پیداست، که ایمان به اللّه، و نفى تمام معبودهاى باطل در سایه اعتقاد بحق و عمل بدستورات مولا، منشأ تمام برنامه‏هاى زنده و مثبت است.

تاریخ این واقعیت را نشان داده، که هرگاه ملتى در سایه تعلیمات آزادى‏بخش پیامبران به اللّه پیوستند، از تمام عوامل ذلت‏بار آزاد گشته، و با همه عوامل خوشبختى و سعادت روبرهو شدند.

ایمان بخدا، بوجودآورنده کارهاى پسندیده، و علّت فعالیتهاى ثمربخش است.

چون روز، آشکار و روشن است که آبادى دنیا بمعناى واقعى، و دور ماندن نسل از فساد، و سالم ماندن زراعت و کشت از نابودى، و عمارت درون و برون و بدست آوردن سلامت در تمام شئون، بسته بپیوند انسان با مبدء آفرینش است، و بدون اتصال بماوراى عالم حل مشکلات روحى، اخلاقى، اقتصادى، مادى، معنوى، اعتقادى، سیاسى، تربیتى ممکن نیست. و اگر ممکن بود تاکنون کشورهاى بقول خودشان آزاد و پیشرفته، و علمى و صنعتى بحل مشکلاتى که زائیده علم و تمدن منهاى خداست فائق میشدند، در صورتیکه با گسترش روزافزون دانش، و کشف مجهولات بى‏شمار، هرروز مشکلات سخت‏تر و سنگین‏ترى بر مشکلات آنان افزوده میگردد!!

آنان که نقش مثبت و سازنده ایمان به اللّه را درحل سختیها باور ندارند، یا نمى ‏خواهند باور کنند یا متکبرند، یا بى ‏خبر، ولى ما با خوشبینى نسبت به آنان میگوئیم: عدم باور اینان بخاطر جهل آنان نسبت بایمان بخدا و آثار و ارزش آن است.

این گروه کم و بیش میدانند، که جوامع جداى از مکتب سعادت‏ آفرین حقّ، دچار چه مشکلات و بدبختى‏ هائى هستند.

این طایفه بدون شک بخود زحمت مقالات و مجلات را میدهند، و رنج شنیدن اخبار را تحمل کرده، و تا حدى سعى دارندا ز اوضاع جهان واحوال زمان آگاه شوند.

از این جهت اینان تا حدودى آمار تکان‏دهنده جنایات، مظالم، خودکشیها، قتل و غارتها، فرار پسران و دختران از خانه‏ ها، جاسوسى ‏ها، دزدیها، کانگستریها، زورگوئیهاى قلدران بملل ضعیف، و به یغما رفتن حق ممالک ناتوان، از قبیل کشورهاى افریقائى، و خاورمیانه، تجاوزهاى به عنف، خرید و فروش دختران و ناموس مردم «تجاوز بزنان شوهردار در روز روشن در جاده ‏ها و بیابانها و حتى اطراف شهرها، جنگ‏هائیکه منشأى جز بیدادگرى و دزدى اموال ضعیفان ندارند و هزاران برنامه‏هاى خانمانسوز و ملت برانداز را که زورگویان طرح‏ ریزى میکنند، و وضع نابسامان زن و بهم پاشیده شدن برنامه‏ هاى گرم خانوادگى و ..... علنى بودن تمام فحشاء منکرات را مى ‏بینند

و میشنوند، از اینان باید پرسید آیا کمبود علم، مدرسه، دانشکده، دانشگاه، کتاب و کتابخانه، معدن و مواد، صنعت و تکنیک، دانش و دانشمند، ثروت و مال، علت اینهمه بدبختى و بلاست! بى ‏تردید اگر جواب مثبت بدهند دروغگو خواهند بود زیرا قرن بیستم. قرن فرهنگ، علم، دانش، بینش، روانکاوى، روانشناسى، جامعه‏شناسى، صنعت، تکنولوژى، پیشرفت، فتح کرات آسمانى، کشف اسرار خلقت، قرن ماشین، تولید، مصرف، سیاست، و .... قرن همه‏چیز است، از برنامه‏هاى علمى و مادى جهان امروز چه کم دارد که آن کمبود باعث اینهمه بلا شده؟!

چه جوابى میدهند، و راستى پاسخ این پرسش چیست، بگذارید اول جواب این سئوال را بوسیله یکى از تربیت‏ شدگان مکتب قرن بیستم که پرفسورى مشهور و دانشمندى بنام است، و اطلاعات عمیق او ازا وضاع زندگى بشر او را بپاسخ‏گوئى باین پرسش رهنمون شده باینان بدهیم زیرا خود اینان نمیخواهند بما جواب گفته و سند اسارت و بدبختى خود را بدست خود امضاء کنند، پروفسور یونگ روانشناس معروف میگوید «بیمارى قرن ما بیمارى از دست دادن مذهب است، بشر قرن بیستم لامذهب شده و سرگشته در جستجوى روح خودا ست و تا مذهبى نیابد، آسایشى ندارد، لامذهبى، پوچى و بى‏معنا بودن زندگى را موجب شده، و داشتن هدف و آرمان بزندگى مفهوم و معنا میدهند، و آنکس که با شجاعت گام در راه خودشناسى گذاشت بخداشناسى میرسد»

ملاحظه میکنید که غرب و تمدن و دانش و صنعت سرگشته و مولد فساد و فحشاء سلامت و آرامش و پاکى را در کجا جستجو میکند، در ایمان بخدا، نقش سلامت‏آفرین، و سعادت‏ساز ایمان چگونه قابل تردید است، و براى که قابل شک است؟

آنان که از این برنامه معنوى برخوردارند، باید قدرش را دانسته و براى نگاهداریش تا سرحد جان کوشیده، و گستردن آن را در خانه و خانواده، و اجتماع در رأس تمام مسئولیت‏هاى خویش قرار دهند، و براى دفع خطر از ناحیه توحید و ایمان بهرگونه که ممکن است اقدام کرده و بمبارزه برخیزند و در این راه هراسى بخود راه نداده و سستى نکنند زیرا بازیافت سلامت و امنیت و بدست آوردن عدالت اجتماعى جز در سایه ایمان بخدا و نفى شرک میسر نیست.

راه تحصیل ایمان و نگاهدارى آن‏

از آثار اسلامى استفاده میشود، که بدست آوردن ایمان، یا شکوفا کردن فطرت، که مایه‏ عقیه به اللّه است، و نگاهدارى و ادامه دادن جلوه این حقیقت در دل دو راه دارد:

1- شنیدن، یا مطالعه معارف اسلامى‏

2- اجراى دستورات، و پیاده کردن فرمان‏هاى الهى‏

و اینک توضیح این دو برنامه، در اینکه از دیرترین روزگار براى گوش و چشم بخاطر نیرو دادن بمغز و روح انسان، ارزش قائل بودند تردیدى نیست، و ازا ینکه امروز براى تبلیغات سمعى و بصرى، یعنى تغذیه عقل و نفس نسل، مخصوصا در مراکز دانش از راه چشم و گوش اهمیتى بسزا قائلند شکى نیست.

راستى آدمى فربه شود از راه گوش، و بحقیقت عقل و جان سیراب شوند از راه چشم، مگر نه اینست که با شنیدن حقایق بر معلومات انسان افزوده گشته و آدمى از شنیده‏هایش اثر و رنگ میگیرد، مگر نه اینستکه انسان با دیدن مناظر و دقت در دیده شده‏ ها به رازهاى نهانى پى برده و از طریق مطالعه علوم، یا دیدن اوضاع عالم بر حجم دانستنیهایش افزوده میگردد.

تبلیغات سمعى و بصرى، و تشویق بشنیدن و مطالعه کردن، دانشجویان معارف را رشد داده و اصولا گوش و چشم، آگاهى دادن بانسانها را بعهده دارد.

آنانکه از نعمت شنوائى بى ‏بهره‏ اند، اینطور نیست که از دریاى بیکران دانش محروم باشند، زیرا از طریق چشم و قوه لامسه، بآنان تعلیم علم میدهند و مغز تشنه آنها را با وسائلى که فراهم آورده‏اند سیراب میکنند.

امروز براى حظ یک مسلک و مرام درجامعه، یا مؤمن نمودن یک ملت بمسلک خاص، مهمترین عامل، تبلیغ سمعى و بصرى است.

نقش کتاب و جزوه براى آگاه کردن مردم، ایجاد مجالس سخنرانى یا برپا کردن کنفرانسها، به نمایش گذاردن فیلم، و برنامه‏ هاى رسانه‏ هاى گروهى، براى تقویت مغز و روح یک ملت، یا کوبیدن و درهم شکستن یک جامعه قابل تردید نیست.

اسلام از چهارده قرن قبل براى گوش و چشم، و تبلیغات صحیح سمعى و بصرى بخاطر پیش راندن ملت، بسوى تکامل و رشد، بیش از آنچه جهان امروز اهمیت قائل است ارزش و اعتبار قائل بوده، و شاید در مجموع آیات و روایات بیش از هزاران بار، با کلمه گوش و چشم و لغت تبلیغ، و تعلیم علوم برخورد کرده، و نقش بى ‏نظیر این دو عضو مهم را از نظر اسلام در بیدار کردن انسان، و شکوفا نمودن استعدادهایش ملاحظه کنید.

قرآن مجید نزدیک به 148 بار ماده و مشتقات البصر و 197 بار ماده و شقوق السمع را ذکر کرده، وکثرت یاد شدن گوش و چشم در کتاب خدا، نمایانگر حساسیت این دو عضو اساسى، در سعادت آدمى است، البته در صورتیکه هر دو بکار گرفته شوند، و در راه صحیح از آنان بهره‏ بردارى شود، ورنه تعطیل آن دو، یا بغلط مصرف کردن این دو وسیله، به بدبختى و شقاوت انسان منتهى خواهد گشت.

در اینجا نیکوست که بپاره‏اى از آیات حق اشاره و موضوع پراهمیت گوش و چشم از دیدگاه قرآن بررسى گردد.

إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا «1»:

براستى «گوش و چشم و قلب» سه عنصرى هستند که در برابر حق مسئول‏اند، و در دادگاه عدالت حق بروز بازپسین، در مورد کار و فعالیت این هر سه عضو بازپرسى خواهد شد.

جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ‏ «2»

خداى بزرگ براى شما گوش و چشم و قوه درک قرار داد، تا بوسیله آنها بدریافت معارف و واقعیات وجود خویش و جهان نائل شده، بشکر حضرتش در برابر نعمتهاى بیشماریکه بشما ارزانى داشته اقدام کنید.

وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّى یَسْمَعَ کَلامَ اللَّهِ‏ «3»

چون مشرکى به پیشگاهت پناهنده شود، از پناه دادنش دریغ مکن، تا در پناه تو مقررات الهى را بشنود.

أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَیْنَیْنِ‏ «4»

آیا ما براى آدمى دو چشم بینا قرار ندادیم.

إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَلِیهِ، فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصِیراً «5»

انسان را از نطفه مخلوط و درهم و بهم آمیخته آفریدیم پس او را شنوا و بینا قرار دادیم.

وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثِیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ‏ «6»

بسیارى از جن و انس براى جهنمند، اینان کسانى هستند، که نیروى فهم خود را براى دریافت صداى حق بکار نبردند، و چشم از دیدن حقیقت، و گوش از شنیدن فرمان خدا بستند، چه‏ شبیه ‏اند به چهارپایان، ولى بدترند، اینان را خواب غفلت در ربوده، و بهمین علت از شکوفا کردن نیروهاى انسانى، از راه گوش و چشم و فهم بازماندند.

این آیات، و صدها آیه دیگر در قرآن، و روایات فراوانى که در این زمینه در کتبى از قبیل، کافى، من لا یحضره الفقیه، تحف العقول، مجمعه ورام، محجة البیضاء، جامع السعادت، وافى فیض، و تفاسیر قرآن آمده، دلیل بر این است که تحصیل واقعیات مخصوصا حقایق اسلامى از راه گوش و چشم بر عهده انسان امرى ضرورى، و کارى بس مهم است، و این انسان مسلمانا ست که براى بدست آوردن ایمان به اللّه و سپس برقرارى عدالت، در همه جبهه‏هاى حیات، باید از چشم و گوش بهترین و برترین بهره را بگیرد دل را جلوه‏گاه انوار ملکوت، و فروغ نقش‏ آفرین حق سازد.

مسلمان باید براى کسب ایمان، شکوفا کردن فطرت، و مایه حق‏پرستى در وجود، و سپس حفظ پیوند خویش با حق که منشأ تمام برنامه‏ هاى مثبت و آثار عملى است، رنج مطالعه قرآن و کتب اسلامى، و شرکت در مجالس زنده مذهبى که بر اساس نیازهاى انسان عصر تشکیل میشود، بخود هموار کرده و نیز بتماشاى آثار الهى در خلقت و دقت در آن، یا دیدن فیلمهائیکه از اوضاع آفرینش تهیه شده اقدام کند، تا از این دو راه مقصود عالم را دریافته و نیروى ایمانش تقویت شود، و این ریشه پاک در اعماق وجودش پابرجا و ثابت گردد.

اما اجراى فرمان و ادامه عمل به دستورات الهى: بسیار شنیده ‏اید که براى تشویق مردم بورزش در مجلات ورزشى نوشته‏ اند، یا از راه تبلیغات سمعى گفته‏ اند: هر روز ورزش کنید، و تمرین در این برنامه را از دست ندهید زیرا ورزش بجسم توان و نیرو میدهد، و در روح صفت مردانگى و جوانمردى میآفریند، از دست دادن تمرین یا کم کردن ورزش بتدریج آدمى را به سستى کشانده و نیروى جسم و صفات روح را بنا بودى نزدیک میکند.

فردوسى شاید باین واقعیت اشاره کرده باشد، آنجا که میگوید:

آرى تمرین و عمل چه در ناحیه برنامه‏هاى جسمى، چه در زاویه برنامه‏هاى تربیتى و الهى در دل و جان اثر گذاشته، و در زیاد کردن محبت بمقصود، و عقیده به هدف سخت مؤثر است.

اجراى دستورات الهى، علاوه بر اینکه، بازده منافع سرشار خانوادگى و اجتماعى است، و ببهترین صورت به آبادى دنیاى جامعه اسلامى و آخرت ملت مسلمان کمک میکند، پاکى روان و رنگ خدائى دل را بیشتر کرده، و قلب را در راه عشق بحق و نائل شدن باطمینان و به آرامش‏ کامل نیرومندتر میکند.

قرآن و روایات براى تقویت عقیده، و حفظ ایمان، و پابرجائى اعتقاد بحق مردم را دعوت باجراى قانون نموده، و حفظ پیوند با حق، و تسلیم بودن در برابر حضرتش را، در گرو کوشش و جهاد و فعالیت و مبارزه در راه هدف میدانند.

إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ:

بدون شک انسان در زیان است، مگر آنانکه بحق عقیده دارند و دلشان از ایمان به اللّه موج میزند و از پس این ایمان، باجراى دستورات او برخاسته، و یکدیگر را براى پا بر جا ماندن در حوزه حق، و استقامت در راه هدف سفارش و نصیحت میکنند.

آرى آیه سوم سوره و العصر دلالت دارد، که دارند ایمان، اگر باجراى دستور الهى برنخیزد زیان میکند، و خسارت و ضررش در اینستکه با عدم عمل بتدریج شعله ایمان ضعیف شده، تا جائیکه بخاموشى میگراید و صاحبش بانکار واقعیات برمیخیزد.

قرآن در سوره روم آیه دهم باین موضوع اشاره دارد، آنجا که میفرماید:

ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذِینَ أَساؤُا السُّواى‏ أَنْ کَذَّبُوا بِآیاتِ اللَّهِ وَ کانُوا بِها یَسْتَهْزِؤُنَ:

آنان که آلوده بکردار ناپسند شدند، و باعمال زشت دست‏آلودند عاقبت دلشان تاریک گشت و بانکار نشانه‏هاى نمایشگر اللّه برخاسته، و برنامه‏هاى الهى را بمسخره گرفتند.

این آیه بر این واقعیت دلالت دارد، که دورى از عمل، و سستى ورزیدن در اجراى فرمان، فرجام بدى را براى بشر بارمغان خواهد آورد، و آن فرجام بد عبارتست از پریدن از کمال ایمان، چون پرش تیر از قوس تیرانداز!!

در هر صورت رنج و زحمت مطالعه کتب، یا شرکت در مجالس زنده مذهبى، یا دوستى و آمیزش با دانشمندان، یا توجه و دقت در سراسر کاخ خلقت، براى تحصیل ایمان به اللّه، و باجرا گذاشتن فرامین او، براى ساختن دنیا و آخرت آباد، نوعى مبارزه و کوشش، بلکه بهترین و سودمندترین جهاد و فعالیت و حرکتى است که انسان انجام میدهد، و بدون این مبارزه بهیچ‏ جا نرسیده، و بهیچ فضیلت و حقیقتى دست نمییابد، شما میتوانید در بخش بعد ارزش مسئله مبارزه، و آثارش را در همه برنامه‏هاى حیات مطالعه کنید.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- الاسراء 39

(2)- النحل 81

(3)- التوبه 7

(4)- البلد 9

(5)- الانسان 2

(6)- الاعراف 179