قرآن همه ‏ى موجودات مادى را چه آسمانى و چه زمینى براى انسان، و انسان را براى خدا مى‏داند، قرآن در زمینه‏ى امور مادى که در خدمت انسان قرار دارند مى‏فرماید:

«أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ» «1».

آیا شما انسان‏ها به حقیقت مشاهده نکردید که خدا آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمین است مسخر و رام شما قرار داد؟

و در زمینه‏ى امر معنوى مى‏فرماید:

«وَ اصْطَنَعْتُکَ لِنَفْسِی» «2».

و تو را براى خود انتخاب کردم.

این که انسان براى خدا انتخاب شده، مرتبه و درجه‏ى بسیار بالایى است و از همه‏ى درجات و مراتبى که براى انسان مقرر است بالاتر است. راستى چه شگفت‏آور است که همه‏ى موجودات آسمان و زمین براى انسان و انسان براى خداست و این انسان است که باید این درجات بالقوه را به خصوص این درجه‏ى اخیر را به مرحله‏ى فعلیت برساند و تا آنجا پیش رود که در محضر معنوى حق بار یابد و به قول اهل دل انسان کامل گردد.

اگر انسان مرکب وجود خود را- که به تعبیر اهل حال بُراق انسانیت براى‏ رسیدن به معراج معنوى است و آن مرکب و براق عبارت از جسم و متعلقات آن از قبیل شکم و شهوت است- با قواعد الهى و ریاضات شرعى کنترل کند، ترقى به آن مرتبه‏ى والا براى او حاصل مى‏شود؛ یعنى به آنجا مى‏رسد که جز خدا نداند و جز خدا نبیند و در حدّ وسع وجودش و قدرت‏هاى معنوى‏اش کارهاى شگفت‏انگیز از او سر مى‏زند!

بى‏تردید انسان در وادى سیر و سلوک و حرکت به سوى معراج انسانیت، براق لازم دارد و این جسم مادى براق اوست؛ و این جسم هنگامى مى‏تواند براق قابل‏توجهى براى حرکت روح به سوى معراج معنوى باشد که تحت کنترل امور شرعیه درآید.

نکته‏ى بسیار مهم در این زمینه این است که: اگر سالک به درستى و راستى سلوک کند و از پیچ و خم‏هاى وادى طلب بر اساس موازین شرعى گذر کند شک نیست که بُراقش که در ابتداى کار صبغه‏ى جسمانى دارد به تدریج صبغه‏ى روح به خود مى‏گیرد و کارهاى خارق العاده از او سر مى‏زند؛ یعنى همان کارهایى که از روح برمى‏آید جسم نیز انجام مى‏دهد مثلًا طى الارض، طى اللسان و طى الخلق پیدا مى‏کند.

همه‏ى ما از نظر روحى و در عالم ذهن و باطن طى الارض و طى اللسان و طى الخلق داریم؛ یعنى مى‏توانیم در حالى که جسممان در محلى قرار دارد روحمان در یک چشم به هم زدن در مکه و یا دورترین نقاط عالم باشد و یا مى‏توانیم در ذهن خود باغى با درختان بسیار عالى و مناظر دلنواز و داراى همه گونه امکانات خلق کنیم.

بى‏تردید هر کسى مى‏تواند از نظر ذهنى و روحى این کارها را انجام دهد و این سفرهاى دور و دراز را در عالم باطنش تحقق دهد و این امور را بیافریند و اگر با ریاضت‏هاى مشروع و انجام عبادت‏ها و اخلاص جسمش رنگِ روح به خود گیرد، یقیناً طى الارض و طى الخلق و طى اللسان جسمانى پیدا مى‏کند. براى اطمینان یافتن شما به این حقیقت حقّه لازم است چند نمونه از کردار سالکان به حق رسیده نقل شود.

طى اللسان عارف وارسته شیخ نخودکى‏

نخودک نام قریه‏اى است نزدیک مشهد مقدس. عالم بزرگ و عارف وارسته حاج شیخ حسن على نخودکى در این قریه اقامت داشت، وى هر شب به حرم مطهر حضرت امام رضا علیه السلام مشرف مى‏شده و دوباره به روستاى نخودک برمى‏گشته است. او در این رفت و برگشت که نزدیک به هشت فرسنگ مى‏شده، یک ختم قرآن مى‏خوانده است! یعنى پانزده جزء آن را هنگام رفتن و پانزده جزء دیگر را هنگام بازگشت قرائت مى‏کرده است. اما چگونه و به چه کیفیت؟ مگر ممکن است انسان در چنین مسیرى با پاى پیاده آن هم هر شب یک ختم قرآن بخواند؟ آرى، او این قدرت را داشته است چون به مقام طى اللسانى رسیده بود واین همان مقامى است که براى حبیب بن مظاهر هم حاصل شده بود، آن انسان کم نظیر و عارف مخلص که حضرت حسین علیه السلام کنار بدن قطعه قطعه‏اش خطاب به دشمن گفت: کسى را به شهادت رساندید که هر شب یک ختم قرآن مى‏نمود!

پدید آمدن چشمه ‏ى آب با دم عیسوىِ عارفى وارسته‏

حضرت آیت اللَّه العظمى حاج سید عبدالهادى شیرازى که از مراجع بزرگ شیعه و عارفى وارسته و سالکى ریاضت کشیده بود، کرامتى عجیب دارد که مرحوم آیت اللَّه حاج شیخ غلامرضا یزدى معروف به فقیه خراسانى نقل کرده است. او مى‏گوید: با گروهى از علما در معیت آیت اللَّه شیرازى از نجف به سوى کربلا مى‏رفتیم، در میان راه به شدّت تشنه شدیم به صورتى که راه رفتن برایمان‏ بسیار مشکل شد.

آن مرد الهى و دارنده‏ى دم عیسوى فرمود: بیایید پشت این تپه تا به شما آب بدهم. همه‏ى ما به پشت تپه رفتیم و دیدیم چشمه‏ى آبى فوران مى‏کند، همه آب خوردیم و تجدید وضو کردیم و لُنگ‏ها و چپیه‏هاى خود را خیس کرده به روى سر انداختیم و پس از رفع خستگى به راه افتادیم، ولى من ناگهان متوجه شدم که در مسیر نجف به کربلا آب نبوده، لذا به پشت تپه برگشتم و دیدم چشمه‏ى آبى وجود ندارد. شیخ مى‏گوید: لنگ خیس روى سر من بود ولى از چشمه‏ى آب خبرى نبود!! این است معناى طى الخلق.

کرامتى شگفت از سالکى کم نظیر

مرحوم آیت اللَّه العظمى حاج سید احمد خوانسارى مرجعى بزرگ و عالمى ژرف اندیش بود، وى در وادى سیر و سلوک و عرفان گام‏هاى بلندى برداشته بود، آیت اللَّه حاج شیخ مرتضى حائرى فرزند بزرگوار مؤسس حوزه‏ى علمیه‏ى قم این داستان را که خود از زبان مرحوم آیت اللَّه خوانسارى شنیده بود نقل فرمود که:

من پدر سالخورده‏اى داشتم، در زمانى که سفرها با مرکب‏هاى حیوانى انجام مى‏گرفت او را براى زیارت حضرت رضا علیه السلام به مشهد مى‏بردم، رسم کاروان این بود که در منزل آخر استحمام مى‏کرد و براى ورود به مشهد آماده مى‏شد، من در استحمام به پدرم کمک دادم و لباس‏هاى او را هم خود شستم، هنگام شب چون بسیار خسته بودم با همان خستگى به خواب سنگینى فرو رفتم، کاروان بدون توجه به من همان وقت شب حرکت کرد و پدر سالخورده‏ام را نیز با خود برد، نزدیک طلوع آفتاب از خواب بیدار شدم، چیزى به قضا شدن نماز نمانده بود، به سرعت تیمم کردم و نماز خواندم، پس از نماز همه‏ى وجودم را در تنهایى‏ بیابان ترس گرفت، فکر پدرم که اکنون با کاروان رفته و چه کسى از او مواظبت مى‏کند و چه کسى در پیاده و سوار شدن و وضو گرفتن به او یارى مى‏دهد مرا آزار مى‏داد.

در این فکر بودم که به ذهنم آمد آقا و مولاى خود حضرت حجة بن الحسن را بخوانم. بلافاصله گفتم: یا اباصالح المهدى ادرکنى. تا این استغاثه را نمودم، ناگهان در برابر دیدگانم سرور مهربانم را دیدم که فرمود: این راه را در پیش بگیر و برو. عظمت او به من مهلت نداد تا با جنابش سخن بگویم، همان راهى را که فرموده بودند طى کردم، چند دقیقه‏اى بیشتر نرفته بودم که منظره‏اى بهت‏انگیز پیدا شد، قهوه‏خانه‏اى با باغى زیبا و درختانى شاداب و حوض آب و فواره‏اى روح انگیز، پیاده شده و زیر درختان نشستم، برایم چایى آوردند، طعمش با چایى‏هاى دیگر تفاوت داشت، دو سه لیوان چایى خوردم که ناگهان متوجه شدم پول ندارم. به کسى که چایى آورده بود گفتم: آقا من پول ندارم. گفت:

کسى از تو پول نمى‏خواهد، این چایى براى تو خلق شده است!!

وقتى خستگى‏ام برطرف شد از جاى برخاستم و به راه افتادم، چند دقیقه‏اى بیش راه نرفته بودم که دیدم به قافله رسیدم. قافله‏اى که از اول شب تا صبح راه رفته و اکنون قصد دارند اطراق کنند، سراغ پدر رفتم دیدم منتظر است پیاده‏اش کنم. از من پرسید کجا بودى؟ گفتم: عقب ماندم، خوابم برد، سپس او را پیاده کرده و مشغول خدمت او شدم.

آرى، امام زمان علیه السلام مى‏تواند با یک اشاره آن قهوه‏خانه را با آن امکانات خلق کند و با یک اشاره مرحوم آیت اللَّه خوانسارى را طىّ الارض دهد و با یک چشم به هم زدن وى را به قافله برساند.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- لقمان (31): 20.

(2)- طه (20): 41.