امام علی بن موسی الرضا(ع) در احادیثی چند به شرح چگونگی احیای عزای حسینی پرداخته‌اند تا با این کار همچون دیگر امور چراغ راهی برای محبان اهل بیت(ع) در ترویج فرهنگ عاشورا باشد.

زنده نگاه‌داشتن قیام عاشورا از دیرباز مورد اهتمام شیعیان اهل بیت(ع) بوده و هست بطوری که برخی حتی محل کسب خود را به مدت 10 روز یا کمتر و بیشتر کاملا در اختیار عزاداران حسینی(ع) قرارداده تا به احیای این امر بپردازند، سیاه‌پوش کردن مساجد، تکایا و حتی منازل شخصی و پرچم سیاه بر سر در منازل نصب کردن از دیگر مسائلی است که در فرهنگ‌های مختلف بومی اقلیمی شیعی مورد توجه است.

این شور و غوغا به اوج خود می‌رسد چونانکه عاشقان بر سینه و سر زده و مدهوش شوق یار می‌شوند و آرزویشان «یَا لَیتَنِی کُنتُ مَعَهم» است و اشک‌ریزان و پای برهنه در اجتماعاتی عظیم حضور به هم می‌رسانند تا شاید ذره‌ای، فقط ذره‌ای از دردی که بر اهل بیت علیهم السلام در این روز گذشت التیام بیابد و خود را شریکان با انوار قدس الهی در این مصیب اعظم می‌دانند.

اما از آنجا که شیعه همیشه آب را از سرچمشه نوش کرده و نگاهی به پس‌آب‌های گل‌آلود دیگران نداشته در این مهم نیز باید بر در خانه اهل بیت رسول خدا(ص) رفت و دید که احیای این امر را چگونه ارزشمند و با عظمت ترتیب می‌دادند؛ آری به طوس آن جایگاه رفیع، آن بقعه نورانی و آن بهشت خفته در خراسان می‌رویم تا پای درس علی بن موسی الرضا صلوات الله علیه و علی آبائه و اجداده و اولاده بنشینیم و به نوش جان بیابیم که ایشان چگونه بر احیای امر عاشورا دستور فرموده‌اند.

شیخ صدوق در امالی از ابراهیم بن ابی المحمود روایت کرده که حضرت امام رضا(ع) فرمودند: «همانا ماه محرم ماهی بود که اهل جاهلیت قتال در آن ماه را حرام می‌دانستند و این امت جفاکار خون‌های ما را در آن ماه حلال دانستند و هتک حرمت ما کردند و زنان و فرزندان ما را در آن ماه اسیر کردند و آتش در خیمه‌های ما افروختند و اموال ما را غارت کردند و حرمت حضرت رسالت(ص) را در حق ما رعایت نکردند، همانا مصیبت روز شهادت حسین(ع) دیده‌های ما را مجروح گردانیده است و اشک ما را جاری کرده و عزیز ما را ذلیل گردانیده است و زمین کربلا مورث کرب و بلاء ما شد تا روز قیامت، پس بر مثل حسین باید بگریند گریه کنندگان، همانا گریه بر آن حضرت فرو می‌ریزد گناهان بزرگ را.» پس حضرت فرمود که پدرم چون ماه محرم داخل می‌شد تا عاشر محرم چون روز عاشورا می‌شد آن روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‌فرمود امروز روزی است که حسین(ع) شهید شده است.

همچنین شیخ صدوق از آن حضرت روایت کرده که هر که ترک کند سعی در حوائج خود را در روز عاشورا حق تعالی حوائج دنیا و آخرت او را برآورد و هر که روز عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریه او باشد حق تعالی روز قیامت را روز شادی و سرور آن گرداند و دیده‌اش در بهشت به ما روشن باشد و هر که روز عاشورا را روز برکت شمارد و برای برکت آذوقه در آن روز در خانه ذخیره کند برکت نیابد در آنچه ذخیره کرده است و خدا او را در روز قیامت با یزید و عبدالله بن زیاد و عمر بن سعد لعنهم الله در اسفل درک جهنم محشور گرداند.

همچنین به سند معتبر از ریان بن شبیب که خال معتصم خلیفه عباسی بوده است روایت کرده که گفت در روز اول محرم به خدمت امام رضا(ع) رفتم، فرمودند که ای پسر شبیب آیا روزه‌ای؟ گفتم: نه. فرمودند که این روزی است که حق تعالی دعای حضرت زکریا را مستجاب فرمود در وقتی که از حق تعالی فرزند طلبید و ملائکه او را ندا کردند در محراب که خدا بشارت می‌دهد تو را به یحیی پس هر که این روز را روزه دارد دعای او مستجاب شود چنانکه دعای زکریا مستجاب شد پس فرمودند که ای پسر شبیب محرم ماهی بود که اهل جاهلیت در زمان گذشته ظلم و قتال را در این ماه حرام می‌دانستند برای حرمت این ماه، پس این امت حرمت این ماه را نشناختند و حرمت پیغمبر(ص) خود را ندانستند، و در این ماه با ذریه پیغمبر(ص) خود قتال کردند و زنان ایشان را اسیر کردند و اموال ایشان را به غارت بردند پس خدا نیامرزد ایشان را هرگز!

ای پسر شبیب اگر برای چیزی گریه می‌کنی پس گریه کن برای حسین بن علی علیهماالسلام که او را مانند گوسفند ذبح کردند و او را با هجده نفر از اهل بیت او شهید کردند که هیچیک را در روی زمین شبیه و مانندی نبود. و به تحقیق که گریستند برای شهادت او آسمان‌های هفتگانه و زمینها و به تحقیق که چهار هزار ملک برای نصرت آن حضرت از آسمان فرود آمدند چون به زمین رسیدند آن حضرت شهید شده بود پس ایشان پیوسته نزد قبر آن حضرت هستند ژولیده مو گردآلود تا وقتی که حضرت قائم آل محمد(ص) ظاهر شد، پس از یاوران آن حضرت خواهند بود و در وقت جنگ شعار ایشان این کلمه خواهد بود: «یا لَثاراتِ الْحُسِیْن عَلَیْهِ السَّلام».

ای پسر شبیب خبر داد مرا پدرم از پدرش از جدش که چون جدم حسین(ع) کشته شد آسمان خون و خاک سرخ بارید. ای پسر شبیب اگر گریه کنی بر حسین(ع) تا آب دیده بر روی تو جاری شود حق تعالی جمیع گناهان صغیره و کبیره تو را بیامرزد خواه اندک باشد و خواه بسیار. ای پسر شبیب اگر خواهی خدا را ملاقات کنی و هیچ گناهی بر تو نباشد پس زیارت کن امام حسین(ع) را.

ای پسر شبیب اگر خواهی که در غرفه عالیه بهشت ساکن شوی با رسول خدا(ص) و ائمه طاهرین(ع) پس لعنت کن قاتلان حسین(ع) را. ای پسر شبیب اگر خواهی که مثل ثواب شهدای کربلا را داشته باشی پس هرگاه که مصیبت آن حضرت را یاد کنی بگو: «یا لَیْتَنی کُنْتُ مَعَهُمْ فَاَفُوزَ فَوْزاً عَظیماَ؛ ای کاش من بودم با ایشان و رستگاری عظیمی می‌یافتم». ای پسر شبیب اگر خواهی که در درجات عالیات بهشت با ما باشی پس برای اندوه ما، اندوهناک باش و برای شادی ما شاد باش و بر تو باد به ولایت و محبت ما که اگر مردی سنگی دوست دارد حق تعالی او را در قیامت با آن محشور می‌‌گرداند.