عبادت صحیح در قرآن مجید به دو صورت مطرح شده است: عبادت ظاهرى، عبادت باطنى.

اول: عبادت ظاهرى، که البته باید نیت خالص باطن، آن را همراهى کند، تا مورد قبول قرار گیرد، و شامل تکالیف اعضاى ظاهر انسان است که خداى متعال در قرآن به آن امر کرده است:

«أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلى‏ غَسَقِ اللَّیْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ».

«نماز را از ابتداى تمایل خورشید به جانب مغرب [که شروعِ ظهرِ شرعى است‏] تا نهایت تاریکى شب بر پا دار، و [نیز] نماز صبح را [اقامه کن‏]».

«وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ».

«و نماز را بر پا دارید، و زکات بپردازید، و همراه رکوع‏کنندگان رکوع کنید [که نماز خواندن با جماعت محبوب خداست‏]».

«وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا».

«و خدا را حقّى ثابت و لازم بر عهده مردم است که [براى اداى مناسک حج‏] آهنگ آن خانه کنند، [البته‏] کسانى که [از جهت سلامت جسمى و توانمندى مالى و باز بودن مسیر] بتوانند به سوى آن راه یابند».

«کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ».

«اى اهل ایمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همان گونه که بر پیشینیان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهیزکار شوید».

«اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَ جاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ».

«اى اهل ایمان! از خدا پروا کنید و دست‏آویز و وسیله‏اى [از ایمان، عمل صالح و آبروى مقرّبان درگاهش‏] براى تقرّب به سوى او بجویید؛ و در راه او جهاد کنید تا رستگار شوید».

«جاهِدُوا بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ».

«با اموال و جان‏هایتان در راه خدا جهاد کنید که اگر دانا [ىِ به حقایق‏] باشید این براى شما بهتر است».

و نمونه‏هاى دیگرى از این اوامر که مربوط به اعضا و جوارح و موضوع علم فقه و یا علم شریعت است که در صورت رعایت تقوا، این اوامر به اجرا گذاشته خواهد شد. اگر اعضاى انسان میدان بازیگرى‏هاى شیطان و طاغوت، هواى نفس و غرائز و شهوات سرکش باشند، تسلیم اوامر حق نخواهند شد.

علم شریعت معمولًا نزدیک به هشتاد و چند کتاب از قبیل کتاب نماز، طهارت، زکات، اعتکاف، مزارعه، مضاربه، مساقات، ازدواج، طلاق، رضاع، لقطه (گمشده) سبق ورمایه، شفعه، صید و ذباحه، وکالت، ضمان، حواله، جعاله، حدود، دیات، قصاص و... را تشکیل مى‏دهد.

دوم: عبادت باطن یا عبادت سرّ است که مربوط به نفس، روان، روح و جان انسان است و منشأ قبول آن تقواى قلب، یا تقواى باطن است.

صبر، توکل، حلم، فتوّت، بصیرت، تواضع، جود، سخا، اخلاص، معرفت و... عبادت‏هاى باطنى است و نسبت به همه آنها در قرآن مجید و روایات با امر تأکید شده و هر انسان مکلفى به این گونه عبادت، که بدون شک ضامن حفظ عبادات ظاهرى است، مکلف است، و این خط نورانى است که انسان را در میدان تزکیه قرار داده و از انسان موجودى والا و خدایى مى‏سازد.

عهده‏دار بیان خطوط این عبادت، علم سرّ یا علم اخلاق است و ریشه این علم، و عمل به آن نیز تقوا است.

امیر مؤمنان حضرت على علیه السلام مى‏فرماید:

التُّقى‏ رِئیسُ الْأَخْلاقِ‏.

«نیروى خود نگهدارى رأس اخلاق است».

چون معرفت حاصل شود، خوف آید و چون خوف آمد نیروى تقوا و خود نگهدارى مى‏آید و چون تقوا آمد زمینه قبول حسنات اخلاقى که بهترین عبادت است در انسان آماده مى‏گردد.