علی محمد باب ادعاهای بسیاری را در کارنامه خود ثبت کرد که از جمله آنها ادعای بابیت است. می توان برای ادعای بابیت که دومین ادعای علی محمد است، زمینه های فراوانی شمرد که از جمله نقش غلو و غالیان شیعه است.

در باره پیشینه باب و بابیت، جالب است که بدانیم، از صدر اسلام تا کنون، هیچ گاه شیعیان قائل به باب برای ائمه اطهار «علیهم السلام» نبوده اند و در هیچ کلامی از ائمه معصومین (علیهم السلام) و کتابی از کتب رجالی نیز به کسی عنوان «باب» داده نشده است، بلکه این تفکر، ریشه در اندیشه غالیان شیعه دارد.

 کشی در رجال خود، از کسانی چون علی بن حسکه و قاسم یقطینی و محمد بن فرات و ابن بابا نام برده که ضمن نشر افکار انحرافی، مدعی بابیت امام عسکری و امام رضا (علیهم السلام) نیز بودند، ولی ائمه اطهار (علیهم السلام) به شدت از آنان انتقاد کرده و شیعیان را از تماس با ایشان بر حذر داشته اند.1

در این مقاله، پیشینیه باب و بابیت را در کلام ائمه «علیهم السلام» و کتب رجالی و اندیشه غالیان شیعه بررسی می کنیم تا برای شما روشن شود که بابیت علی محمد شیرازی متأثر از غلات است:

 1. عنوان «باب» در کلام ائمه اطهار «علیهم السلام» و عبارات محدثان و رجالی ها در جهت منفی به کار رفته و بر این اساس است که کسانی چون نمیری و شلمغانی را مدعی بابیت خوانده اند و نواب اربعه را عموماٌ با عنوان «سفرا» و «وکلا» خوانده اند. از باب همین انحراف است که نصیری های سوریه نیز مدعی بابیت برای امام هستند.2

2. حسین بن همدان خصیبی نیز که به شدت مورد نکوهش است3 در کتاب مهم خود، یعنی «الهدایه الکبری فی تاریخ الائمه» کسانی را به عنوان «ابواب» معرفی می کند که حاملان اسرار و علوم ائمه «علیهم السلام» بودند.

3. «باب» یکی از مراتب اسماعیلیه محسوب می شده که در دوران پیش از ظهور دولت فاطمی رایج بوده است.4 هر چند مدلول آن درست معلوم نیست؛ ولی در دوران فاطمیانِ مصر، جایگاه باب درست پس از مرتبه امام قرار داشت. او دستورات را مستقیماً از امام می گرفت و به «حجت ها» که کار دعوت را بر عهده داشتند، می رساند. پس از دوران فاطمی، منصب باب، اهمیت خود را در دعوت اسماعیلی از دست داد و از میان رفت.

4. رکن رابع یا همان واسطه میان امام و مردم جایگاهی است که سران شیخیه ابداع کردند و بدون واسطه به شاگرد این مکتب، یعنی علی محمد باب رسیده است.5

در مجموع عنوان باب و بابیت تنها در غلات شیعه مطرح بوده و پیوسته مورد نکوهش ائمه (علیهم السلام) قرار گرفته است و از غالیان -اسماعیلیه یا شیخیه- به علی محمد شیرازی رسیده است، زیرا بابیت باب، همان بابیت اسماعیلیه است که در شیخیه با عنوان «رکن رابع» شناخته می شود.

پانوشت:
1. رجال کشی، ش 997- 998 و 1048.
2. دانشنامه جهان اسلام، ص 12.
3. حسین بن همدان خصیبی به دلیل گرایش های انحرافی و دفاع از غالیانی چون ابو الخطاب و محمد بن نصیر به شدت مورد نکوهش است. پیشین، ص 11.
4. رجال کشی، ص 322 و 455.
 5. دانشنامه جهان اسلام، ص 17