هر پیامبری برای اثبات نبوتش، باید سه دلیل اثبات نبوت را داشته باشند که یکی بشارت پیامبر پیشین است. بهائیان نیز در مقام اثبات مسلک خود برآنند که به آیات و احادیث اسلامی، به عنوان بشارت پیامبر و دین پیشین استناد کنند که از جمله آن ها حدیثی است که نزد بهائیان به سنه ستین شناخته می‌شود.

حسین علی بهاء که برای اثبات نبوت خود، نیازمند اثبات حقانیت دعوت باب و تعیین سال ظهور مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و تطابق آن با ظهور باب است،(1) به این حدیث استناد کرده و این حدیث را اینگونه نقل می‌کند: «سئل عن الصادق (علیه السلام): فکیف یا مولای فی ظهوره؟ فقال (علیه السلام): فی سنه الستین یظهره امره و یعلو ذکره.»

بهاء، سنه ستین را اشاره به سال 1260 هجری قمری می‌‌داند؛ یعنی همزمان با مرگ سید کاظم رشتی و ادعای بابیت علی محمد شیرازی. او با این پیش فرض، می‎خواهد مهدویت باب را ثابت کرده و سال ظهور مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را تعیین کند و این گونه با سال پیدایش باب تطبیق نماید.(2)

بله، استدلال حسین علی بهاء در کتاب ایقان با چنین حدیثی جای تأمل دارد، لیکن مشکل آنجاست که حدیث حسین علی نوری در منابع معتبر اسلامی با محتوا و جمله‌بندی دیگری آمده است که به هیچ وجه ادعای او را اثبات نمی‌کند.

علامه مجلسی در بحارالانوار این حدیث را اینگونه از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند: «رُوِیَ فِی بَعْضِ مُؤَلَّفَاتِ أَصْحَابِنَا عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَمْدَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ وَ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِیِّ عَنْ أَبِی شُعَیْبٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ نُصَیْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ الْفُرَاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُفَضَّلِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَأَلْتُ سَیِّدِیَ الصَّادِقَ ع هَلْ لِلْمَأْمُورِ الْمُنْتَظَرِ الْمَهْدِیِّ ع مِنْ وَقْتٍ مُوَقَّتٍ یَعْلَمُهُ النَّاسُ فَقَالَ حَاشَ لِلَّهِ أَنْ یُوَقِّتَ ظُهُورَهُ بِوَقْتٍ یَعْلَمُهُ شِیعَتُنَا قُلْتُ یَا سَیِّدِی وَ لِمَ ذَاکَ قَالَ لِأَنَّهُ هُوَ السَّاعَهُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْساها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبِّی لا یُجَلِّیها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ الْآیَهَ وَ هُوَ السَّاعَهُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَهِ أَیَّانَ مُرْساها وَ قَالَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَهِ وَ لَمْ یَقُلْ إِنَّهَا عِنْدَ أَحَدٍ وَ قَالَ فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا السَّاعَهَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَهً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها الْآیَهَ وَ قَالَ اقْتَرَبَتِ السَّاعَهُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ وَ قَالَ ما یُدْرِیکَ لَعَلَّ السَّاعَهَ تَکُونُ قَرِیباً یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِها وَ الَّذِینَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْها وَ یَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلا إِنَّ الَّذِینَ یُمارُونَ فِی السَّاعَهِ لَفِی ضَلالٍ بَعِیدٍ قُلْتُ فَمَا مَعْنَى یُمَارُونَ قَالَ یَقُولُونَ مَتَى وُلِدَ وَ مَنْ رَأَى وَ أَیْنَ یَکُونُ وَ مَتَى یَظْهَرُ وَ کُلُّ ذَلِکَ اسْتِعْجَالًا لِأَمْرِ اللَّهِ وَ شَکّاً فِی قَضَائِهِ وَ دُخُولًا فِی قُدْرَتِهِ أُولَئِکَ الَّذِینَ خَسِرُوا الدُّنْیَا وَ إِنَّ لِلْکَافِرِینَ لَشَرَّ مَآبٍ قُلْتُ أَ فَلَا یُوَقَّتُ لَهُ وَقْتٌ فَقَالَ یَا مُفَضَّلُ لَا أُوَقِّتُ لَهُ وَقْتاً وَ لَا یُوَقَّتُ لَهُ وَقْتٌ إِنَّ مَنْ وَقَّتَ لِمَهْدِیِّنَا وَقْتاً فَقَدْ شَارَکَ اللَّهَ تَعَالَى فِی عِلْمِهِ وَ ادَّعَى أَنَّهُ ظَهَرَ عَلَى سِرِّهِ وَ مَا لِلَّهِ مِنْ سِرٍّ إِلَّا وَ قَدْ وَقَعَ إِلَى هَذَا الْخَلْقِ الْمَعْکُوسِ الضَّالِّ عَنِ اللَّهِ الرَّاغِبِ عَنْ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ مَا لِلَّهِ مِنْ خَبَرٍ إِلَّا وَ هُمْ أَخَصُّ بِهِ لِسِرِّهِ وَ هُوَ عِنْدَهُمْ وَ إِنَّمَا أَلْقَى اللَّهُ إِلَیْهِمْ لِیَکُونَ حُجَّهً عَلَیْهِمْ قَالَ الْمُفَضَّلُ یَا مَوْلَایَ فَکَیْفَ بَدْءُ ظُهُورِ الْمَهْدِیِّ ع وَ إِلَیْهِ التَّسْلِیمُ قَالَ ع یَا مُفَضَّلُ یَظْهَرُ فِی شُبْهَهٍ لِیَسْتَبِینَ فَیَعْلُو ذِکْرُهُ وَ یَظْهَرُ أَمْرُهُ وَ یُنَادَى بِاسْمِهِ وَ کُنْیَتِهِ وَ نَسَبِهِ وَ یَکْثُرُ ذَلِکَ عَلَى أَفْوَاهِ الْمُحِقِّینَ وَ الْمُبْطِلِینَ وَ الْمُوَافِقِینَ وَ الْمُخَالِفِینَ لِتَلْزَمَهُمُ الْحُجَّهُ بِمَعْرِفَتِهِمْ بِهِ عَلَى أَنَّهُ قَدْ قَصَصْنَا وَ دَلَلْنَا عَلَیْهِ وَ نَسَبْنَاهُ وَ سَمَّیْنَاهُ وَ کَنَیْنَاهُ وَ قُلْنَا سَمِیُّ جَدِّهِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ کَنِیُّهُ لِئَلَّا یَقُولَ النَّاسُ مَا عَرَفْنَا لَهُ اسْماً وَ لَا کُنْیَهً وَ لَا نَسَباً وَ اللَّهِ لَیَتَحَقَّقُ الْإِیضَاحُ بِهِ وَ بِاسْمِهِ وَ نَسَبِهِ وَ کُنْیَتِهِ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ حَتَّى لَیُسَمِّیهِ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ کُلُّ ذَلِکَ لِلُزُومِ الْحُجَّهِ عَلَیْهِمْ ثُمَّ یُظْهِرُهُ اللَّهُ کَمَا وَعَدَ بِهِ جَدُّهُ ص فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ قَالَ الْمُفَضَّلُ یَا مَوْلَایَ فَمَا تَأْوِیلُ قَوْلِهِ تَعَالَى لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ قَالَ ع هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَى وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ فَوَ اللَّهِ یَا مُفَضَّلُ لَیُرْفَعُ عَنِ الْمِلَلِ وَ الْأَدْیَانِ الِاخْتِلَافُ وَ یَکُونُ الدِّینُ کُلُّهُ وَاحِداً کَمَا قَالَ جَلَّ ذِکْرُهُ إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ قَالَ اللَّهُ وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخاسِرِینَ…»(3)

بر این اساس، با مقایسه روایت ایقان و بحار الانوار، به چند نکته دست می‌یابیم:

1. حدیثی که در ایقان نقل شده است، تقطیع شده و بسیاری از سخنان امام صادق (علیه السلام) پیرامون زمان ظهور و اتفاقات حین ظهور حذف شده است.

2. حدیثی که بهاء به آن استناد می‌کند، تحریف نیز شده است، از این‌رو جمله «فی سنه ستین» در اصل حدیث نیامده است. بحارالانوار این جمله را اینگونه نقل می‌کند: «فقلت فکیف یا مولاى فی ظهوره؟ فقال یظهر فی شبهه لیستبین امره و یعلى ذکره.» بنابراین سنه ستین در اصل حدیث نیامده و اصل ادعای حسین علی نوری درباره تعیین سال ظهور (60) و تطابق آن با سال ادعای باب(1260)، قابل اثبات نیست.

3. بنا بر آن چه در ابتدا و انتهای حدیث آمده است، در این روایت زمانی برای ظهور تعیین نشده است، بلکه امام صادق (علیه السلام) در پاسخ مفضل، مسئله تعیین وقت برای ظهور مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به کلی نفی می‌کند: «فَقَالَ یَا مُفَضَّلُ لَا أُوَقِّتُ لَهُ وَقْتاً وَ لَا یُوَقَّتُ لَهُ وَقْتٌ إِنَّ مَنْ وَقَّتَ لِمَهْدِیِّنَا وَقْتاً فَقَدْ شَارَکَ اللَّهَ تَعَالَى فِی عِلْمِهِ».

4. گذشته از همه موارد بالا، در سال 1260 تا سال 1264 هجری قمری، هیچ ادعای مهدویتی از علی محمد باب شیرازی ثبت نشده است. او در تمام این چهار سال تنها دو ادعا کرد، یکی ذکریت و دیگری بابیت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، نه مهدویت و امام زمان بودن.(4)

آن چه از منابع بابیت و بهائیت به دست می‌آید، این است که نخستین ادعای مهدویت باب در سال 1264 بوده است، نه سال 1260، از این‌رو بر فرض تحریف نشده بودن حدیث نیز، جمله سنه ستین با مهدویت علی محمد باب در سال 1260 هجری قمری تطابق ندارد، زیرا باب در این سال اصلاً ادعای مهدویت نداشته است و حسین علی بهاء نمی‌تواند مهدویت باب را با این حدیث ثابت کند.(5)

پانوشت:
1. حسین علی نوری (بهاء الله) برای اثبات نبوتش، نیازمند بشارت پیامبر پیشین بود و چون نداشت، در پی اثبات مهدویت علی محمد باب رفت، زیرا باب بشارت کسی را با عنوان «من یظهره الله» داده بود و این بشارت، می‌توانست بهاء را به آرزوی نبوتش برساند و پیروان باب را به سوی او جذب کند.
2. ایقان، چاپ مصر، ص 213 و چاپ عمومی، ص 155.
3. بحارالانوار، ج 53، ص 1.
4. مقاله: «علی محمد شیرازی از ذکریت تا بابیت».
5. نک: کواکب الدریه، ص 39؛ تفسیر سوره یوسف، ص 3.