بدیهى است روزه انواعى دارد: واجب و مستحب، روزه در روزهاى طولانى و گرم، روزه در روزهاى کوتاه و خنک و مسلم است که روزه‏هاى دشوار، ارزشمندتر و پرثواب‏تر است، هر که بامش بیش برفش بیشتر.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

«أفضَلُ الأعمَالِ أحمَزُهَا» «1».

برترین کارها دشوارترین آنهاست.

حضرت امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:

«أفضَلُ الجِهَادِ الصَّومُ فِى الحَرِّ» «2».

برترین جهاد و کوشش، روزه‏دارى در هواى گرم است.

تفضل و لطف پروردگار تا آنجاست که هم خودش توفیق عبادت مى‏دهد و هم به بهترین صورت نوازش مى‏نماید و هم بیشترین پاداش‏ها را مى‏بخشد.

در روایتى بسیار دل‏نشین و تشویق کننده از حضرت صادق علیه السلام مى‏خوانیم:

«مَن صَامَ للَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَوماً فِى شِدَّةِ الحَرِّ فَأصَابَهُ ظَمأٌ وَکَّلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ ألفَ مَلَکٍ یَمسَحُونَ وَجهَهُ وَیُبَشِّرُونَهُ، حَتّى‏ إذَا أفطَرَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: مَا أطیَبَ رِیحَکَ وَرَوحَکَ، مَلَائِکَتِى اشَهدُوا أنّى قَد غَفَرتُ لَهُ» «3».

هر که در روز بسیار گرم براى خداى عزیز و جلیل روزه بگیرد و دچار تشنگى شود خداى عزیز و جلیل بر او هزار فرشته بگمارد که بر چهره‏اش دست نوازش کشند و بشارت و مژده‏اش دهند تا هنگامى که افطار کند، خدا مى‏فرماید: چه خوش است بوى تو و روح تو، اى فرشتگان من! گواه باشید که او را آمرزیدم.

در عصر جاهلیت هنگام ورود به خانه یا اطاق یا هر مکان دیگر، اگر سقف درگاه به اندازه لازم بلند نبود، آن چنان اسیر نخوت و تکبر بودند که حاضر نمى‏شدند اندکى سرفرود آورند تا بتوانند عبور کنند، ولى در سایه توفیق حق و نبوت پیامبر صلى الله علیه و آله با همین ورزش‏هاى عبادى و همین روزه و نماز چنان خود ساخته و ملکوتى و متواضع شدند که هنگام حفر خندق براى پیشگیرى از هجوم احزاب با زبان روزه سنگ بر شکم مى‏بستند تا گرسنگى و تشنگى راحت‏تر تحمل شود و با تلاشى شگفت به کندن خندق مى‏پرداختند.

هر چه عبادت دشوارتر باشد تأثیرش در ایجاد روحیه انقیاد و تسلیم و تعبد و بندگى در برابر پروردگار بیشتر است.

محبوبیت روزه داران‏ 

برترین مرحله سعادت و عالى‏ترین مرتبه خوشبختى براى عبد مؤمن آن است که حضرت حق او را بپذیرد و مورد محبت قرار دهد. روزه روزنه‏اى است به حصنِ حصین محبوبان حق که در آن حصن روزه‏داران بهره‏مند از عنایات ویژه حق‏اند.

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

«إنَّ اللَّهَ تَعالى‏ وَکَّلَ مَلَائِکَةً بِالدُّعَاءِ لِلصّائِمینَ» «4».

بى‏تردید خداى تعالى فرشتگانى را به کار دعا براى روزه‏داران گماشته است.

از طرف دیگر آن حضرت مى‏فرماید:

جبرئیل از پروردگار خبر داد که حضرت حق مى‏فرماید: چنین نیست که فرشتگانم را به دعا براى کسى مأمور کنم ولى دعایشان را در حق آن عبد مستجاب نگردانم‏ «5».

و نیز پیامبر حق صلى الله علیه و آله با سوگند و تأکید مى‏فرماید:

«وَالَّذى نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصّائِمِ عِنْدَ اللَّهِ أطیَبُ مِن رِیحِ‏ المِسکِ» «6».

به آن خدایى که جان محمد صلى الله علیه و آله به دست اوست سوگند، تغییر بوى دهان روزه‏دار نزد خدا از بوى مشک خوشبوتر است.

آیه شریفه صوم در قرآن مجید «7» روزه را سبب پیدایش روح تقوا مى‏داند و از طرف دیگر مى‏فرماید:

... فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ‏ «8».

پس بى‏تردید خدا پرهیزکاران را دوست دارد.

پاداش روزه مستحبى‏

در ماه مبارک رمضان واجب است همه مکلفان و عباد حق روزه بگیرند، ولى این برنامه سازنده منحصر به ماه رمضان نیست، بلکه در غیر ماه رمضان هم روزه‏اش سازنده روح و مؤدّب کننده انسان به آداب الهى است و از ثواب و پاداش فراوان نصیب دارد.

روزه‏هاى ماه رجب و شعبان و اول و سط و آخر هر ماه که مؤمنان به آن دعوت شده‏اند هم چون روزه ماه رمضان داراى آثار پرارزش دنیایى‏ و آخرتى است.

رسول خدا صلى الله علیه و آله مى‏فرماید:

«مَن صَامَ یَوماً تَطَوُّعاً فَلَو أُعطِىَ مِل‏ءَ الأَرضِ ذَهَباً مَا وُفِّىَ أجرُهُ دُونَ یَوْمِ الحِسَابِ» «9».

هر که داوطلبانه یک روزه مستحبى بگیرد، اگر به اندازه پر بودن زمین، طلا به او داده شود، پاداشش را کامل دریافت نکرده است و فقط در روز حساب پاداش کاملش را دریافت مى‏کند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

«إیَّاکُم وَالکَسَلَ إنَّ رَبَّکَ رَحیمٌ یَشکُرُ القَلِیلَ، إنَّ الرَّجُلَ ... لَیَصُومُ الیَومَ تَطَوُّعاً یُرِیدُ بِهِ وَجهَ اللَّهِ تَعَالى فَیُدْخِلُهُ بِهِ الجَنَّةَ» «10».

از کاهلى و تنبلى دورى کنید، زیرا پروردگار شما مهربان است، او به عمل اندک پاداش بسیار مى‏دهد، آدمى ... یک روز براى رضاى خداى تعالى دوطلبانه روزه مى‏گیرد و خدا به سبب آن او را به بهشت مى‏برد.

امور مستحبه در مقایسه با واجبات این امتیاز را دارد که خالصانه‏تر و فقط براى خوشنودى خدا و انجام شکرگذارى است نه به طمع بهشت و ترس از دوزخ، زیرا عبد مى‏داند که ترک عبادت مستحب عذاب و عقابى ندارد.

پی نوشت ھا:

______________________________
(1)- مفتاح الفلاح: 45؛ بحار الأنوار: 67/ 191، باب 53.

(2)- بحار الأنوار: 93/ 256، باب 30، حدیث 38؛ المستدرک: 7/ 504، باب 2، حدیث 8754.

(3)- الکافى: 4/ 65، باب ما جاء فى فضل الصوم، حدیث 17؛ وسائل الشیعة: 10/ 409، باب 3، حدیث 13719.

(4)- الکافى: 4/ 64، باب ما جاء فى فصل الصوم، حدیث 11؛ المحاسن: 1/ 72، باب 122 حدیث 149؛ بحار الأنوار: 93/ 253، باب 30، حدیث 26.

(5)- محجة البیضاء: 2/ 123.

(6)- من لا یحضره الفقیه: 2/ 75، باب فضل الصائم، حدیث 1773؛ وسائل الشیعة: 10/ 400، باب 1، حدیث 13688.

(7)- «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» بقره (2): 183.

(8)- آل عمران (3): 76.

(9)- معانى الأخبار: 409، حدیث 91؛ بحار الأنوار: 93/ 252، باب 30، حدیث 18.

(10)- ثواب الأعمال: 39؛ وسائل الشیعة: 1/ 115، باب 28، حدیث 289.