستقل به حساب آورده و طرف حساب خود قرار داده است که اگر کار مثبتى انجام دهیم حتماً شایسته مزد و پاداشیم.

کرم و عنایت او تا کجاست که براى هر بار نفس کشیدن روزه‏دار و هر لحظه خواب او و حضورش در مساجد و محافل دینى و ... پاداش قرار داده است.

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله درباره پاداش اهل ایمان مى‏فرماید:

شایسته و سزاوار است که خداى عزیز و جلیل در پاداش گرایش به پیامبر، در روز قیامت شما را نزد او در بهشتى قرار دهد که داراى نعمت‏هایى است که تاکنون هیچ چشمى ندیده و هیچ گوشى نشنیده و به قلب بشرى خطور نکرده است.

«وَفِیهَا مَا لَاعَینٌ رَأتْ وَلَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَلَا خَطَرَ عَلى‏ قَلْبِ بَشَرٍ» «15».

آن حضرت درباره پاداش روزه داران ماه رجب فرموده است:

«مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ أربَعَةَ عَشَرَ یَوماً أعطَاهُ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الثَّوَابِ مَا لَا عَینٌ رَأت وَلَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَلَا خَطَرَ عَلى‏ قَلبِ بَشَرٍ مِن قُصُورِ الجِنَانِ الَّتى بُنِیَت بِالدُّرّ وَالیَاقُوت» «16».

هر که از ماه رجب چهارده روز را روزه بگیرد خداى عزیز و جلیل از بهشت هایى که با درّ و یاقوت ساخته شده پاداشى به او عنایت مى‏کند که نه چشمى دیده و نه گوشى شنیده و نه بر دل بشرى خطور کرده است.

اگر بنا شود کسانى را که رنج تکلیف کشیده و به زحمت افتاده‏اند و خدا را عبادت نموده و به طاعت او تن داده‏اند هم‏ردیف افراد راحت‏طلب و معصیت‏کار قرار دهند و هر دو گروه را به بهشت ببرند هم با عدالت حق ناسازگار است و هم با حکمت او و براى اعتراض آن بندگانى که با سختى و مشقت اوامر خدا را اطاعت کردند و در برابر لذّت گناه دندان بر جگر نهادند و خویشتن‏دارى کردند، زمینه‏اى فراهم مى‏شود.

بى‏تردید برخورد حق با بندگانش بر پایه عدل و حق است و با زجر کشیدگان و روزه‏داران، بسان افراد بوالهوس و خوش‏گذران رفتار نمى‏کند.

پاداش روزه مستحبى‏

در ماه مبارک رمضان واجب است همه مکلفان و عباد حق روزه بگیرند، ولى این برنامه سازنده منحصر به ماه رمضان نیست، بلکه در غیر ماه رمضان هم روزه‏اش سازنده روح و مؤدّب کننده انسان به آداب الهى است و از ثواب و پاداش فراوان نصیب دارد.

روزه‏هاى ماه رجب و شعبان و اول و سط و آخر هر ماه که مؤمنان به آن دعوت شده‏اند هم چون روزه ماه رمضان داراى آثار پرارزش دنیایى‏ و آخرتى است.

رسول خدا صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

«مَن صَامَ یَوماً تَطَوُّعاً فَلَو أُعطِىَ مِل‏ءَ الأَرضِ ذَهَباً مَا وُفِّىَ أجرُهُ دُونَ یَوْمِ الحِسَابِ» «17».

هر که داوطلبانه یک روزه مستحبى بگیرد، اگر به اندازه پر بودن زمین، طلا به او داده شود، پاداشش را کامل دریافت نکرده است و فقط در روز حساب پاداش کاملش را دریافت مى‏کند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

«إیَّاکُم وَالکَسَلَ إنَّ رَبَّکَ رَحیمٌ یَشکُرُ القَلِیلَ، إنَّ الرَّجُلَ ... لَیَصُومُ الیَومَ تَطَوُّعاً یُرِیدُ بِهِ وَجهَ اللَّهِ تَعَالى فَیُدْخِلُهُ بِهِ الجَنَّةَ» «18».

از کاهلى و تنبلى دورى کنید، زیرا پروردگار شما مهربان است، او به عمل اندک پاداش بسیار مى‏دهد، آدمى ... یک روز براى رضاى خداى تعالى دوطلبانه روزه مى‏گیرد و خدا به سبب آن او را به بهشت مى‏برد.

امور مستحبه در مقایسه با واجبات این امتیاز را دارد که خالصانه‏تر و فقط براى خوشنودى خدا و انجام شکرگذارى است نه به طمع بهشت و ترس از دوزخ، زیرا عبد مى‏داند که ترک عبادت مستحب عذاب و عقابى ندارد.

روزه‏هاى دشوار 

بدیهى است روزه انواعى دارد: واجب و مستحب، روزه در روزهاى طولانى و گرم، روزه در روزهاى کوتاه و خنک و مسلم است که روزه‏هاى دشوار، ارزشمندتر و پرثواب‏تر است، هر که بامش بیش برفش بیشتر.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

«أفضَلُ الأعمَالِ أحمَزُهَا» «19».

برترین کارها دشوارترین آنهاست.

حضرت امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:

«أفضَلُ الجِهَادِ الصَّومُ فِى الحَرِّ» «20».

برترین جهاد و کوشش، روزه‏دارى در هواى گرم است.

تفضل و لطف پروردگار تا آنجاست که هم خودش توفیق عبادت مى‏دهد و هم به بهترین صورت نوازش مى ‏نماید و هم بیشترین پاداش‏ها را مى‏بخشد.

در روایتى بسیار دل‏نشین و تشویق کننده از حضرت صادق علیه السلام مى‏خوانیم:

«مَن صَامَ للَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَوماً فِى شِدَّةِ الحَرِّ فَأصَابَهُ ظَمأٌ وَکَّلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ ألفَ مَلَکٍ یَمسَحُونَ وَجهَهُ وَیُبَشِّرُونَهُ، حَتّى‏ إذَا أفطَرَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: مَا أطیَبَ رِیحَکَ وَرَوحَکَ، مَلَائِکَتِى اشَهدُوا أنّى قَد غَفَرتُ لَهُ» «21».

هر که در روز بسیار گرم براى خداى عزیز و جلیل روزه بگیرد و دچار تشنگى شود خداى عزیز و جلیل بر او هزار فرشته بگمارد که بر چهره‏اش دست نوازش کشند و بشارت و مژده‏اش دهند تا هنگامى که افطار کند، خدا مى‏فرماید: چه خوش است بوى تو و روح تو، اى فرشتگان من! گواه باشید که او را آمرزیدم.

در عصر جاهلیت هنگام ورود به خانه یا اطاق یا هر مکان دیگر، اگر سقف درگاه به اندازه لازم بلند نبود، آن چنان اسیر نخوت و تکبر بودند که حاضر نمى‏شدند اندکى سرفرود آورند تا بتوانند عبور کنند، ولى در سایه توفیق حق و نبوت پیامبر صلى الله علیه و آله با همین ورزش‏هاى عبادى و همین روزه و نماز چنان خود ساخته و ملکوتى و متواضع شدند که هنگام حفر خندق براى پیشگیرى از هجوم احزاب با زبان روزه سنگ بر شکم مى‏بستند تا گرسنگى و تشنگى راحت‏تر تحمل شود و با تلاشى شگفت به کندن خندق مى ‏پرداختند.

هر چه عبادت دشوارتر باشد تأثیرش در ایجاد روحیه انقیاد و تسلیم و تعبد و بندگى در برابر پروردگار بیشتر است.

محبوبیت روزه داران‏

برترین مرحله سعادت و عالى‏ ترین مرتبه خوشبختى براى عبد مؤمن آن است که حضرت حق او را بپذیرد و مورد محبت قرار دهد. روزه روزنه‏اى است به حصنِ حصین محبوبان حق که در آن حصن روزه ‏داران بهره‏ مند از عنایات ویژه حق‏ اند.

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

«إنَّ اللَّهَ تَعالى‏ وَکَّلَ مَلَائِکَةً بِالدُّعَاءِ لِلصّائِمینَ» «22».

بى‏تردید خداى تعالى فرشتگانى را به کار دعا براى روزه‏ داران گماشته است.

از طرف دیگر آن حضرت مى ‏فرماید:

جبرئیل از پروردگار خبر داد که حضرت حق مى ‏فرماید: چنین نیست که فرشتگانم را به دعا براى کسى مأمور کنم ولى دعایشان را در حق آن عبد مستجاب نگردانم‏ «23».

و نیز پیامبر حق صلى الله علیه و آله با سوگند و تأکید مى‏فرماید:

«وَالَّذى نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصّائِمِ عِنْدَ اللَّهِ أطیَبُ مِن رِیحِ‏ المِسکِ» «24».

به آن خدایى که جان محمد صلى الله علیه و آله به دست اوست سوگند، تغییر بوى دهان روزه‏ دار نزد خدا از بوى مشک خوشبوتر است.

آیه شریفه صوم در قرآن مجید «25» روزه را سبب پیدایش روح تقوا مى ‏داند و از طرف دیگر مى ‏فرماید:

... فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ‏ «26».

پس بى ‏تردید خدا پرهیزکاران را دوست دارد.

فضیلت روزه‏داران‏

خداى تعالى سکوهایى براى پرواز معنوى و رسیدن به مقام قرب خود قرار داده است، زیرا با آلودگى نمى ‏توان در جوار پاکان قرار گرفت.

روزه واقعى باطن را تطهیر مى ‏کند تا قدرت بهره‏گیرى از رحمت‏هاى حق و حالات معنوى را به دست آورد، وقتى روزه ‏دار براى خدا از خواهش نفسانى خویش دست کشید و دل به حق داد و پیرو فرمان او شد، خداى مهربان نیز بیشتر نوازشش مى ‏کند.

امام امیرالمؤمنین علیه السلام مى ‏فرماید:

«نَومُ الصَّائِمِ عِبَادَةٌ، وَصَمتُهُ تَسبِیحٌ، وَدُعَاؤهُ مُستَجَابٌ، وَعَمَلُهُ مُضَاعَفٌ، إنَّ لِلصائِمِ عِندَ إفطَارِهِ دَعوَةً لا تُرَدُّ» «27».

خواب روزه‏ دار عبادت و سکوتش تسبیح و دعایش مستجاب و عملش دو برابر است، بى ‏تردید براى روزه‏دار هنگام افطارش دعایش مستجاب است.

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:

«إنَّ لِلجَنَّةِ بَاباً یُدعَى الرَّیَّانَ، لَا یَدخُلُ مِنهُ إلّاالصَّائِمُونَ» «28».

براى بهشت درب ویژه‏اى است به نام ریّان که هیچ کس جز روزه‏داران از آن وارد نمى‏شود.

فرزانگى لقمان حکیم‏

به حضرت لقمان در حالى که به نصیحت مردم با سخنانى استوار و حکیمانه مشغول بود گفتند: مگر تو برده فلان خاندان نیستى؟ پاسخ داد: چرا.

پرسیدند: از چه راهى به این مقام که مى‏بینیم رسیدى و به اسرار زیادى واقف شدى و اسرار فراوانى را درک مى‏ کنى؟

گفت: از طریق راست گویى و امانت‏دارى و فروگذاشتن آنچه سودى براى من نداشت و مربوط به من نبود و فرو گذاشتن چشم از نامحرم و حفظ زبان از حرام و خویشتن‏دارى در مورد خورد و خوراکم، پس هرکه در رعایت این امور کمتر از این باشد از من پست‏تر است و هر که بیش از این رعایت کند از من فراتر است و هر که به این موارد عمل کند همتا و مانند من است‏.

یکى از بزرگان مى‏گوید: خداى سبحان راه رسیدن به حکمت عبادات و اسرار جهان را فراسوى بندگان خود و سالکان الى اللَّه نصب کرده است و نیز راه‏هاى رسیدن به این امور را یکى پس از دیگرى به ما آموخته است، به طور مثال: انسان در ماه مبارک رمضان احساس عظمت روحى و معنوى مى ‏کند و به خود مى‏گوید: من بزرگ‏تر از آن هستم که آلوده شوم و تن به گناه دهم، یافتن این بزرگى بر اثر روزه است و از مقدمات اولیّه روزه دارى امساک و کم خورى است.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- الکافى: 4/ 62، باب ما جاء فى فضل الصوم، حدیث 2؛ وسائل الشیعة: 10/ 395، باب 1، حدیث 13674.

(2)- نهج البلاغة: 287، خطبه 192؛ بحار الأنوار: 14/ 467، حدیث 37.

(3)- کنز العمال: 4/ 239، حدیث 10337.

(4)- مائده (5): 2.

(5)- تنبیه الخواطر: 2/ 213.

(6)- کنز العمال: حدیث 21431.

(7)- عیون أخبار الرضا علیه السلام: 2/ 36،، باب 31، حدیث 89؛ بحار الأنوار: 63/ 333، باب 5، حدیث 14.

(8)- الکافى: 2/ 352، باب من آذى المسلمین، حدیث 7؛ بحار الأنوار: 72/ 155، باب 57، حدیث 25.

(9)- الکافى: 4/ 46، باب ما جاء فى فضل الصوم، حدیث 8؛ وسائل الشیعة: 10/ 409، باب 3، حدیث 13719.

(10)- الکافى: 4/ 65، باب ما جاء فى فضل الصوم، حدیث 15؛ وسائل الشیعة: 10/ 397، باب 1، حدیث 13678.

(11)- من لا یحضره الفقیه: 2/ 74، باب فضل الصیام، حدیث 1871؛ محجة البیضاء: 2/ 123 کتاب أسرار الصیام.

(12)- المستدرک: 7/ 503، باب 1، حدیث 8747.

(13)- بقره (2): 45.

(14)- زمر (39): 10.

(15)- من لایحضره الفقیه: 1/ 295، باب الأذان والإقامة، حدیث 905.

(16)- الأمالى، شیخ صدوق: 536، المجلس الثمانون؛ بحار الأنوار: 8/ 170، باب 23، حدیث 113. (17)- معانى الأخبار: 409، حدیث 91؛ بحار الأنوار: 93/ 252، باب 30، حدیث 18.

(18)- ثواب الأعمال: 39؛ وسائل الشیعة: 1/ 115، باب 28، حدیث 289.

(19)- مفتاح الفلاح: 45؛ بحار الأنوار: 67/ 191، باب 53.

(20)- بحار الأنوار: 93/ 256، باب 30، حدیث 38؛ المستدرک: 7/ 504، باب 2، حدیث 8754.

(21)- الکافى: 4/ 65، باب ما جاء فى فضل الصوم، حدیث 17؛ وسائل الشیعة: 10/ 409، باب 3، حدیث 13719.

(22)- الکافى: 4/ 64، باب ما جاء فى فصل الصوم، حدیث 11؛ المحاسن: 1/ 72، باب 122 حدیث 149؛ بحار الأنوار: 93/ 253، باب 30، حدیث 26.

(23)- محجة البیضاء: 2/ 123.

(24)- من لا یحضره الفقیه: 2/ 75، باب فضل الصائم، حدیث 1773؛ وسائل الشیعة: 10/ 400، باب 1، حدیث 13688.

(25)- «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» بقره (2): 183.

(26)- آل عمران (3): 76.

(27)- الدعوات: 27، حدیث 45 و 46؛ بحار الأنوار: 90/ 360، باب 22، حدیث 21.

(28)- معانى الأخبار: 409، حدیث 90؛ وسائل الشیعة: 10/ 404، باب 1، حدیث 13703.

در محل زندگیم در تهران جوانى را مى ‏شناختم که از هیچ فسادى چون قمار و مشروب و رابطه نامشروع و پایمال کردن حق مردم امتناع نداشت و در میان آشنایان او نیز کسى نبود که بتواند او را از منجلاب فساد نجات دهد.

روزى براى دیدن و زیارت مردى مؤمن که فوق ‏العاده به او علاقه داشتم، رفتم؛ مردى که از اوصاف حمیده و حالات کریمه برخوردار بود و براى مردم منبعى از خیر و کلیدى براى حلّ مشکلات بود، آن جوان در حالى که سر به زیر داشت و معلوم بود آتش طغیانش فرو نشسته و در حدى به آداب دیانت و اخلاق انسانى آراسته شده، نزد او بود، از گفتگویش با آن مرد نشان مى‏داد که تغییر حال داده و از راه شیطنت به جاده هدایت قدم نهاده است و از جاده انحراف به صراط مستقیم وارد شده است.

با دیدن وضع او برایم مسلّم شد که نَفَسى الهى و دمى عیسوى قلب مرده او را زنده کرده و به راه خدا هدایتش نموده و او را از چاه هلاکت به درآورده و از منجلاب فساد نجات داده است.

از او پرسیدم چه پیش آمدى اتفاق افتاده و چه حادثه‏اى زیبا رخ داده که از شیطان و شیطنت بریدى و به حق و حق ‏پرستان پیوستى؟

گفت: شب جمعه‏ اى مست و لا یعقل از کاباره‏اى به خانه مى ‏رفتم، در مسیر راه بر اثر خوردن زیاد مشروب و مستى بیش از اندازه کنار پیاده روىِ خیابان به زمین افتادم هوا گرگ و میش بود، کم کم داشتم از مستى و بیهوشى خارج مى ‏شدم، دیده باز کردم، دیدم روحانى با محبّتى سرم را به دامن گرفته و مرا نوازش مى ‏کند، از من خواست بپا خیزم و همراه او به مسجدى که نماز مى ‏خواند و هر صبح جمعه دعاى ندبه داشت بروم.

با شرمسارى و خجالت به او گفتم با این حال و وضعى که دارم مناسب مسجد نیستم!

گفت: اتفاقاً با همین وضع، مناسب مسجدى! با اصرار مرا به مسجد رفتن حاضر کرد، دست در دستم نهاد و مرا به مسجد برد، با محبت از من خواست وضو بگیرم و نماز بخوانم، پس از نماز مرا به دفتر مسجد برد و با دست خود برایم صبحانه آورد و از من خواست از سفره امام زمان تناول کنم شاید فضاى مسجد و نمازى که خواندم و لقمه‏اى که خوردم مرا درمان کند و به راه هدایت رهنمون شوم و سزاوار رحمت حق گردم.

[یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی الصُّدُورِ وَ هُدىً‏ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ‏].

اى مردم! یقیناً از سوى پروردگارتان براى شما پند وموعظه‏اى آمده، و شفا است براى آنچه [ازبیمارى‏هاى اعتقادى و اخلاقى‏] در سینه‏هاست، و سراسر هدایت و رحمتى است براى مؤمنان.

بر اثر دلسوزى و هدایت آن روحانى وارسته، از انحراف نجات پیدا کردم و به راه خدا آمدم و با دخترى مؤمن ازدواج کردم و از هدایتم و زندگیم در سایه لطف خدا و همنشینى و رفاقت با آن روحانى دلسوز کاملًا راضى هستم‏.

احمد بن محمد بن ابى ‏نصر مى ‏گوید: به حضرت رضا علیه السلام عرض کردم:

قربانت، من چند سال است، از خداوند حاجتى خواسته‏ام، از تأخیر اجابتش در دلم شبهه و نگرانى آمده، فرمود: اى احمد! مبادا شیطان بر دلت راهى باز کند، تا تو را به میدان ناامیدى ببرد، همانا امام باقر علیه السلام فرمود:

هر آینه مؤمن از خدا حاجتى بخواهد و اجابت آن تأخیر افتد، این تأخیر براى محبوبیت آواز و صداى گریه او در نزد خداست، سپس فرمود: به خدا سوگند آنچه خداى عزوجل براى مؤمنان از آنچه خواهند پس‏ انداز کند بهتر است براى آنان از آنچه زود عطا شود، دنیا مگر چه اندازه ارزش دارد؟

امام باقر علیه السلام مى ‏فرمود:

سزاوار است دعاى مؤمن در حال آسایش همانند دعاى او در حال سختى باشد و آنچه به او داده شد او را از دعا سست نکند، پس تو از دعا خسته مشو؛ زیرا دعا در نزد خدا منزلتى بس بزرگ دارد.

بر تو باد به شکیبایى و دنبال روزى حلال رفتن و صله رحم، مبادا با مردم اظهار دشمنى کنى؛ زیرا ما خاندانى هستیم که پیوند کنیم با هر که از ما ببرد و نیکى کنیم هر که به ما بدى کند، پس به خدا سوگند در این کار سرانجام نیکویى ببینم چه در دنیا چه در آخرت.

همانا کسى که در این دنیا داراى نعمت است اگر هرگاه درخواست چیزى از خدا کند و به او داده شود حرصش زیاد گردد و جز آن را نیز بخواهد و در نتیجه نعمت خداوند در چشم او کوچک و خوار گردد و از هیچ چیز سیر نشود و چون نعمت فراوان شود مسلمان از این راه به خطر افتد و این خطر به خاطر آن حقوقى است که بر او واجب شود و به خاطر آن چیزى است که بیم رود بواسطه این حقوق در فتنه و آزمایش افتد و در اداى آن‏ها کوتاهى نماید.

بگو بدانم: اگر من به تو چیزى گفتم به آن اعتماد دارى؟ عرض کردم: فدایت گردم، اگر به گفته شما اعتماد نکنم پس به گفتار چه کسى اعتماد کنم؟ با این که شما حجت خداوند بر خلق او هستى.

فرمود: پس تو به خدا و وعده ‏ها و گفتارهاى او اعتمادت بیشتر باشد؛ زیرا خداوند به تو وعده اجابت داده است، یا این که اجابت دعاى تو به موعدى واگذار شده.

آیا خداوند نفرموده:

هرگاه بندگانم مرا از تو بپرسند، پس همانا من نزدیکم و اجابت کنم دعاى آن که مرا بخواند.

و هم چنین فرمود:

از رحمت خدا نومید مباشید.

و در سوره بقره فرموده:

خداوند به فضل و آمرزش نویدتان دهد.

پس تو به خداى عزوجل اعتمادت از دیگران بیشتر باشد و در دل خود جز خوبى راه ندهید که آمرزیده‏ اید

علی محمد باب شیرازی از نردبان ادعا افتاد و چنین نوشت:
«فداک روحی، الحمد لله کما هو اهله و مستحقه که ظهورات فضل و رحمت خود را در هر حال بر کافه عباد خود شامل گردانیده، فحمداً له ثم حمداً که مثل آن حضرت را یبنوع رأفت و رحمت خود فرموده که به ظهور عطوفتش عفو از بندگان و ستر بر مجرمان وترحم به داعیان فرموده .
اشهد الله و من عنده که این بنده ضعیف را قصدی نیست که خلاف رضای خداوند عالم و اهل ولایت باشد.
اگر چه بنفسه، وجودم ذنب (گناه) صرف است؛ ولی چون قلبم موقن به توحید خداوند جل ذکره و به نبوت رسول او و ولایت اهل ولایت اوست و لسان مقر بر کل ما انزل من عند الله است . امید رحمت او را دارم و مطلقاً خلاف رضای حق را نخواسته ام و اگر کلماتی که خلاف رضای او بود از قلم جاری شده، غرضم عصیان نبوده و در هر حال مستغفر و تائبم (توبه کننده) حضرت او را و این بنده را مطلق علمی نیست که منوط به ادعایی باشد و استغفرالله ربی و اتوب الیه من ان ینسب الی امر.
و بعضی مناجات کلمات که از لسان جاری شده، دلیل بر هیچ امری نیست و مدعی نیابت خاصه حضرت حجه الله علیه السلام را محض ادعا مبطل است و این بنده را چنین ادعایی نبوده و نه ادعایی دیگر. مستدعی از الطاف حضرت شاهنشاهی و آن حضرت را چنان است که این دعاگو رابه الطاف و عنایات سلطانی و رأفت و رحمت خود،سرفراز فرمایند».1
بر این اساس، سید علی محمد از ادعاهایش بازگشت؛ ولی توبه او،‌ صوری بود، چنان که پیش از توبه اخیر،  در شیراز نیز بر فراز منبر رفت و در برابر مردم، نیابت و بابیت خود را انکار کرد؛ لیکن چیزی نگذشت که ادعای بالاتری را به میان آورد و از پیامبری و رسالت خویش سخن گفت.
در اواخر سلطنت محمد شاه و پس از مرگ او (1264) از سوی مریدان علی محمد،‌ آشوب هایی در کشور پدید آمد که از جمله، رویداد قلعه شیخ طبرسی در مازندران بود.
در این آشوب، جمعی از بابیان به رهبری ملاحسین بشرویه ای ملا محمد علی بارفروشی،‌ قلعه طبرسی را پایگاه خود قرار داده و اطراف آن خندق کندند و خود را برای جنگ با قوای دولتی آماده ساختند.
از سوی دیگر بر مردم ساده دل که در پیرامون قلعه زندگی می کردند، به جرم «ارتداد» هجوم آورده به قتل غارت ایشان می پرداختند،‌ به گونه ای که یکی از بابیان می نویسد: «جمعی رفتند و در شب یورش برده، دِه را گرفتند و یک صد و سی نفر را به قتل رسانیدند. تتمه فرار نکرده ، دِه را با حضرات اصحاب حق ، خراب کردند و آذوقه ایشان را جمیعاً به قلعه بردند.»2
آنان فکر می کردند که یاران مهدی موعودند و به زودی جهان را در تسخیر خود خواهند گرفت و بر شرق وغرب فرمانروایی می کنند، چنان که بابی مذکور می نویسد:
«حضرت قدوس (محمد علی بارفروشی) می فرمودند که : ما به حق سلطان هستیم و عالم در زیر نگین ما است و کل سلاطین مشرق و مغرب به جهت ما خاضع خواهند گردید».3
ولی میان ایشان و نیروی دولتی جنگ درگرفت و فتنه آنان با پیروزی قوای دولت و کشته شدن ملامحمد علی بارفروشی در جمادی الثانی 1265 پایان گرفت.
در سال 1266 زنجان نیز شورشی به سر کردگی ملا محمد علی زنجانی پدید آمد که به شکست بابیان انجامید.
در تهران نیز گروهی از بابیان به رهبری علی ترشیری بر آن شدند تا ناصرالدین شاه و امیرکبیر وامام جمعه تهران را ترور کنند؛ ولی نقشه آنان کشف شد و 38 تن از سران بابیان دستگیر و هفت تن از آنها کشته شدند. 

شایان ذکر است که مریدان علی محمد باب در جنگ های قلعه طبرسی زنجان از مسلمانی دم می زدند و نماز می گزاردند و از «بابیت» سید علی محمد جانبداری می کردند.4
ظاهراً در آن هنگام هنوز ادعای مهدویت و نبوت وی به ایشان نرسیده بود، از این رو به اعتراف وقایع نگاران بابی،‌ برخی از بابیان به محض این که در «بدشت» از ادعای مهدویت سید علی محمد و تغییر احکام اسلام با خبر شدند، به شدت از او روی گرداندند.5
پس از مرگ محمد شاه و بالا گرفتن فتنه بابیه، میرزا تقی خان امیرکبیر ـ صدراعظم ناصرالدین شاه ـ مسامحه در کار علی محمد باب را روا ندید و تصمیم گرفت او را در ملاء‌عام اعدام کند و از این راه، آتش شورشها را فرونشاند و برای این کار، از برخی علما فتوا خواست، ولی به گفته ادوارد براون:‌«دعاوی مختلف و تلون افکار و نوشته های بی مغز و بی اساس و رفتار جنون آمیز او علما را بر آن داشت که به علت شبهه خبط دماغ (جنون)، بر اعدام وی رأی ندهند».6
با وجود این، برخی از علما که احتمال خبط دماغ  را در باره علی محمد را نمی دادند و او رامردی دروغگو و ریاست طلب می شمردند، به اعدام وی فتوا دادند و علی محمد به همراه یکی از پیروانش در 27 شعبان 1266 در تبریز تیرباران شد.

پانوشت:
1. گلپایگانی ، ص 204-205.
2. حاجی میرزا جانی کاشانی ، ص 162.
3. پیشین.
4. آیتی، ج 1، ص 163،195.
5. همان،‌ج 1، ص 130.
6. نجفی، ص 252.

در پی بی محتوایی آثار سید علی محمد باب شیرازی و رسوایی آنها برای بابیت و بهائیت، حسینعلی بهاء مجبور به توجیه اشتباهات محتوایی و ادبی آثار علی محمد شد و در نهایت تا جایی که امکان داشت، اصلاح کرد، آن چه هم اصلاح شدنی نبود، از میان برد.
خود سید باب برای آن که غلط بافی هایش را توجیه کند، پیوسته می گفت:
«صرف و نحو گناهی کرده و تا کنون در بند بود، لیکن چون می خواستم، خدا گناهش را بخشیده و آزادش گردانید.»1
از جمله کتابهایی که نوشت و غلطهای ادبی آن گریبانش را گرفت، تفسیری بود که بر سوره کوثر نوشت.
پس از باب، حسینعلی نوری که از توجیه کارهای پوچ و گفتار بی محتوای باب خسته شده بود و آنها را مایه رسوایی بابیت می دید، دستور داد هر آن چه از باب به دست می آمد، جمع کردند و نابود کردند تا به دست کسی نرسد.2

پانوشت:
1. بهائی گری، احمد کسروی
2. تاریخ جامع بهائیت، بهرام افراسیابی

ابو الفضل گلپایگانى در فرائد می نویسد: «چون در سنه دویست و شصت هجریه‏ حضرت حسن بن على العسکرى علیهم السلام وفات فرمود و ایام غیبت فرا رسید و امر دیانت بآراء و انظار فقها منوط و محول گشت» 1.
همچنین می نویسد: «دلها بر این امید هزار و دویست و شصت سال همى آرمید تا آنکه انجم درى الهى از افق فارس بتابید و شعله نورانیه نار حقیقیه از شیراز برافروخته و آشکار گشت و صیحه قائم موعود از جمیع بلاد ارتفاع یافت!!»؛ تا آنکه بارقه روح القدس از اراضى مقدسه بدرخشید و شمس جمال عیسوى از افق بیت المقدس طالع گردید».2
همچنین در جای دیگر می نویسد: «ظهور اول ظهور قائم موعود و ظهور ثانى ظهور حسینى بلسان اهل تشیع و ظهور مهدى و نزول روح اللَّه باصطلاح اهل تسنن!»3
گلپایگانى در اینجا تصریح به غیبت قائم موعود پسر امام حسن عسکرى علیه السلام کرده، در صورتى که بهائیان عقیده به غیبت ندارشته و می گویند: میرزا على محمد پسر میرزا رضا بزاز شیرازى و مادرش زنى بنام خدیجه بوده و در سال 1235 در شیراز متولد شده است.
از این گذشته معلوم نیست پسر امام حسن عسکرى علیه السلام پس از غیبت طولانى چرا به جاى مکه از شیراز سر در آورد؟!
چطور حضرت عیسى علیه السلام که پیش از عروج به آسمان روح اللَّه و فرزند مریم دوشیزه بوده در موقع ظهور قلب ماهیّت داد و یک دفعه امام حسین شد؟! آنهم نه حسین بن على بن ابى طالب، علیه السلام، بلکه حسین على پسر میرزا عباس نورى مازندرانى متولد در روستای نور آن هم در سال 1234؟!
بعلاوه این تقسیمى که ابو الفضل کرده که نزد اهل تشیّع قائم و ظهور حسینى و نزد اهل تسنّن مهدى و نزول عیسى غلط است، زیرا شیعه و سنى به مهدى موعودى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) عفیده دارند که جهان را در زمان خود با قیام و جنگ پر از عدل و داد میکند، پس از آن که پر از ظلم و جور شده باشد.
از همه اینها گذشته:
1. حضرت عیسی و امام حسین علیه السلام دو نفر هستند؛ نه یک نفر که هر دو را میرزا حسینعلی بدانیم.
2. اگر به فرض محال، مهدى علیه السلام همان سید باب و حضرت عیسى و امام حسین علیه السلام میرزا حسینعلى بوده‏اند، آمدند چه کنند، و چه کردند؟ کدام دولت ظالم را بر انداختند؟ سلطنت و قدرت آنها کجاست؟
آیا همین که چند نفر بهائى شهمیرازدى و سنگسرى ساده، بآنها دل بستند، آن سلطنت مطلقه و قدرت بزرگ جهانى تحقّق پیدا میکند؟!
بیچاره بهائیان ساده، صد و اندی سال است که آمده و رفته و به خیال خامشان ظهور ثانی و روح الله و قیام حسینی هم سپری شده، عباس افندی و شوقی هم آمدند و کامروا شدند، هنوز به اندازه یکی از احزاب دنیا پیشرفت نکرده اند.
او پیروان را دلخوش کرده است که این صد سال دوره سختى و ناراحتى بوده، و ظهور امر اللَّه و غلبه بر عالم در صد سال بعد از این خواهد بود!!

از همه بدبخت‏تر خفّاش بود             کو عدوى آفتاب فاش بود

پانوشت:
1. ص 38.
2. ص 11.
3. ص 16.
منبع: مهدى موعود، ص : 16.