انسان در زندگی نیاز به راهنما دارد. کسی که با آگاهی کامل از تمام مسائل، او را در مسیر درست زندگی کردن هدایت نماید. انسانی که بگوید و خود به گفته‌هایش عمل نماید و در این میان چه کسی را می‌توان بهتر از معصومین(علیهم السلام) یافت. باید سخنانشان را با گوش جان شنید و عمل کرد. عید نوروز یکی از فرصت‌ها برای تمرین کردن است.

تمرین خوب شنیدن و عمل کردن. تمرین فکر کردن به خوبی‌ها و بدی. تمرینی که می‌تواند فردی یا جمعی باشد که اگر جمعی شد راحت‌تر نیز خواهد بود. یکی از عبارات زیبایی که شاید بتواند در این عید مورد توجه قرار گیرد کلامی است از امیرم?منان(علیه السلام) به کمیل، یار با وفای خویش. امام در وصیت خود به آن یار راستین، پنج دستور برای بهتر زندگی کردن داده‌اند که می‌تواند برای ما نیز به عنوان دستور العمل قرار گیرد:

قال على(علیه السلام): "ی?ا کُمَیْلُ! قُلِ الْحَقَّ عَلى? کُلِّ ح?الٍ وَ و?ادِّ الْمُتَّقِِینَ وَ اهْجُرِ الْف?اسِقِِینَ وَ ج?انِبِ الْمُن?افِقِِینَ وَ لا? تُص?احِبِ الْخ?ائِنِِینَ"؛ "اى کمیل! از گفتن حق در هر حال دریغ مکن، و انسان‌هاى باتقوى را دوست‌ بدار، از فاسقین و گنهکاران دورى کن، و مراقب منافقین و دو رویان باش، و با خیانت‌پیشگان رفاقت و مصاحبت نکن."(سرمشق از سخنان حضرت علی (علیه السلام)، مکارم شیرازی، به نقل از بحار الأنوار، ج 74، ص 269)

دستور اول: حق‌گویی

گفتن حق و حقیقت از جمله مواردی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته است. رسول گرامی(صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: "با تقواترین مردم کسی است که حق را بگوید، چه به سودش و چه به زیانش".(منتخب میزان الحکمه، ص 159، ش 1659)

آیا تاکنون با خود اندیشیده‌اید که اگر تمام مردم حق گویند که بهشتی به وجود خواهد آمد؟ اگر در زمان تحقیق در امور خیری چون ازدواج واقع امور گفته شود انتخاب آسان‌تر شده و شکست‌ها کمتر. اگر هنگام به وجود آمدن اختلافاتی که در اثر سوء تفاهم بوده‌اند حقیقت امر گفته شود کدورتی باقی نخواهد ماند و ... . چه زیبا می‌شود اگر تمام ما سعی کنیم حق بگوییم و حق را بشنویم.

دستور دوم: دوستی با افراد متقی

در بخش دوم، امام (علیه السلام) کمیل را به دوستی با تقواپیشگان دعوت می‌نمایند. حال باید دید این افراد چه ویژگی‌هایی دارند و چگونه می‌توان آنان را شناخت. امام باقر (علیه السلام) می‌فرمایند: "تقواپیشگان کم‌خرج و کم‌زحمت‌ترین مردم دنیایند و کمک‌کارترین آنان به تو. تذکرشان می‌دهی یاریت می‌دهند، فراموش می‌کنی به یادت می‌آورند، پیوسته امر خدا را می‌گویند و همواره امر خدا را به پا می‌دارند. برای دوستی خدا، از هر دوستی و محبتی دل کنده‌اند و به خاطر طاعت پادشاه خویش از دنیا گریخته‌اند و از صمیم دل به خداوند و دوستی و محبت او رو کرده‌اند و دانسته‌اند که منظور اصلی هموست چون شأن و مرتبی عظیم دارد". (منتخب میزان الحکمه، ص 607، ش 6674)

اگر اندکی در پیرامون خود دقت کنیم می‌توانیم چنین انسان‌هایی را یافته و با ایشان ارتباطی دوستانه برقرار سازیم. انسان‌هایی پاک، صادق و مهربان که جز رضای الهی امری دگر در ذهن ندارند. می‌توان عید امسال را بهانه‌ای برای نزدیکی بیشتر با این مردمان پاک خدا قرار داد و از آنان برای بهتر زندگی کردن یاری خواست.

امام علی (علیه السلام) در فرمایش خویش به کمیل پنج دستور برای بهتر زندگی کردن داده‌اند. این دستورات که بیشتر مربوط به انتخاب دوست و هم‌نشین می‌باشد می‌تواند در عید مورد نظر ما قرار گیرد و با معیار قرار دادن آن‌ها دوستان، هم‌نشینان، هم‌سفران و ... خویش را انتخاب کرده و در پرتوی جلب رضای الهی، شادی را برای خود و خانواده‌یمان به ارمغان آوریم

دستور سوم: دوری از فاسقین و گنهکاران

دوستی و همنشینی با افراد از جمله عواملی است که در شخصیت آدمی، به ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان تأثیرگذار است. همان‌گونه که دوست خود انسان را تا اعلی علیین می‌تواند بالا برد. دوست بد او را به اسفل السافلین می‌تواند کشاند. پس باید در انتخاب همنشین بسیار دقت کرد. امام علی (علیه السلام) در این فراز از کلام خویش به کمیل فرمان می‌دهند از فاسقین و گنهکاران دوری نماید تا مبادا فسق و گناه بر او نیز تأثیر گذارد. عید نوروز زمانی است برای دید و بازدید با اقوام و دوستان. یادمان باشد دیدارهای طولانی را به افرادی اختصاص دهیم که موجب آراستگی روح و جانمان می‌شوند و نه کسانی را که یقین به فسق و گناهشان داریم. اگر حس کردیم در محیطی امکان گناه وجود دارد خود را از آنجا به بهانه‌های مختلف دور سازیم تا مبادا گناه عادتمان گردد و از خدا و خداییان دور شویم.

دستور چهارم: مراقبت در برخورد با دوروریان

متأسفانه جهان پر است از مردمانی که ظاهری زیبا دارند اما باطنی زشت و انگیزه‌هایی خبیثانه در سر می‌پرورانند. افرادی که با وعده دوستی و رفاقت پای به میدان می‌گذارند اما جز سختی و فشار چیزی با خود به ارمغان نمی‌آورند. در برخورد با این افراد باید به شدت دقت کرد. هر چیزی نگفت و هر کاری انجام نداد چرا که این مردمان رازداران خوبی نیستند و غیبت‌کنندگان و تهمت‌زنان جلبی هستند. افرادی که از کاه کوه می‌سازند و یک کلاغ را چهل کلاغ کرده و به دیگران می‌رسانند. سخن‌چینانی دروغگو و بی‌وفایانی نامرد. نباید فریب قول و قرارهای پوچشان را خورد. نباید سخنانشان را پذیرفت. سخن رایج در کلام این افراد این است: "تو با بقیه فرق می‌کنی". اما در عمل فرقی میان شما و سایرین وجود دارد که در هنگامه عمل، تنهایتان خواهند گذاشت. به همین خاطر بهتر است در برخوردهای اول با افراد اندکی دقت شود. زود دل نداد و عهد نبست. زمانی را برای شناختن گذاشت و فرصتی را برای آزمودن قرار داد تا حاق شخصیت به دست آید. راز دل نگفت و مشکلات و حتی خوشی‌ها را بیان نکرد که احتیاط شرط عقل است.

حق‌گویی: گفتن حق و حقیقت از جمله مواردی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته است. رسول گرامی (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: "باتقواترین مردم کسی است که حق را بگوید، چه به سودش و چه به زیانش"

دستور پنجم: عدم رفاقت با خائنان

از نظر امام علی (علیه السلام) خیانت سرآمد نفاق است (منتخب میزان الحکمه، ص 189، ش 2019) و فرد خائن نمی‌تواند هم‌نشینی مناسب برای آدمی باشد. اصولاً هم‌نشینی و هم‌صحبتی با افراد بدان علت است که روح آدمی را صفا داده و آرامش از دست رفته در روزهای سختی‌ را به وی بازگرداند. اما انسان خائن تنها سوهان روح آدمی است. اضطراب اینکه هر لحظه ممکن است خیانتی در حق ما انجام دهد عذابی است ناگوار که باید از آن دوری نمود. نباید به افرادی که پیشینه‌ای این‌چنینی دارند اعتماد نمود و باید تا آنجا که ممکن است از آنان دوری کرد و در برخورد احتیاط را ملاک عمل قرار داد. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) چهار نشانه برای خائنان برشمرده‌اند که می‌تواند ما را در شناخت این‌گونه افراد یاری رساند:

1ـ نافرمانی نمودن از خدا

2ـ آزار رساندن به همسایگان

3ـ نفرت از هنگنان

4ـ نزدیک شدن به طغیان و سرکشی (منتخب میزان الحکمه، ص 189، ش 2024)

از جمله مصادیق بارز در خیانت نیز، خیانت در امانت و اموال دیگران ـ شامل بیت المال و اموال عمومی نیز می‌گردد ـ است.

نتیجه

امام علی (علیه السلام) در فرمایش خویش به کمیل پنج دستور برای بهتر زندگی کردن داده‌اند. این دستورات که بیشتر مربوط به انتخاب دوست و هم‌نشین می‌باشد می‌تواند در عید مورد نظر ما قرار گیرد و با معیار قرار دادن آن‌ها دوستان، هم‌نشینان، هم‌سفران و ... خویش را انتخاب کرده و در پرتوی جلب رضای الهی، شادی را برای خود و خانواده‌یمان به ارمغان آوریم.