امام زید بن علی بن الحسین(ع)3 - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» امام زید بن علی بن الحسین(ع)3
. دکتر صبحی سال دعوت امام قاسم را 199 و پس از وفات ابن طباطبا ذکر می‏کند (الزیدیة، ص94).

174. الزیدیة، ص396ـ411؛ برای اطلاع از تفصیل درگیری ابن الامیر با علمای هادوی رک: الزیدیة نشأتها و معتقداتها، ص40.

160. رک: التجدید، ص145.

110. «لعن‏الله معاویة بن ابی سفیان و لعن من غصب فاطمة فدکا و من منع من ان یدفن الحسن عند قبر جده و من نفی اباذر الغفاری و من اخرج العباس من الشوری...» البته این نوشته به‏زودی به لعن ظالمان آل‏رسول و بدون نام بردن کسی جز معاویه تغییر کرد (الکامل، ج5، ص327).

118. الحیاة السیاسیة، ص93.

105. اخبار ائمة الزیدیة، ص89؛ التجدید، ص63.

122. معتزلة الیمن، ص37.

153. تاریخ الیمن السیاسی، ج2، ص202. تا پیش از این دولت امامت زیدیه عمدتا محصور در شمال یمن بود (التجدید، ص143).

114. در وقایع سال 358 به ادامه اقامه مراسم عاشورا در بغداد و همچنین در سال 389 به ادامه این مراسم و مراسم روز عید غدیر اشاره شده است (الکامل، ج5، ص365 و 540).

125. التجدید، ص65.

165. تاریخ الیمن السیاسی، ج2، ص273. تفصیل بیشتر در فصل پنجم الحرکات السیاسیة، ص201ـ263.

158. دلائل متعددی برای بحرانِ منتهی به انقلاب ذکر شده است؛ از آن جمله وراثتی شدن مناصب و تقسیم آن در میان فرزندان و بستگان امام و خفقان سیاسی و ممنوعیت احزاب و... (رک: الحرکات السیاسیة، ص103).

143. امام هادی صاحب تألیفات بسیاری است که حدود بیست کتاب و رساله از او به دست ما رسیده است. (معتزلة الیمن، ص193).

137. معتزلة الیمن، ص182.

17. الحیاة السیاسیة، ص215.

112. ابن‏اثیر در حوادث سال 357 آورده که در این سال اهالی بغداد به روال عادت گذشته به عزاداری در عاشورا و شادی در روز غدیر پرداختند. (الکامل، ج5، ص356).

12. بغدادی امامیه و زیدیه را در آغاز یکی می‏داند که تنها در امامت امام زید و بیعت با او در خروج بر ضد امویان اختلاف نظر دارند. (الفرق بین الفرق، ص25).

149. برای اطلاع بیشتر رک: الزیدیة نشأتها و معتقداتها، ص75ـ83.

21. الملل و النحل، ج1، ص155؛ مقدمه ابن خلدون، ص197. گرچه به نظر می‏رسد در این اصل، نفی و عدم ضرورت عصمت امامان نهفته است، ولی زیدیه تصریح کرده‏اند که «پنج تن» از مقام عصمت برخوردارند. امام زید بن علی در روایتی می‏فرماید: «المعصومون منّا خمسة، النبی و علی و فاطمه و الحسن و الحسین» تاریخ دمشق، ج19، ص464.

20. الملل و النحل، ج1، ص155؛ مقالات الاسلامیین، ج1، ص129؛ البحر الزخار، ج1، ص40؛ الامام زید، ص189؛ الزیدیة نشأتها و معتقداتها، ص16؛ و نقل اجماع زیدیه بر این اصل از شرح رسالة الحور العین، ص154.

24. برخی محققان تصریح کرده‏اند که این عقیده بعد از امام زید پدید آمده است (تاریخ و عقاید، ص85).

28. الادراسه، ص27. ابن‏اثیر نیز در حوادث سال 144 و در بیان ریشه‏های قیام محمد به بیعتی اشاره می‏کند که در زمان امویان با محمد بن عبداللّه بر سر خلافت شده بود (الکامل، ج3، ص554).

25. الملل و النحل، ج1، ص156؛ البحر الزخار، ج1، ص40؛ مقدمه ابن خلدون، ص198. این جمله از امام زید منقول و مشهور است که: «آن‏کس که شمشیر خود برهنه کرد و به کتاب خداوند و سنت پیامبرش دعوت کرد و حکم او نافذ بود و مردم او را به این مقام شناختند، امامی است که همه باید به او شناخت پیدا کنند؛ ولی بنده‏ای که در خانه نشسته و بر روی خود پرده افکنده و در بر روی خود بسته و به حکم ظالمان تن داده؛ و نه امر به معروف می‏کند و نه نهی از منکر، کجا و کی می‏تواند امامی واجب الاطاعه باشد؟» (الزیدیة نشأتها و معتقداتها، ص16).

2. اوائل المقالات، ص39.

26. مروج الذهب، ج3، ص236؛ الکامل، ج3، ص398؛ الافادة، ص71. قبر امام یحیی بن زید هم اکنون در میامی (جوزجان) از توابع شهرستان مشهد زیارتگاه شیعیان است.

23. التجدید، ص56.

22. البحر الزخار، ج1، ص40؛ مقدمه ابن خلدون، ص197؛ قیام الدولة، ص30؛ الزیدیة، ص72؛ الامام زید، ص190.

27. تاریخ الطبری، ج6، ص78؛ الکامل، ج3، ص487.

29. الادارسة، ص27.

36. در این دوره عیسی بن زید و علی بن العباس بن الحسن بن الحسن(ع) رهبری زیدیه را برعهده گرفته بودند. ولی عیسی پس از چندی از سیاست کناره‏گیری کرد و علی بن العباس زندانی شد و در نهایت توسط مهدی عباسی مسموم شد و به شهادت رسید.

32. مروج الذهب، ج3، ص326؛ الادارسة، ص48. در سایر منابع همچون الکامل، مهاجرت و دعوت یحیی و ادریس در دیلم و مغرب تنها بعد از قیام و شهادت امام حسین فخّی ذکر شده است (الکامل، ج4، ص13).

37. الافادة، ص92ـ96؛ الکامل، ج4، ص11؛ تاریخ الطبری، ج6، ص410.

35. الکامل، ج3، ص587؛ الافادة، ص81ـ91.

30. الکامل، ج3، ص559.

33. مروج الذهب، ج3، ص324؛ الکامل، ج3، ص563؛ الافادة، ص79.

34. الادارسة، ص29.

31. التحف، ص81.

38. تاریخ الطبری، ج6، ص411.

39. اخبار فخ، ص305ـ303.

3. البحر الزخار، ج1، ص40.

47. الکامل، ج4، ص13.

45. سیدمحسن امین نیز دولت ادریسیان را در مغرب، دومین دولت علوی پس از دولت امیر مومنان علی(ع) دانسته است (اعیان الشیعة، ج5، ص81).

49. ابن‏اثیر در حوادث سال 181 آورده است که «به ابن اغلب خبر رسید که ادریس بن ادریس پیروان بسیاری یافته است...» (الکامل، ج4، ص53). این نقل با توجه به روایت ولادت ادریس بن ادریس در سال 175 به‏وسیله خود ابن‏اثیر (الکامل، ج4، ص32) جالب توجه است.

44. الادارسة، ص48.

43. مروج الذهب، ج3، ص326.

4. الافادة، ص61.

42. تاریخ الطبری، ج6، ص416؛ الکامل، ج4، ص13؛ الادارسة، ص55.

40. ابن‏اثیر ورود امام یحیی و آغاز دعوت و تحرکات او را در دیلم در وقایع سال 175 آورده است «رک: الکامل، ج4، ص31».

41. الافادة، ص97ـ107؛ الکامل، ج4، ص33.

46. التحف، ص140؛ تاریخ دولت‏های اسلامی، ج1، ص44. در اخبار فخ مدت اقامت و حکومت ادریس بن عبداللّه در مغرب ده سال ذکر شده است (ص327).

48. همان، ج4، ص32. سیدمحسن امین آورده است که در زمان مرگ ادریس بن عبداللّه هنوز ادریس دوم به دنیا نیامده بود و مادرش به او باردار بود. (اعیان الشیعة، ج5، ص81).

59. اگرچه در قرن دوم و پس از آن در قرن سوم علویان زیادی خروج کرده و در بیشتر موارد مورد حمایت زیدیه هم واقع شده‏اند (که پرداختن به همه آنها در این مجال مقدور و ضروری نیست)، ولی این به معنای قبول همه آنان به عنوان امام نیست؛ چرا که در مذهب زیدیه علاوه بر خروج شرایط دیگری نیز برای امامت در نظر گرفته شده است.

53. الکامل، ج4، ص14.

5. الحیاة السیاسیة، ص39.

56. الادارسة، ص58.

55. همان، ص633؛ اعیان الشیعة، ج5، ص81.

58. در التحف، لقب وی ابوالقاسم محمد بن ابراهیم ذکر شده است (ص144).

57. همان، ص23.

54. همان، ج5، ص617.

51. الکامل، ج4، ص218. در اخبار فخ، ادریس بن ادریس بن ادریس به عنوان سومین حاکم ادارسه ذکر شده است (ص328).

50. التحف وفات ادریس بن ادریس را 210 ذکر می‏کند (ص143)؛ و احمد محمود صبحی سال 187 را سال وفات او دانسته است (الزیدیة، ص92). اخبار فخ مدت ریاست او را 21 سال می‏داند. (ص328)

52. الادارسة، ص83. در کتاب تاریخ دولت‏های اسلامی تعداد حاکمان ادریسی چهارده تن و سال 346 آخرین سال حکومت ادریسیان ذکر شده است؛ در این سال، آخرین حاکم ادریسی اسیر و به قرطبه منتقل شد و ادارسه منقرض گردیدند (ج1، ص44). احمد محمود صبحی، سال 323 را سال انتهای حکومت ادریسیان ذکر می‏کند (الزیدیة، ص93). جالب آن‏که سیدمحسن امین مدت حکومت ادریسیان را هفتاد سال و حاکمان آن‏را هجده نفر ذکر کرده است (اعیان الشیعة، ج5، ص81).

6. مروج الذهب، ج3، ص228؛ الکامل، ج3، ص380؛ تاریخ الطبری، ج5، ص497.

67. البحر الزخار، ج1، ص40.

60. الکامل، ج4، ص147؛ الافادة، ص108ـ113.

68. مقالات الاسلامیین، ج1، ص67.

66. الزیدیة، ص84؛ الحیاة‏السیاسیة، ص84 .

61. سید محسن امین حکومت آل طباطبا را پس از حکومت امام علی(ع) و حکومت ادریسیان، سومین حکومت علویان می‏داند. (اعیان الشیعة، ج5، ص81).

69. الملل و النحل، ج1، ص158؛ مقالات الاسلامیین، ج1، ص66؛ الفرق بین الفرق، ص30؛ فرق الشیعة، ص21؛ اوائل‏المقالات، ص40؛ البحر الزخار، ج1، ص40.

64. همان، ص168.

62. الکامل، ج4، ص149.

63. تاریخ الطبری، ج7، ص123.

65. فرق اولیه زیدیه مختلف و متعدد ذکر شده است: مسعودی از هشت فرقه نام می‏برد (مروج‏الذهب، ج3، ص232). ابوالحسن اشعری و ابو محمد یمنی به شش فرقه اشاره می‏کنند (مقالات الاسلامیین، ج1، ص66؛ عقائد الثلاث و السبعین فرقة، ج1، ص452)؛ شهرستانی و بغدادی به سه فرقه مذکور در متن اکتفا کرده‏اند (الملل والنحل، ج1، ص157ـ162؛ الفرق بین الفرق، ص22). در مقدمه البحر الزخار تنها از دو فرقه نام برده شده است (البحر الزخار ج1، ص40). برای اطلاع بیشتر رک: الحیاة السیاسیة، ص82ـ83.

70. مروج الذهب، ج3، ص232؛ البحر الزخار، ج1، ص40.

79. الملل و النحل، ج1، ص159.

72. التجدید، ص51.

76. الفرق بین الفرق، ص34. مؤلف الحیاة السیاسیة ظاهرا دچار اشتباه شده و عقیده تکفیر خوارج را به نقل از الفرق بین الفرق به‏جای جارودیه در مورد سلیمانیه ذکر می‏کند (الحیاة السیاسیة، ص91).

78. الفرق بین الفرق، ص32ـ33؛ الزیدیة، ص82.

77. الزیدیة، ص82.

73. فرق الشیعة، ص21؛ الفرق بین الفرق، ص34.

74. الزیدیة، ص85.

75. فرق الشیعة، ص54.

7. به عنوان نمونه: محمد ابوزهره، الامام زید؛ ناجی حسن، ثورة زید بن علی؛ شریف صالح احمدالخطیب، الامام زید بن علی المفتری علیه؛ حسن الامین، زید الشهید؛ ابراهیم بن علی الوزیر، زید بن علی جهاد حق دائم؛ علی محمد دخیل، زید بن الامام علی بن الحسین؛ الشیخ نوری حاتم، زید بن علی؛ سید محسن امین، ابوالحسن زید الشهید؛ عبدالرزاق الموسوی المقرم، زید الشهید؛ محمد محمدی اشتهاردی، زید شهید انتقامگر؛ حسین کریمیان، سیره و قیام زید بن علی.

71. بین اعتقاد جارودیه و امامیه به مهدی موعود تفاوت‏هایی وجود دارد، چه این‏که برخی از آنان مهدی موعود را امام محمد بن عبدالله (نفس زکیه) دانسته، معتقد بودند او به شهادت نرسیده است، و برخی دیگر محمد بن قاسم (پسر عمر بن علی بن الحسین(ع) که در سال 219 در طالقان قیام کرد) و دسته سوم یحیی بن عمر (پسر یحیی بن الحسین بن زید بن علی بن الحسین(ع) که در سال 250 در

84. فرق الشیعة، ص64؛ الملل و النحل، ج1، ص160.

81. مقالات الاسلامیین، ج1، ص68؛ الفرق بین الفرق، ص33.

82. الملل و النحل، ج1، ص160؛ فرق الشیعة، ص9.

80. فرق الشیعة، ص9.

86. فرق الشیعة، ص20؛ الملل و النحل، ج1، ص161؛ مقالات الاسلامیین، ج1، ص69.

88. البحر الزخار، ج1، ص40.

8. التجدید، ص36.

89. الملل و النحل، ج1، ص161؛ مقالات الاسلامیین، ج1، ص69؛ الفرق بین الفرق، ص33. ولی نوبختی در مورد بتریه می‏گوید: آنان عثمان و طلحه و زبیر را تنقیص می‏کنند (فرق الشیعة، ص57).

83. الفرق بین الفرق، ص33.

85. البحر الزخار، ج1، ص40؛ الحیاة السیاسیة، ص88.

87. مقالات الاسلامیین، ج1، ص69.

92. الزیدیة، ص80ـ86؛ التجدید، ص59.

98. الکامل، ج4، ص364.

97. تاریخ الطبری، ج10، ص149؛ الکامل، ج5، ص44؛ مروج الذهب، ج4، ص327 و 394؛ مقدمه ابن‏خلدون، ص200.

9. برخی از محققان تاکید بر افضلیت علی(ع) در امر خلافت و در عین حال تجویز تقدم مفضول و در نتیجه پذیرش خلافت شیخین را که به امام زید منسوب است، از جمله همین تاکتیک‏ها دانسته‏اند که زید به‏وسیله آن، سعی در جمع کردن همه نیروها اعم از شیعیان و سنی‏مذهبانِ معتزلی و غیر معتزلی داشته است.

90. فرق الشیعة، ص57.

96. الملل و النحل، ج1، ص156؛ الکامل، ج5، ص44.

99. همان، ص536.

93. الفرق بین الفرق، ص34.

94. در مقدمه البحر الزخار، زیدیه در دوره متاخر تنها به دو گروه قاسمیه و ناصریه تقسیم شده‏اند (البحر الزخار، ج1، ص40).

95. التحف، ص184.

91. همان؛ الحیاة السیاسیة، ص87.

کوفه قیام کرد) را مهدی می‏پنداشتند (مقالات الاسلامیین، ج1، ص67؛ الفرق بین الفرق، ص31؛ الزیدیة، ص84؛ الحیاة السیاسیة، ص86؛ الزیدیة نشأتها و معتقداتها، ص26). در مقدمه البحر الزخار آمده است: «و ینسب الی بعضهم (الجارودیة) القول بالغیبة ولیس بصحیح» (البحر الزخار، ج1، ص40).

نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » سعید عبدلی ( شنبه 87/11/5 :: ساعت 11:41 صبح )