سلوک حقیقى‏ - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» سلوک حقیقى‏

بیایید به دنبال بیدارى و بیداران به حرکت آییم، مسئولیت ما زیاد و وقت بسیار کم است، از راه باز نمانیم که بازماندگان از تمام حیوانات بدتر و ارزششان کمتر است!

سالک راه حق شوید و دست به دامن مرد راه بزنید و از خداوند مهربان توفیق همه جانبه بخواهید که حضرت او محال است، گداى سالک را از درگاه براند و خواهنده خالص را از حریم حرمش طرد نماید.

شما سلوک در راه دوست را با اداى واجبات عبادى و اخلاقى و روحى و نفسى و ترک تمام محرمات درونى و برونى آغاز کنید، آن گاه ببینید که چگونه توفیق رفیق راه مى‏شود و شما را به سر منزل مقصود مى‏رساند که عنایت و لطفش شامل آنان است که ترک همه کرده و رو به او آورده‏اند.

تجلّى عنایت حق به وقت سلوک سالک‏

چون سالک به نقص و عیب خود واقف شود و با پیمودن راه دوست با کمک خضرِ راه که پیامبر یا امام یا عالم ربّانى است به رفع عیوب و نقایص بپردازد، عنایت رحمت حق، به صورت عشق به عبادت و ترک گناه و شوق کثیر نسبت به عمل تجلّى مى‏کند و این جلوه باطن و ظاهر انسان را روشن نموده، آدمى را به سوى مقام قرب و لقا و نقطه با عظمت وصال حرکت مى‏دهد.

صاحب «نفحة الروح» در این زمینه مى‏گوید:

بدان وفّقک اللّه توفیق اهل عنایته وأوقفک على سرّ هدایته‏ «1» که سلوک طریق و وصول و حصول جز به توفیق و عنایت نیست و علامت عنایت و توفیق که رفیق سالک گردد، آن است که حق‏تعالى پیش از همه نفس سالک را انتباه بخشد و انتباه حالتى است که نفس را از دل در آخر درجات نفس لوّامه حاصل شود، تا از خواب غفلت امّارگى و لوّامگى بیدار شود و بر مخازى مجارى امور، نفس در تبعیّت هوا تنبّهى و اطّلاعى و اقلامى حاصل شود و بر نباهت مکانت و شرف منزلت که نفس را در تبعیّت روح و عقل و شرع است واقف گردد و این حالت را که انتباه است، اهل طریق اوّل مقامات شمرده‏اند، به نسبت با آنان که در آن ایست کنند.

و اگر دیگر باره غفلت فرو نگیرد یقظت باشد و یقظت بیدارى نفس است با دل که دیگر غافل نشود و چون به این یقظت تحقّق یابد و بر مخازى‏ «2» و مساوى‏ «3» نفس مطّلع گردد و عزم جزم بر ترک اتباع هوا و نیّت اتّباع و طلب حق کند، نورى از رغبت یا رهبت یا محبّت چنان که ذکر رفت، از حق در دل او افتد، موجب انابت گردد که عبارت است از: رجوع بنده از مخالفات و معاصى به باطن و دل به سوى حق‏تعالى و باز آمدن دل از خود و غیر خود و هر چه ما سوى اللّه گویند و چون بنده به باطن رجوع کند به حق از غیر حق، علامت صحّت انابت او توبه باشد.

و توبه عبارت است از رجوع بنده به ظاهر، از مخالفات و ترک معاصى و مناهى و منکرات فى حاضر الحالات و ندامت بر تقصیر على ما فرّط و فاتَ‏ «4» و علامت‏ صحت توبه و ندامت، حزن است و اندوه بر ضیاع‏ «5» انفاس و اوقات و تقویت فریض‏ «6» طاعات وقت استطاعات در مخالفات.

و حزن حالتى است که چون بر سالک غالب شود و قایم گردد او را غیر حق و اشتغال به غیر فانى گرداند و نتیجه آن اشفاق‏ «7» است.

و خوف حالتى است که بر اثر فوت کلّى غلبه کند، چون حزن بر فوت وقت ماضى است در مخالفت و خوف بر فوت وقت مستقبل و چون خوف بر فوات اوقات مستقبل است، منتج استیحاش‏ «8» است از اغیار و ماسوى اللّه.

و استیحاش وحشت و ملالت یافتن است از اغیار و ما سوى اللّه و از مشغولى به غیر حق و آن منتج احوال بسیار است، هم چون زهد که عبارت است از عدم رغبت فیما سوى اللّه و فرار که گریختن است از غیر حق و ذهاب که استمرار فرار است و انزعاج که موجب فرار است و ذهاب و ماشا کل ذلک من الاحوال و چون وحشت باید از خلق و به حق گریزد طلب خلوت کند و خلوت موجب فکر است در سبب حصول وصول و موجبات آن و فکر منتج ذکر است و ذکر موجب حضور به مذکور و دوام ذکر موجب حضور و دوام حضور موجب دوام مراقبت و چون دایم الحضور و المراقبه شود، حقیقت حیا از حق در مخالفت و معصیت به نفس قائم شود و حیاى حقیقى چون به نفس قائم گردد به حقیقت ادب مع اللّه تحقق یابد و ادب موجب رعایت حدود شرعى است و مخالفت بر اوامر مرعى و انتها از جمله معاصى اصلى و فرعى.

و مراعات حدود منتج قرب است و غایت قرب منتج وصال و وصال منتج انس و انس را نتیجه اذلال‏ «9» است و اذلال منتج سؤال و سؤال درویش از جواد قادر موجب اجابت و اسعاف‏ «10» قال اللّه تعالى:

[ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ‏] «11».

مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.

فیض کاشانى آن سالک مسلک عشق مى‏گوید:

هیچیم ما به خویش و نمودار ما تویى‏		ما صورتیم و معنى هشیار ما تویى‏
داعى تو و مجیب تویى در سؤال ما		گر دل شود غمین زتو غمخوار ما تویى‏
هر کس به سوى سبزه و گلشن رود به سیر		ما را تو سیر سبزه و گلزار ما تویى‏
بازاریان به سود و زیان متاع در		سود و زیان ما تو و بازار ما تویى‏
عرض کمال بهر خریدار مى‏کنند		ما عرض نقص کرده خریدار ما تویى‏
بنشسته در دکان زپى کسب و کار خلق‏		دکان ما تو کسب تو و کار ما تویى‏

قومى به میکده زپى باده مى‏روند		ما را محبتت مى و خمّار ما تویى‏