«10» إِلَهِی أَسْأَلُکَ بِحَقِّکَ الْوَاجِبِ عَلَى جَمِیعِ خَلْقِکَ وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الَّذِی أَمَرْتَ رَسُولَکَ أَنْ یُسَبِّحَکَ بِهِ وَ بِجَلَالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ الَّذِی لَا یَبْلَى وَ لَا یَتَغَیَّرُ وَ لَا یَحُولُ وَ لَا یَفْنَى أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُغْنِیَنِی عَنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ بِعِبَادَتِکَ وَ أَنْ تُسَلِّیَ نَفْسِی عَنِ الدُّنْیَا بِمَخَافَتِکَ وَ أَنْ تُثْنِیَنِی بِالْکَثِیرِ مِنْ کَرَامَتِکَ بِرَحْمَتِکَ فَإِلَیْکَ أَفِرُّ و مِنْکَ أَخَافُ وَ بِکَ أَسْتَغِیثُ وَ إِیَّاکَ أَرْجُو «11» وَ لَکَ أَدْعُو وَ إِلَیْکَ أَلْجَأُ وَ بِکَ أَثِقُ وَ إِیَّاکَ أَسْتَعِینُ وَ بِکَ أُؤمِنُ وَ عَلَیْکَ أَتَوَکَّلُ وَ عَلَى جُودِکَ وَ کَرَمِکَ أَتَّکِلُ‏

خداى من! به حق لازم و واجبى که در همه آفریده‏هایت دارى، و به نام بزرگت که به پیامبرت دستور دادى، تو را به آن تسبیح کند، و به بزرگى ذات کریمت که کهنه نمى‏شود، و دگرگون نمى‏گردد، و تغییر حال نمى‏یابد، و فانى نمى‏شود، از تو مى‏خواهم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستى، و مرا با بندگیت از هر چیز بى‏نیاز کنى، و به خاطر ترس از تو، ارتباطم را با دنیا قطع فرمایى، و کرامت و رحمت فراوانت را به من برگردانى.

به سوى تو مى‏گریزم و از تو مى‏ترسم و به تو فریادرسى مى‏کنم، و تو را امیدوارم و تو را مى‏خوانم و به تو پناه مى‏آورم، و به تو اعتماد مى‏کنم، و از تو یارى مى‏خواهم، و به تو ایمان مى‏آورم، و بر تو توکّل مى‏کنم، و بر جود و کرمت‏ تکیه مى‏زنم.

عده‏اى از اهل دل و گروهى از اهل معرفت و جمعى از آنان که باطنشان به نور عشق محبوب منوّر است، با تکیه بر قرآن مجید و روایات عقیده دارند منظور از اسم اعظم حق «ربّ» است.

اگر به آیات قرآن مجید، دقت کنید، به این معنا آگاه مى‏شوید که تمام انبیاى حق در هنگام برخورد با حوادث متوسّل به اسم «ربّ» شده و گره از کار بسته باز مى‏کردند:

آدم علیه السلام براى قبول توبه‏اش به درگاه حضرت حق عرضه داشت:

رَبَّنا ظَلَمنا انْفُسَنا وَ انْ لَمْ تَغْفِرْلَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ» «1»

پروردگارا! ما بر خود ستم ورزیدیم، و اگر ما را نیامرزى و به ما رحم نکنى مسلماً از زیانکاران خواهیم بود.

نوح براى نجات از بدکاران و قوم خطاکارش به حضرت حق عرضه داشت:

رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الاْرْضِ مِنَ الْکافِرینَ دَیّاراً» «2»

پروردگارا! هیچ یک از کافران را بر روى زمین باقى مگذار.

ابراهیم علیه السلام براى قبولى زحمتش نسبت به ساختن کعبه عرضه داشت:

رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا انَّکَ انْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ» «3»

پروردگارا! [این عمل را] از ما بپذیر که تو شنوا و دانایى.

موسى علیه السلام براى رفع مشکلش به وقت فرار از مصر و قرار گرفتن در منطقه مَدْیَنْ عرضه داشت:

رَبِّ انّى لِمَا انْزَلْتَ الَىَّ مِنْ خَیْرٍ فَقیرٌ» «4»

پروردگارا! به آنچه از خیر بر من نازل مى‏کنى، نیازمندم.

عیسى علیه السلام براى درخواست مائده از حضرت محبوب متوسّل به این نام عظیم شد:

رَبَّنا انْزِلْ عَلَیْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ» «5»

اى پروردگار ما! براى ما از آسمان سفره‏اى پر از غذا نازل کن.

تمام انبیاى و اولیا در دعاهاى خود به این نام متوسّل مى‏شدند، و مشکل خود را از این طریق حلّ نمودند؛ البته شرایط مربوط به دعا را هم رعایت مى‏کردند، که رعایت نکردن شرایط دعا، زمینه استجابت را به بن‏بست مى‏کشاند.

در این مناجات عاشقانه هم حضرت زین‏العابدین علیه السلام خداوند را به نام بزرگش قسم مى‏دهد.

(عرفى شیرازى)

توکل و ایمان به خدا

و در پایان دعا امام سجّاد علیه السلام بحث توکّل را مطرح کرده و مى‏فرماید:

«عَلَیْکَ أَتَوَکَّلُ وَ عَلَى جُودِکَ وَ کَرَمِکَ أَتَّکِلُ»

و بر تو توکّل مى‏کنم، و بر جود و کرمت تکیه مى‏زنم.

آرى، اگر انسان به خدا ایمان بیاورد و در گفتار خود ایمان و اسلام خود صادق باشد و بر کسى غیر او تکیه نکند، از امواج و طوفان‏هاى سرسخت نمى‏هراسد، چرا که ایمان واقعى از توکّل جدا نیست، اما باید توجّه داشت که: حقیقت توکّل واگذارى کار به دیگرى و انتخاب او به وکالت است و مفهوم آن این نیست که انسان دست از تلاش و کوشش بردارد و به انزوا بخزد و بگوید: تکیه گاه من خداست، بلکه مفهوم آن این است که: هرگاه نهایت تلاش و کوشش خود را به کار برد و نتوانست موانع و مشکلات را از سر راه خود کنار زند، وحشتى به خود راه ندهد، و با اتّکاى به لطف پروردگار و استمداد از ذات پاک و قدرت بى‏پایان او، ایستادگى به خرج دهد و به جهاد پى‏گیر خود هم‏چنان ادامه دهد، حتى در جایى که توانایى دارد نیز خود را بى‏نیاز از لطف خداوند نداند، چرا که هر قدرتى هست بالاخره از ناحیه اوست.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- اعراف (7): 23.

(2)- نوح (71): 26.

(3)- بقره (2): 127.

(4)- قصص (28): 24.

(5)- مائده (5): 114.