حفظ زبان در روایات‏ - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» حفظ زبان در روایات‏

عَنْ عُثْمانِ بْنِ عیسى‏ قالَ: حَضَرْتُ أبَا الْحَسَنِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِ وَقالَ لَهُ رَجُلٌ:

أوْصِنى فَقالَ لَهُ: إحْفَظْ لِسانَکَ تَعِزُّ وَلا تُمَکِّنِ النّاسَ مِنْ قِیادِکَ فَتُذِلُّ رَقَبَتَکَ‏ «1».

عثمان بن عیسى مى‏گوید: خدمت حضرت ابو الحسن علیه السلام بودم که مردى به آن جناب گفت: به من توصیه‏اى بنما. حضرت فرمود: زبانت را نگهدار تا عزیز باشى، ومهار خود را به دست مردم مده، تا از خوارى و ذلّت دور بمانى.

رسول خدا صلى الله علیه و آله به مردى که براى زیارت آن حضرت آمده بود فرمود:

تو را به چیزى راهنمایى نکنم که به خاطر آن خداوند تو را به بهشت برد؟ عرضه داشت: چرا یا رسول اللّه. فرمود: از آنچه خدا به تو مرحمت فرموده، بپرداز.

گفت: اگر خودم محتاج‏تر باشم چه کنم؟ فرمود: ستمدیده‏اى را یارى کن. گفت:

اگر ناتوان‏تر از آن ستمدیده باشم. فرمود: بیخردى را هدایت کن. گفتم: اگر خود بدبخت و بیخرد باشم بیش از آن که محتاج به راهنمایى است. فرمود: زبانت را جز از خیر حفظ کن، آیا شاد نیستى که یکى از این صفات در تو باشد و تو را به بهشت کشد «2».

راستى، حضرت حق براى نجات همه جانبه انسان چه درهایى از رحمت و لطف و عنایت به روى انسان باز کرده؟!

راهى به سوى سعادت و سلامت وجود ندارد، مگر آن که خداوند مهربان تمام‏ انسان‏ها را به آن راه هدایت فرموده است.

او از هر جهت عاشق انسان و علاقه‏مند به سعادت آدمى است، میل دارد تمام انسان‏ها در وادى بندگى وارد شده و از دستورهاى سعادتبخش او پیروى کنند، او جهنم و عذاب را براى احدى نمى‏پسندد و خزى دنیا و آخرت را براى کسى نمى‏خواهد.

دعوت جناب او، دعوت به دارالسلام و دعوت به خیر و دعوت به سلامت است و دعوت به عاقبت بخیرى و دعوت به لقاء اللّه است، اما این انسان است که بین خود و او هزاران حجاب قرار داده است.

عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: قالَ لُقْمانُ لِابْنِهِ: یا بُنَىَّ إنْ کُنْتَ زَعَمْتَ أَنَّ الْکَلامَ مِنْ فِضَّةٍ فَإنَّ السُّکُوتَ مِنْ ذَهَبٍ‏ «3».

امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: لقمان به فرزندش گفت: پسرم! اگر تصور مى‏کنى سخن از نقره است، به حقیقت که خاموشى از طلا است.

قالَ رَسُولُ اللّه صلى الله علیه و آله: أمْسِکْ لِسانَکَ فَإنَّها صَدَقَةٌ تُصَدَّقُ بِها عَلى‏ نَفْسِکَ، ثُمَّ قالَ:

وَلا یَعْرِفُ عَبْدٌ حَقیقَةَ الایمانِ حَتّى‏ یَخْزُنَ مِنْ لِسانِهِ‏ «4».

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: زبانت را حفظ کن که حفظ زبان در حقیقت دستگیرى از خودت مى‏باشد، آن گاه فرمود: هیچ بنده‏اى حقیقت ایمان را نشناسد، مگر این که زبانش را در بند کند.

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله نَجاةُ المُؤْمِنِ فى حِفْظِ لِسانِهِ‏ «5».

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: نجات مؤمن در نگهداشتن زبان است.

امام باقر علیه السلام مى‏فرمود:

عادت ابوذر این بود که فریاد مى‏زد: اى دانش خواه! به حقیقت که این زبان کلیدِ خیر و شر است، چنانچه بر طلا و نقره‏ات مهر مى‏زنى تا از دستبرد محفوظ بماند، بر زبانت نیز مهر خاموشى بزن، تا از عذاب دنیا و آخرت در امان بمانى‏ «6».

عیسى بن مریم مى‏فرمود:

به جز ذکر خدا سخن بسیار مگویید؛ زیرا بسیار گویان جز در ذکر خدا دل‏هاشان سخت است، ولى نمى‏دانند «7».

عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام: ما مِنْ یَوْمٍ إلّاوَکُلُّ عُضْوٍ مِنْ أعْضاءِ الْجَسَدِ یُکَفِّرُ اللِّسَانَ یَقُولُ: نَشَدْتُکَ اللّهَ أنْ نُعَذَّبَ فیکَ‏ «8».

امام صادق علیه السلام فرمود: روزى نیست، مگر این که هر عضوى از اعضاى بدن در برابر زبان کرنش کند و بگوید: تو را به خدا قسم خودت را حفظ کن، مبادا من براى تو عذاب بکشم.

عَنْ عَلىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیهما السلام قالَ: إنَّ لِسانَ ابْنِ آدَمَ یُشْرِفُ عَلى‏ جَمیعِ جَوارِحِهِ کُلَ‏ صَباحٍ فَیَقُولُ: کَیْفَ أصْبَحْتُمْ؟ فَیَقُولُونَ: بِخَیْرٍ إنْ تَرَکْتَنا وَیَقُولُونَ: اللّهَ اللّهَ فینا وَیُناشِدونَهُ وَیَقُولُونَ: إنَّما نُثابُ وَنُعاقَبُ بِکَ‏ «9».

امام سجاد علیه السلام فرمود: هر بامداد زبان آدمى بر همه اعضاى تنش سرکشد و گوید: حالتان چطور است؟ گویند: اگر ما را رها کنى بخیر است، ومى‏گویند: خدا را خدا را درباره ما و او را قسم مى‏دهند و مى‏گویند: همانا به خاطر تو یا ثواب گیریم یا به عذاب الهى دچار شویم.

مردى خدمت رسول اسلام صلى الله علیه و آله مشرّف شد و عرضه داشت: مرا نصیحتى کن.

فرمود: زبانت را حفظ کن، واى بر تو، آیا مردم را جز روییده‏هاى زبان به روى در دوزخ درافکند «10»؟!

عَنِ الوَشّاءِ قالَ: سَمِعْتُ الرِّضا علیه السلام یَقُولُ: کانَ الرَّجُلُ مِنْ بَنىْ إسرائیلَ إذا أرادَ الْعِبادَةَ صَمَتَ قَبْلَ ذلِکَ عَشْرَ سِنینَ‏ «11».

وَشّاء مى‏گوید: از حضرت رضا علیه السلام شنیدم مى‏فرمود: هر مردى از بنى اسرائیل مى‏خواست عابد شود، پیش از آن ده سال خاموشى اختیار مى‏کرد.

عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ فى حِکْمَةِ آلِ داوُدَ: عَلَى الْعاقِلِ أنْ یَکُونَ عارِفاً بِزَمانِهِ مُقْبِلًا عَلى‏ شَأنِهِ حافِظاً لِلِسانِهِ‏ «12».

امام صادق علیه السلام فرمود: در حکمت آل داود است: بر خردمند است که زمان خود را بشناسد و بر برنامه خودش روى آرد و زبانش را نگهدارد.

عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: لا یَزالُ الْمُؤْمِنُ یُکْتَبُ مُحْسِناً مادامَ ساکِتاً فَإذا تَکَلَّمَ کُتِبَ مُحْسِناً أوْ مُسیئاً «13».

امام صادق علیه السلام فرمود: پیوسته بنده مؤمن نیکوکار نوشته شود، تا وقتى خاموش است و چون به سخن آید نیکوکار یا بدکار نوشته شود.

زبان از نعمت‏هاى عظیم الهى و لطائف صنع غریب ربوبى است، زبان جِرمش صغیر و جُرم و طاعتش بزرگ و عظیم است، زبان نهایت طاعت و طغیان عبد است، زبان میدان‏دار تمام اوضاع باطن و ظاهر است‏ «14».

آرى، این نعمت عظیم و این ودیعه بزرگ الهى چون در سخن گفتن راه انحراف گیرد، گناهان عظیم از او سرزند و چون به راه حق و حقیقت رود طاعات بزرگ و منافع کثیره از او ظهور کند، اگر به ارزیابى تعداد گناهان برخیزیم به این نتیجه مى‏رسیم که سهم عمده گناهان بر دوش زبان است، چنانچه اگر به ارزیابى طاعات دست زنیم مى‏بینیم قسمت اعظم طاعات سهم زبان است.

بیایید درباره این عضو فوق‏العاده حسّاس بیشتر اندیشه کنیم و از عاقبت آزادى زبان و بى‏بند و بارى آن بترسیم که بدترین روز، در فرداى قیامت روز زبان است و سخت‏ترین عذاب در فضاى دوزخ، عذاب زبان است.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- الکافى: 2/ 133، باب الصمت وحفظ اللسان، حدیث 4؛ وسائل الشیعة: 12/ 190، باب 119، حدیث 16048؛ بحار الأنوار: 68/ 296، باب 78، حدیث 68.

(2)- الکافى: 2/ 133، باب الصمت وحفظ اللسان، حدیث 5؛ وسائل الشیعة: 12/ 182، باب 117، حدیث 16026؛ بحار الأنوار: 68/ 296، باب 78، حدیث 69.

(3)- الکافى: 2/ 114، باب الصمت و حفظ اللسان، حدیث 6؛ وسائل الشیعة: 12/ 183، باب 117، حدیث 16027؛ بحار الأنوار: 68/ 297، باب 78، حدیث 70.

(4)- الکافى: 2/ 114، باب الصمت وحفظ اللسان، حدیث 7؛ مشکاة الأنوار: 175، باب 20؛ بحار الأنوار: 68/ 298، باب 78، حدیث 71.

(5)- الکافى: 2/ 114، باب الصمت وحفظ اللسان، حدیث 9.

(6)- الکافى: 2/ 144، باب الصمت وحفظ اللسان، حدیث 10؛ وسائل الشیعة: 12/ 191، باب 119، حدیث 16052.

(7)- الکافى: 2/ 144، باب الصمت وحفظ اللسان، حدیث 11؛ بحار الأنوار: 68/ 301، باب 78، حدیث 75.

(8)- الکافى: 2/ 144، باب الصمت وحفظ اللسان، حدیث 12؛ بحار الأنوار: 68/ 302، باب 78، حدیث 76.

(9)- الکافى: 2/ 115، باب الصمت حفظ اللسان، حدیث 13؛ ثواب الأعمال: 237؛ وسائل الشیعة: 12/ 189، باب 119، حدیث 16046.

(10)- الکافى: 2/ 115، باب الصمت وحفظ اللسان، حدیث 14؛ بحار الأنوار: 68/ 303، باب 78، حدیث 78.