روزى پیامبر اکرم، صلّى?اللّه?علیه?وآله، در حلقه اصحاب نشسته بودند که خبر آوردند مردى و زنى در خانه?اى خلوت به فساد مشغولند، نبى مرسل، صلّى?اللّه?علیه?وآله، مردى را طلبید تا پس از تفحص ماجرا را گزارش کند. بسیارى اعلام آمادگى کردند و رسول اکرم، صلّى?اللَّه?علیه?وآله، از آن میان، على، علیه?السلام، را مأمور فرمود.

 آن حضرت با چشمان بسته گرد خانه چرخید و بازگشت و اعلام نمود: »یا رسول الله! من هیچ ندیدم« نبى اکرم، صلّى?اللَّه?علیه?وآله، فرمود: »همانا که تو جوانمرد این امتى«در میان چندین میلیون مرد وزنى که در جاى جاى این سرزمین فراخ زندگى مى?کنند »مردى« و »جوانمردى« آشناترین کلماتى هستند که آنها مفهومش را درک مى?کنند و در حسرت و یاد صاحبانش آه مى?کشند و قصه?ها از رسم جوانمردى در خاطر دارند. اگر از تک تک این زنان و مردان بخواهید سر حلقه جوانمردان را نام ببرند بى?هیچ تأمّلى خواهند گفت »على، مولا على«
این مردم از گذشته?هاى دور با صفت جوانمردى آشنایند و آن را فارق میان مرد و نامرد مى?شناسند بى آنکه جنسیت و مرد بودن یا زن بودن را در آن وارد کنند. چرا که مردى و جوانمردى مخصوص همه زنان و مردانى است که در خویش مى?میرند، تا در نام دوست حیات یابند. در هواى خود مى?میرند تا با نام مهر و عشق »جوانمردى« را پاس دارند. و این ویژگى همه مردم این دیار است سرزمینى که با عنوان دیار جوانمردان مى?شناسیمش. گزنفون مورخ معروف یونانى مى?نویسد:
ایرانیان بیش از هر کشورى به مصالح عمومى خود توجه دارند و در حسن اخلاق و عدالت نمونه?اند و نوعدوستى را به فرزندان خود تعلیم مى?دهند. به دانش?آموزان قناعت و اعتدال و نیز تسلط بر نفس را تلقین مى?کنند و آنان را از هتک ناموس و دزدى و دروغ و دروغگویى و دورویى و تهمت بر حذر مى?دارند. ولى اسپارتها بر عکس فرزندان خود را به اصرار به شرارت، زعارت و جنایت عادت مى?دهند.
فردوسى در سراسر شاهنامه، پهلوان و اخلاق پهلوانى را به عنوان یکى از ارکان اصلى حماسه خود در کنار موبدان و مردان روشن روان مى?آورد و در همه این موارد آنگاه که پهلوانان را براى مشورت و رایزنى مى?خواند؛ نه جسم تنومند که خرد روان و اندیشه روشن آنان را در نظر دارد. همان خصوصیاتى که مردان را زیبنده لقب و صفت پهلوانى مى?کند.
ورزش ایران با این سابقه در بستر فرهنگ و اخلاق ایران اسلامى پرورش یافت و جوانمردى و فتوت روح حاکم بر قالب و صورت ورزش مردم این سرزمین شد.
تربیت راد مردى و پهلوانى نتیجه قدیمى?ترین تربیت سنتى و اجتماعى ایرانیان بود و پهلوانان نمونه?هاى زیبا و کامل شهامت اخلاقى، دلیرى، سلحشورى و مرادنگى. تربیتى که عبد قوى پرورش مى?داد تا معصیت نکند.
تأسى به مقام شامخ ولایت و پیروى از انسان کامل، نقطه اوج ورزش پهلوانى است. همانکه روح مذهب فتوت و جوانمردى است. به عبارت دیگر اگر فتوت و جوانمردى را روح سنت پهلوانى و ورزش سنتى بدانیم؛ ولایت را اساس و جانمایه فتوت باید دانست.
با گسترش مذهب تشیع در ایران، شیعیان چون حضرت امیر را پیشواى جوانمردان مى?دانستند ورزش در زورخانه?ها با نام على، این پیشواى جوانمردان، عجین شد.
شیخ شهاب الدین سهروردى مى?نویسد:
فتوت از یکى از دو برج طلوع مى?کند یا از برج نبوت یا از برج ولایت. گرچه على، علیه?السلام، نبى نبود اما ولىّ بود. از زمانى که حلقه نبوت بسته شد تا روزى که صور اسرافیل دمیده شود هرگز کسى در فتوت چون على نبوده و نخواهد بود.


پى?نوشت:
1. کاظمینى، کاظم، نقش پهلوانى و عیّارى در تاریخ اجتماعى ایران، ص87 - 86.