ثمره دنیا طلبى‏ - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» ثمره دنیا طلبى‏

امام صادق علیه السلام در دنباله روایت مى‏فرماید:

هر کس با امور مادى و ظاهرى و به تعبیر حضرت با دنیا بر اساس هوا و هوس رابطه داشته باشد، هر نوع رابطه‏اش و هر شکل ارتباطش، علّت گناه و عصیان و خطا است و چون از طریق روابط غلط، گناه فراوان کسب شد، قرارگاه آدمى آتش دوزخ مى‏شود.

عشق به دنیا مورث کبر، نیکو دانستن آن برخلاف قواعد الهیه علت حرص، خواستن آن باعث طمع، مدح آن سازنده ریا، اراده آن به وجود آوردنده عجب، اطمینان به آن فراهم کننده غفلت، خوش آیند آن مفتون کننده و سپس از دست رونده است و هر کس برخلاف دستورهاى حق به جمع مال بپردازد و نسبت به آن بخل ورزد به قرارگاهش که آتش است درافتد.

حضرت على علیه السلام مى‏فرماید:

دارٌ بِالْبَلاءِ مَحْفُوفَةٌ وَبِالْغَدْرِ مَوْصُوفَةٌ لا تَدُومُ أحْوالُها وَلا یَسْلَمُ نُزّالُها «1».

دنیا سرایى است پیچیده به گرفتارى‏ها و موصوف به مکر و بى‏وفایى، احوالش یک نواخت نمى‏ماند و منزل‏داران در آن از غم و اندوه مرگ، جان به سلامت نمى‏برند.

دارٌ هانَتْ عَلى‏ رَبِّها فَخُلِطَ حَلالُها بِحَرامِها وَخَیْرُها بِشَرِّها وَحُلْوُها بِمُرِّها «2».

دنیا خانه‏اى است که نزد پروردگارش بسى بى‏ارزش و خوار و حلالش به حرام و خیرش به شرّ و شیرینش به تلخش آمیخته است. از پس هر خنده‏اش، گریه و به دنبال هر راحتش، رنج و پس حیاتش، مرگ است.

دارُ الْفَناءِ مَقیلُ الْعاصینَ وَمَحَلُّ الْأشْقِیاءِ وَالْمُعْتَدینَ‏ «3».

این سراى ناپایدار، منزل گنهکاران و جاى تیره‏بختان و مرکز زندگى گردنکشان است، محلى نیست که بر آن دل ببندند و به امورش دل خوش کنند.

دنیا در کلام عبدالرزاق لاهیجى‏

ملا عبدالرزاق لاهیجى در توضیح بسیار مختصرى که به جملات پایانى این حدیث، درباره ظاهر فریباى امور مادى و مغرور شدگان به آن دارد، مى‏گوید:

حاصل آن که: این خبیثه دنیّه که از صفت او از هزار یکى و از بسیار اندکى به قلم آمد، هر که را در حبایل غرور خود، دانه‏خوار حرص و امل گردانید و مکاید و شرور او، هر که را به مکر و تزویر مبتلا و اسیر شهوت و شره ساخت، یقین بباید دانست‏ که طریق خیر و صلاح دینى بر او مسدود شد و امید سعادت و فلاح اخروى از او منقطع گشت، چنان که خالق عالم فرموده که:

[ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ‏]* «4».

و آنان را در آخرت هیچ بهره‏اى نیست.

این محروم بى‏نصیب از آخرت که اراده دنیا در ضمیرش متمکن است و حبّ دنیا و خواهش وى در خاطرش ثابت و راسخ، موافق خواهش و رغبت او مراد او را در کنارش مى‏نهند چنان که فرموده:

[مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِیدُ] «5».

هر کس [همواره‏] دنیاى زودگذر را بخواهد [چنین نیست که هر چه بخواهد بیابد بلکه‏] هر چه را ما براى هر که بخواهیم، به سرعت در همین دنیا به او عطا مى‏کنیم، آن گاه دوزخ را در حالى که نکوهیده و رانده شده از رحمت خدا وارد آن مى‏شود، براى او قرار مى‏دهیم.

با آن که در حقیقت این دنیا که با زحمت بسیار در کف مرادش مى‏گذارند، به مثابه خیالى است سریع السیر، چنان که خفته در خواب بیند و معانى و صورت چند که به رسم از شدت کوفت و استیلاى مرض مشاهده نماید، خداوند عزیز در کلام مجید از حال بندگان خود خبر داده و فرموده:

[مِنْکُمْ مَنْ یُرِیدُ الدُّنْیا وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرِیدُ الْآخِرَةَ] «6».

برخى از شما دنیا را مى‏خواست و برخى از شما خواهان آخرت بود.

و در این آیه شریفه اراده خاص و عام را بیان فرموده و قصه نیک و بد را شرح داده، دشمن را از دوست جدا کرده و دور و نزدیک را پیغام فرستاده، طالب دنیا به نزد طالب عقبى کافر است و طالب عقبى به نزد طالب مولا مشرک.

آدمى، باید در صحیفه احوال و در مرآت اعمال خود تأملى و تدبرى واجب داند و به نور بصیرت در دایره فکر طوفى کند، تا مشاهده کند که اراده کدام طرف از نهاد او سر مى‏زند و به علم خود قیاس برگیرد که از کدام طایفه است. جهد کن تا از آن قوم نباشى که حق سبحانه و تعالى خبر مى‏دهد:

[مُذَبْذَبِینَ بَیْنَ ذلِکَ لا إِلى‏ هؤُلاءِ وَ لا إِلى‏ هؤُلاءِ] «7».

منافقان میان کفر و ایمان متحیّر و سرگردانند، نه [با تمام وجود] با مؤمنانند و نا با کافران.

طلّاب دنیا را صفت مى‏نماید که:

[وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ‏] «8».

و آنان از آخرت [که سراى ابدى و داراى نعمت هاى جاودانى و حیات سرمدى است‏] بى‏خبرند.

و سعى کن که از اهل آخرت بلکه از طلاب مولا باشى که در نعت اول مى‏فرماید که:

و سعى کن که از اهل آخرت بلکه از طلاب مولا باشى که در نعت اول مى‏فرماید:

[وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ‏] «9».

و به آخرت یقین دارند.

و در صفت ثانى فرموده:

[وَ الَّذِینَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لا یُشْرِکُونَ‏] «10».

و آنان که به پروردگارشان شرک نمى‏ورزند.

حدیث است که:

شیرینى دنیا تلخى آخرت است و تلخى دنیا شیرینى آخرت‏ «11».

و نیز حدیث است که:

دنیا مانند مار و افعى است، ظاهرش نرم است و باطنش زهر قاتل‏ «12».

حکایتى عجیب از دنیا

از حضرت صادق علیه السلام روایت است که:

روزى حضرت داود علیه السلام از منزل خود بیرون رفت و زبور مى‏خواند و چنان بود که هرگاه آن حضرت زبور مى‏خواند از حسن صوت او جمیع وحوش و طیور و جبال وصخور حاضر مى‏شدند و گوش مى‏کردند و هم چنان مى‏رفت تا به دامنه کوهى رسید که به بالاى آن کوه پیغمبرى بود حزقیل نام و در آن جا به عبادت مشغول بود.

چون آن پیغمبر صداى مرغان و وحوش و حرکت کوه‏ها و سنگ‏ها دید و شنید، دانست که داود است که زبور مى‏خواند.

حضرت داود به او گفت: اى حزقیل! اجازه مى‏دهى که بیایم پیش تو؟ عابد گفت: نه، حضرت داود به گریه افتاد، از جانب حضرت بارى به او وحى رسید:

داود را اجازه ده، پس حزقیل دست داود را گرفت و پیش خود کشید.

حضرت داود از او پرسید: هرگز قصد خطیئه و گناهى کرده‏اى؟ گفت: نه، گفت: هرگز عجب کرده‏اى؟ گفت: نه، گفت: هرگز تو را میل به دنیا و لذات دنیا به هم مى‏رسد؟ گفت: به هم مى‏رسد، گفت: چه مى‏کنى که این را از خود سلب مى‏کنى و این خواهش را از خود سرد مى‏نمایى؟ گفت: هرگاه مرا این خواهش مى‏شود، داخل این غار مى‏شوم که مى‏بینى و به آنچه در آنجاست نظر مى‏کنم، این میل از من برطرف مى‏شود.

حضرت داود به رفاقت او داخل آن غار شد، دید که یک تختى در آنجا گذاشته است و در روى آن تخت، کلّه آدمى و پاره‏اى استخوان‏هاى نرم شده گذاشته و در پهلوى او لوحى دید از فولاد و در آنجا نقش است که من فلان پادشاهم که هزار سال پادشاهى کردم و هزار شهر بنا کردم و چندین بواکر ازاله بکارت کردم و آخر عمر من این است که مى‏بینى که خاک فراش من است و سنگ بالش من و کرمان و مارها همسایه منند، پس هر که زیارت من مى‏کند، باید فریفته دنیا نشود، گول او نخورد «13»!!

شیر خدا رهبر اهل یقین‏		حیدر صفدر شه دنیا و دین‏
سوى قبورش بفتادى گذار		گفت که اى معتکفات مزار

باغ و سرا سیم و زر و خانمان‏		آنچه نهادید شد از دیگران‏
این خبر خانه و مال و شما		چیست در آن مرحله حال شما
بهر اجابت زشه ارجمند		از طرفى گشت ندایى بلند
کآنچه که خوردیم از آن خورده بیش‏		سود نبردیم از اموال خویش‏
وآنچه نهادیم به ملک جهان‏		حاصل ما زان نشد الّا زیان‏
وآنچه از آن روى طمع یافتیم‏		پیش فرستاده کنون یافتیم