تمدن دو جنبه دارد: جنبه مادى و جنبه روحى؛

جنبه مادى، همان نیروى حسّى و تمام آن چیزهایى است که از حس پیروى مى‏کند و یا آن را مدد مى‏رساند همانند اختراعات و اکتشافات از نیروى بخار و برق و اتم گرفته تا اتومبیل و هواپیما و فضاپیما و کشتى و زیردریایى، بدیهى است که همه این نیروها مادى هستند و همچنین آنچه براى آسایش زندگى روزانه مردم پدید آمده، نظیر ماشین‏هاى خود کار حتى وسائلى که براى رسیدن به این هدف به کار مى‏گیریم مانند علوم ریاضى و طبیعى، در شمار نیروهاى مادى هستند زیرا نتیجه آنها براى زندگى انسان همین اختراعات و اکتشافاتى است که آسایش و رفاه مادى آدمى را فراهم مى‏آورند حتى آموزشگاه‏ها و دانشگاه‏هایى که بدین منظور تعلیم مى‏دهند همه از نیروهاى مادى تمدن به شمار مى‏آیند.

اما جنبه روحى یا نیروى معنوى تمدن، عبارت از هدف‏هاى شریف انسانى و اخلاقى و کوشش در راه رسیدن به آنهاست.

کوشش براى بهبود روابط انسان‏ها و بالا بردن شعور اجتماعى و افزایش آگاهى افراد از نظر سیاسى و عادت دادن انسان‏ها به این که در راه فضیلت و مصلحت انسان‏ها گام بردارند و درباره نیکى و زیبایى بیندیشند و آرمان‏هایى براى رستگارى آدمیان داشته باشند و دل‏هایشان به مهر هم‏نوع بتپد و همچنین وضع قانون‏هایى براى تعلیم و تربیت صحیح مردم و پدید آوردن بنیادهایى براى تغذیه روح انسان‏ها و در راه نیکى به انسان‏ها همه و همه جنبه روحى تمدن و از نیروهاى معنوى آن است.

هیچ تمدنى را تمدن راقى و حقیقى نمى‏نامند مگر آن که داراى هر دو جنبه باشد و این دو جنبه در آن به شکل متعادل و متوازنى پدید آید