ماه شوال سال سوم هجرت، در شهر مدینه در میان مسلمانان رفت و آمدهاى غیر عادى دیده مى‏شود؛ زیرا همه احساس مى‏کنند که به همین زودى جنگى در شرف اتفاق است، ولى در انجام آن تردید دارند، هر وقت به همدیگر مى‏رسند، درباره جنگ احتمالى سخن مى‏گویند و از همه خبر مى‏گیرند، ولى جواب اکثریت معمولًا این است «خدا و رسولش بهتر مى‏دانند» و این حرف کافى است که مسلمانان را قانع و آرام کند.

بالاخره تصمیم اهل مکه براى جنگ با مسلمانان در تمام شهر مدینه پیچید و این همان چیزى بود که مردم مؤمن مدت‏ها انتظارش را مى‏کشیدند.

شکستى که کفار در جنگ بدر خورده بودند، نه تنها حسّ حماسى آن‏ها را جریحه دار ساخته بود، بلکه راه کاروان و تجارت را بر آن‏ها بسته، از این طریق ضربه‏هاى مادى غیر قابل جبرانى به آن‏ها وارد مى‏آمد.

آن‏ها مى‏خواستند با شروع یک جنگ جدید، از کشتگان خود در بدر انتقام کشیده و منافع بازرگانى خویش را تأمین کنند و در اثر تطمیع و وعده غنایم بسیار، عده کثیرى از بدویان را که مدت‏ها بود در اثر اشعار شاعرانى چون کعب بن اشرف تحریک شده بودند با خود همراه نمودند.

نیمه شوال فرا رسید، روزى به اهالى مدینه خبر دادند که عده کثیرى مرکب از سه هزار نفر مسلح با تجهیزات کامل به سرپرستى ابوسفیان به سوى مدینه مى‏آیند و چیزى به مدینه راه ندارند.

در میان این عده مردان شجاعى بودند که حس انتقام‏جویى آن‏ها را هم‏چون درنده کرده بود، از قبیل صفوان پسر امیه و عکرمه پسر ابو جهل که از گذشتگان کفار در بدر بودند، به علاوه عده‏اى زن براى تحریک و تشویق سربازان به سرپرستى هند زن ابوسفیان با ارتش کفر پیش مى‏آمدند.

مؤمنان که در اثر فتح بدر تشویق به مبارزه شده و تعلیمات اسلام آن‏ها را تشنه شهادت کرده بود، به قدرى از خود اشتیاق و تمایل نشان دادند که حضرت به درخواست آنان براى کشاندن جنگ به بیرون مدینه پاسخ مثبت دادند، گرچه خود حضرت از نظر نظامى صلاح را در این مى‏دانستند که تمام دروازه‏هاى مدینه را بسته، دشمن را از محاصره شهر خسته کنند و نومیدانه آنان را به پراکندگى بکشند و از این طریق به آنان ضربه کارى بزنند.

در همین حال که آمد و رفت و تکاپو به خاطر این اتفاق بزرگ در مدینه جارى بود، در یک خانه از اهالى همین شهر، جشن و سرور بر پا گشته و تعدادى در آن مجلس شرکت کرده بودند.

این خانه در حقیقت، خانه ابو عامر راهب است که اخیراً از مخالفان خدا و رسول شده و همان کسى است که به حضرت رسول نفرین کرد که در غربت بمیرد، ولى حضرت فرمود:

خداوند، نسبت به مردم دروغگو چنین جزا مى‏دهد و بالاخره خود او در یکى از شهرهاى روم، بى‏کس و تنها جان داد.

این شخص بدبخت و منافق و جاسوس زودتر و بیشتر از همه اهالى مدینه از وضع کفار نسبت به جنگ با مسلمانان آگاه شد و براى این که دشمنى خود را با رسول حق و راه الهى به نهایت برساند، پنجاه تن از کسان خود را اغوا کرد و به همراه خود برداشت و به ارتش کفر پیوست، بنا بر این در مجلس جشنى که امشب در خانه او برپاست خود او حضور ندارد.

این جشن براى کیست و به خاطر چیست؟ براى پسر ابو عامر حنظله و به خاطر عروسى این جوان پاک و برومند!!

در مقابل، چنین پدرى که دشمن رسول خداست و خود را براى نابودى دین اسلام آماده کرده، این پسر جزء مؤمنان و از فدائیان و مشتاقان جانباز در راه خداست.

این پسر خلف صالح، بیدار بینا، مؤمن واقعى، دارنده یقین و عاشق خدا و رسول و شیفته خدمت و علاقمند به جهاد و شهادت در راه محبوب حقیقى عالم است!!

حنظله، جوانى است هیجده ساله، زیبا، ورزیده، صادق، مؤمن، پاک و بى‏نهایت مورد لطف و مهر حضرت رسول.

نبى بزرگ اسلام صلى الله علیه و آله این جوان دلیر و آراسته را که پدرش جزء دشمنان سرسخت اسلام است، ولى خود او با چنین صداقت و مشتاقى به اسلام خدمت مى‏کند دوست دارد.

مدتى است گفتگوى ازدواج حنظله در افواه است و اقدامات جهت این امر به عمل مى‏آید، نامزد او نجمة الصباح دختر سعد بن معاذ که از برزگان اصحاب و از چهره‏هاى سرشناس مدینه است مى‏باشد، اقدامات به نتیجه رسیده به طورى که قبلًا چنین شبى را براى عروسى و زفاف تعیین کرده بودند، بدون این که خبر شوند که فرداى این شب، جنگ بین مسلمانان و کفار درخواهد گرفت.

حنظله، نسبت به نجمه علاقه و عشق شدیدى مى‏ورزد و مدت‏ها صحبت و آمد و رفت و اقدامات نسبت به قبول پدر او و خود نجمه به برگزیدن وى به همسرى، آتش اشتیاق او را تیزتر کرده است.

روزهاى مدیدى است که انتظار شب عروسى را مى‏کشد و چشم به راه دقیقه‏اى است که از وصل محبوبه سیراب شود.

نجمه هم چنین است، علاقه شدیدى به جوان شجاع و با صداقتى چون حنظله پیدا کرده، دقایقى را که به طور قطع حنظله متعلق به او خواهد شد انتظار مى‏برد، خانواده طرفین نیز که تاریخ عروسى را تعیین کرده‏اند، اصرارى دارند که حتماً در شب معین، این امر مهم انجام پذیرد.

اما تاریخى که معین شده، مصادف با شب جنگ است، دو نیروى بسیار قوى در درون قلب حنظله در مبارزه‏اند:

از طرفى عشق به همسر زیبا و ارضاى غریزه و از طرف دیگر شدت ایمان و علاقه به اسلام و مانعى که از برگزارى عروسى در شبى که باید فرداى آن تمام مردان مؤمن به جنگ روند، در پیش دارد.

این دو فکر متضاد، چنان مغز و قلبش را در معرض تهاجم قرار داده بود که وجودش سخت گرفتار شده و انگار قوه اخذ تصمیم از وى سلب گردیده بود.

از یک طرف، گاهى تسلیم عشق و علاقه به هواى نفس شده، مى‏خواهد قبول کند که عروسى سر بگیرد و از جانب دیگر حس ایمان آتشین او پشت پا به تمام علایق دنیایى زده، مى‏خواهد براى ظهور اوج زهد، همه را رها کند و خود را به دامان رسول خدا صلى الله علیه و آله انداخته تا فردا از او جدا نگردد، مبادا کشش، جسم او را از آن چنان عظیمى بازدارد.

هر چند از پدر اجازه عروسى گرفته، ولى مى‏خواهد مطمئن شود در این شبى که فرداى آن باید به جنگ روند، صبح عروسى او چه خواهد شد؟!

بالاخره، کشمکش این دو نیرو چنان او را در عذاب گذاشت که کسى را خدمت رسول اسلام صلى الله علیه و آله فرستاد که براى عروسیش از حضرت اجازه مخصوص دریافت کند!

نبى عزیز صلى الله علیه و آله، آن فرشته رحمت الهى، اجاز داد، از شنیدن خبر اجازه برقى از شعف در چشمان حنظله درخشید و این بار از شدت شعف مى‏لرزید، در حالى که روحش از دستورى که آمده بود به خشنودى نشست و دیگر مى‏توانست هماهنگ با جسم باشد و با آن مبارزه نکند.

نجمه را به منزل او آوردند، جشن مختصرى که قبلًا به آن اشاره رفت تمام شد، مدعوین یکى یکى به خانه خود بازگشتند.

شب زفاف تمام شد، دو دلداده از هم کام گرفتند، هر لحظه که مى‏خواهد به وضع حال‏ دل خوش شود، ناگهان جمال فردا و وصال محبوب ابدى و تصمیمى که نسبت به رفتن جنگ باید بگیرد در نظرش مجسم مى‏شود.

او با زبان حال به معشوق واقعى مى‏گوید:

حنظله، از بیان فکر خود به نجمه احتراز مى‏کند، مبادا عیش او منغص شود، او عزم دارد که تا آخرین لحظه، به نجمه چیزى نگوید!

لحظات خوشى و کامرانى مثل برق مى‏گذرد، آن چنان سریع که عشّاق، ناگهان متوجه مى‏شوند که دو ساعت از نیمه شب گذشته و هنوز به راز و نیاز و گفتگوى آینده، مشغولند.

بالاخره، خستگى چیره مى‏شود و ابتدا چشمان نجمه و بعد دیدگان حنظله را به هم مى‏دوزد.

آرامش شب، به علت وجود حالت جنگ در شهر نیست، به این لحاظ هنوز یک ساعت از خواب این دو دلداده تازه به هم رسیده نگذشته که صداى همهمه‏اى که پشت در منزل برخاسته بود، حنظله را سراسیمه از خواب بیدار کرد، فوراً به یاد ما وقع افتاد، از بستر برخاست و خود را به پنجره رسانید و شخصى را که به شتاب عبور مى‏کرد صدا زد:

چه خبر است و رو به کجا مى‏روید؟!

مگر از جریان جنگ بى‏خبر هستى؟

- چرا خبر دارم ولى مى‏پرسم وضع چگونه است و قشون کجا باید بروند و شما به کجا رهسپارید؟

مقصودت از این سؤال چیست؟ من هم مسلمانم و مى‏خواهم به ارتش اسلام ملحق شوم. چطور، هنوز از منزل بیرون نیامده‏اى، همه حرکت کرده و رفته‏اند و من آخرین آن‏ها هستم که باید به سرعت حرکت کنم، مبادا عقب بمانم.

خدا تو را اجر دهد، من هم عازم آمدنم، ولى شب گذشته به اجازه رسول اللّه صلى الله علیه و آله جریان زفاف خود را طى کردم و حالا از تو خواهش مى‏کنم وضع را برایم تشریح کنى، تا من هم به شما ملحق شوم.

به به! عجب همتى، بسیار خوب، حالا که تو این قدر مؤمن هستى به تو مى‏گویم و از خدا خواهانم تو را توفیق جهاد مرحمت کند.

دیشب، ارتش اسلام به سرپرستى حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله در حالى که به سه دسته مهاجر و اوس و خزرجى قسمت شده بودند به شکل ستون به طرف شمال حومه شهر رفته، آنجا را دور زده‏اند و چند نفرى که عقب مانده‏اند در ساعات مختلف شب به آن‏ها پیوسته‏اند.

در موقع خروج از دیوارهاى شهر، عبداللّه بن ابى سلول آن رئیس منافقان با ششصد نفر یهودى در حین خروج از شهر، خدمت رسول اسلام صلى الله علیه و آله رسید و پیشنهاد کرد به همراهى مسلمانان به جنگ بیاید، ولى حضرت از آن‏ها تشکر کرد و فرمود: کمک خدا براى من کافى است.

عجب!! آرى، خداوند به رسول خود وحى کرده بود که اینان به قصد تخریب و خیانت این پیشنهاد را کرده‏اند و حضرت نیز خوب جلوى آنان را گرفت.

اما رئیس منافقان از این مسئله که آن را توهینى تلقى کرد، برآشفت و به طرف سربازان مسلمان رفته، در بین آنان تخم اضطراب و نگرانى پاشید و گفت:

من به محمد گفتم که از مدینه خارج مشو، ولى او به حرف اشخاص بى‏فکر و کم ظرفیت از مدینه بیرون شد، چرا شما خود را به دهان یک مرگ حتمى مى‏اندازید و به این ترتیب توانست یک ثلث از ارتش را از رفتن بازدارد و ارتش اسلام تقریباً به هفتصد تن‏ رسید و رئیس منافقان هم با فراریان از جنگ، راه مدینه را پیش گرفت.

خوب بعد چه شد؟

دیگر چه مى‏خواهى بشود، به قدرى مؤمنان و مجاهدان الهى، این گروه پست و منافق ترسو را، مسخره کردند که رسول اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: بس است.

خداوند اجر نیکوکاران را بهتر مى‏داند و از حال کسانى که از زیر بار وظیفه، شانه خالى مى‏کنند بهتر مى‏داند و این‏ها خیال مى‏کنند با فرار از جنگ در امن خواهند بود ولى از راه سعادت برگشته، به سوى تاریکى مى‏روند.

اى برادر اسلامى! گفتى که اکنون ارتش اسلام در شمال شهر خیمه زده‏اند، چه وقت حرکت خواهند کرد؟

این طور مذاکره شده که قبل از سحر حرکت کنند، بنا بر این جز چند دقیقه وقت نیست، باید هر چه زودتر حرکت کرد، مبادا عقب بمانیم.

مردى که این گونه با حنظله صحبت کرد با عجله خداحافظى نمود و دوان دوان به سوى جبهه حرکت کرد.

حنظله حالتى پیدا کرد که قلم از شرح آن عاجز است، او مانند مرغ سرکنده که در میان خون خود دست و پا مى‏زند به جوش و خروش افتاد!

نمى‏گویم که تردید داشت آیا بماند یا به جنگ برود؟ خیر، تصمیم خود را از همان لحظه اول گرفته بود، از همان ساعتى که از رسول خدا صلى الله علیه و آله اجازه گرفت، لحظه‏اى تردید به او دست نداد اما اکنون اضطرابش از دو چیز است:

اولًا فرصت از دست مى‏رود و چون چند دقیقه دیگر، قشون حرکت مى‏کند، ممکن است عقب بماند و هرگز به فیض عظیم همراهى با ارتش اسلام نرسد.

از جانب دیگر بدنش با یک عمل حیوانى مشروع کثیف شده و احتیاج به غسل دارد، چگونه غسل نکرده به جنگ برود؟ نماز خود را چگونه بخواند؟ اگر هم تیمّم کند، اما چگونه روح و فکرش راحت است و از کثافت تن، در عذاب نیست، چطور محضر رسول اکرم صلى الله علیه و آله را با این حالت درک نماید، اگر به فیض بزرگ شهادت برسد، تکلیف او با این بدن ناپاک چیست؟

این افکار بود که او را سخت عذاب مى‏داد و از طرفى به علت نبودن آب و کمى وقت، نمى‏توانست راه حلى پیدا کند.

در این چند لحظه مغزش مانند ساعتى که چرخ‏هایش در رفته باشد و به سرعت کار کند، هر آن، یک نوع مى‏اندیشید و از این فکر به فکر دیگر مى ‏جهید، چه کند؟

خیر، حتماً باید غسل کند، آرى، ولى با چه، وقت کجاست، آب کجاست، پس غسل چطور مى‏شود، چگونه برود؟!