ماه ربیع الأول که فرا می‌رسد شور و شادی جامعه مسلمین را فرامی‌گیرد. شاید علت اصلی را بتوان در قرار گرفتن سالروز تولد پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) در این روز دانست. در این روز بزرگ مسلمانان به شکرانه تولد حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) جشن می‌گیرند و مجالس شادی بر پا می‌دارند.

چه نیکوست در اعیاد ربیع الأول امسال قدری بیشتر با سیره پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) آشنا شویم و تلاش کنیم ایشان را الگوی خویش در زندگی قرار دهیم. همان گونه که قرآن ایشان را به عنوان اسوه ای حسنه برای مردمان قرار داده است. در نتیجه بر آن شدیم تا در این مجال قدری با آداب عبادی آن بزرگ مرد تاریخ آشنا شویم.

آداب پیامبر(صلی الله علیه و آله) در وضو

وضو مقدمه ‌ای برای انجام عبادات دیگر. طهارت باطنی با این عمل برای آدمی مهیا می‌گردد و برای انجام عبادات وی را آماده می‌سازد. این عمل در برخی موارد مستحب و در مواردی نیز واجب است. نوع برخورد پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در هنگام این عمل عبادی نشان اهمیت و حساسیت آن دارد:

ـ وضو گرفتن برای هر نماز واجب به صورت جداگانه

در گزارشات آمده است که رسول گرامی (صلی الله علیه و آله) برای هر زمان به صورت جداگانه وضو می‌گرفتند:

در کتاب من لا یحضره الفقیه آمده است: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برای هر نماز واجب و مستحبی تجدید وضو می‌کردند».

این عملی است مستحب که سیره سایر پیشوایان دینی نیز دیده می‌شود:

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «امیرمومنان برای هر نمازی وضوی جداگانه می‌گرفت و این آیه را تلاوت می‌کرد: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَکُمْ  ... » و با این روش می‌خواست به مستحب عمل کند و إلا خود رسول خدا و امیر مومنان (علیهماالسلام) و اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) نمازهای متعدد را با یک وضو هم می‌خواندند».(سیرة النبی، ص 214 )

به عنوان نمونه در گزارشات تاریخی آمده است حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در فتح مکه تمام نمازهای واجب خویش را با یک وضو به جا آوردند تا عدم وجوب تکرار وضو را به مسلمانان نشان دهند.

ـ صرفه‌جویی در مصرف آب

یکی از اموری که متأسفانه نزد نمازگزاران شایع است این است که در هنگام گرفتن وضو آب زیادی مصرف می‌نمایند. شیر آب از ابتدا تا انتهای وضو باز است و فرد با آرامش وضو می‌گیرد. در حالی که اسراف امری بسیار قبیح بوده و خداوند مسرفان را دوست ندارد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السلام) با کم‌ترین مقدار آب به بهترین شکل ممکن وضو می‌ساختند.

ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) از مقدار آب وضو پرسیدم. فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با یک مُد (تقریباً ده سیر) آب وضو می‌گرفت و با یک صاع (تقریباً سه کیلو گرم) آب غسل می‌کرد». (همان)

 جهت آشنایی بیشتر با روش زندگی و آداب رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می توانید به کتاب سنن النبی(صلی الله علیه و آله) نوشته علامه محمد حسین طباطبایی به ترجمه حسین استاد ولی مراجعه نمایید

ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) از مقدار آب وضو پرسیدم. فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با یک مُد (تقریباً ده سیر) آب وضو می‌گرفت و با یک صاع (تقریباً سه کیلو گرم) آب غسل می‌کرد».

حتی در سنت است که بر اجزاء وضو تنها یک بار آب ریخته شود:

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «خداوند فرد و یکتاست و عدد فرد را دوست دارد، از این رو سه مشت آب برای وضوی تو کافی است: یک مشت برای صورت، و دو مشت نیز برای ساق‌های دست؛ و با تری دست راست جلوی سر و روی پای چپ و با تری دست چپ روی پای چپ را مسح می کنی»(سنن النبى،علامه سید محمدحسین طباطبائى )

آداب پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در نماز خواندن

اصلی ترین رکن در دین اسلام که ستون دین را تشکیل می‌دهد نماز خواندن است. خواندن نماز صحیح در اول وقت جزء سفارشات تمام بزرگان دین به مسلمانان است. نماز راهی است برای ارتباط زمین با آسمان. راهی است برای درک حضور معشوق و دور گشتن از مادیات دنیایی. روش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در نماز خواندن نیز متفاوت با بسیاری از ما بوده باشد:

ـ خواندن نوافل

نوافل نمازهای مستحبی هستند که قبل یا بعد از نمازهای واجب خوانده می‌شوند. اهتمام پیامبر (صلی الله علیه و آله) به خواندن نوافل به گونه‌ای بود که گویا این امر بر ایشان واجب است.

حَنان بن سدیر گوید: عمرو بن حُرَیث در مجلسی که من هم نشسته بودم از امام صادق (علیه السلام) پرسید: فدایت شوم، مرا از نماز رسول خدا(صلی الله علیه و آله) خبر ده. فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هشت رکعت نماز نافله ظهر و چهار رکعت نماز واجب ظهر، و هشت رکعت نماز نافله عصر و چهار رکعت نماز واجب عصر، و سه رکعت نماز واجب مغرب و چهار رکعت نماز نافله آن، و چهار رکعت نماز عشاء، و هشت رکعت نماز شب و سه رکعت نماز وتر و دو رکعت نماز نافله صبح و دو رکعت نماز واجب صبح می‌خواند».»( همان، ص 225)

به این ترتیب تعداد نوافلی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در طول شبانه روز به جا می‌آوردند بیش از دو برابر نمازهای واجب بوده است.

ـ خواندن نمازهای واجب به صورت جداگانه

در سیره حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) و خاندان ایشان است که نمازهای واجب را در پنج نوبت به جا میآ‌آوردند مگر در شرایطی که امکان چنین عملی وجود داشت.

امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «رسول خدا(صلی الله علیه و آله) وقتی که در سفر بود و یا کار فوری داشت، نماز ظهر و عصر را با هم می‌خواند، و همچنین بین نماز مغرب و عشاء فاصله نمی‌انداخت».(همان )

ـ حضور قلب در نماز

داشتن حضور قلب در نماز یکی از توفیقاتی است که بسیار سخت نصیب آدمی می‌شود. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و سایر ائمه (علیهم السلام) به گونه‌ای نماز می‌خواندند که گو اینکه خداوند در پیش رویشان قرار گرفته و با وی رو در رو صحبت می کنند.

یکی از اموری که متأسفانه نزد نمازگزاران شایع است این است که در هنگام گرفتن وضو آب زیادی مصرف می نمایند. شیر آب از ابتدا تا انتهای وضو باز است و فرد با آرامش وضو می گیرد. در حالی که اسراف امری بسیاری قبیح بوده و خداوند مسرفان را دوست ندارد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السلام) با کم ترین مقدار آب به بهترین شکل ممکن وضو می ساختند

در گزارشات آمده است: «رسول خدا(صلی الله علیه و آله) چون به نماز می ‌ایستاد، از ترس خدا رنگش می‌پرید و صدایی سوزناک مانند صدای جوشش دیگ از سینه یا درونش به گوش می‌رسید».

در گزارشی دیگر آمده است: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وقتی به نماز می‌ایستاد مانند جامه‌ای بود که روی زمین افتاده باشد».

از عائشه نقل شده است: «رسول خدا(صلی الله علیه و آله) با ما سخن می‌گفت و ما با او سخن می‌گفتیم، همین که وقت نماز می‌رسید او را حالتی دست می‌داد که گویی نه او ما را می‌شناسد و نه ما او را می‌شناسیم».(همان ص 226)

برای انسان کامل هیچ چیز دلپذیرتر از حضور در برابر معبود بی‌همتا نیست و چون زمانش فرا می‌رسد سر از پا نخواهد شناخت.

نتیجه

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نمونه واقعی انسان عابد بودند. ایشان در انجام عبادات بسیار دقت عمل به خرج می دادند. عبادت حق محبوب‌ترین امور نزد آن جناب بود.

جهت آشنایی بیشتر با روش زندگی و آداب رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می ‌توانید به کتاب سنن النبی(صلی الله علیه و آله) نوشته علامه محمد حسین طباطبایی به ترجمه حسین استاد ولی مراجعه نمایید.

امید است با پیروی از سبک زندگی آن بزرگ‌مرد بتوانیم اسلام حقیقی را به کار بندیم. ان شاء الله