در آثار اسلامى، از پنج نوع فکر سخن به میان آمده است و هر انسانى مى‏تواند در فضاى این پنج نوع فکر پرواز کند:

«التفکر على خمسه اوجه».

فکر آدمى بر پنج نوع است.

بى‏ارزش‏ترین انسان‏ها، با قرار گرفتن در مدار اندیشه، به انسان‏هایى ارزشمند تبدیل مى‏شوند. وقتى انسان از مادر زاده مى‏شود، از نظر وجودى، بسیار کم ارزش است. اما با قرار دادن برنامه‏ هایش در راه اندیشه، مى‏تواند خود را به ارزش‏هاى بى ‏نهایت برساند. قدرت فکر، وجود انسان را پرواز مى‏دهد و به مرحله لقاى پروردگار مى‏رساند؛ به جایى که کسى قدرت محاسبه ارزش او را ندارد.

ما باید خود را خرج مقام عالى وجودمان- که عقل است- بنماییم، نه خرج مقام پایین آن که شهوت است. اگر بخواهیم یک پارچه خرج شهوت شویم، در کوره پُر حرارت شهوت آب مى‏شویم و دیگر از انسانیتمان هیچ چیز باقى نمى‏ماند. اما اگر خرج مقام عالى وجودمان که اندیشه و عقل است شویم، به طور دائمى عظمت پیدا مى‏کنیم.

امیرالمؤمنین، علیه‏السلام، سخن زیبایى دارند که بسیار باارزش است. ایشان مى‏فرمایند:

«أصل الإنسان لُبّه وعقله ودینه ومروته».

واقعیت، حقیقت، و ریشه انسان مغز اوست و عقل او پایبند دین و مردانگى اوست.

در ادامه حدیث آمده است:

«حیث یجعل نفسه».

البته، اگر بفهمد و این ریشه و پایبندى را براى خود انتخاب کند.

عقل در این جمله به معناى «پاى‏بند» است. هنگامى‏که شتر را در سفرها براى استراحت مى‏خوابانند، به زانویش زانوبند مى‏بندند تا نتواند بلند شود و بار صاحبش را بردارد و در دل کویر ناپدید گردد. عقل مورد نظر روایت به معناى همین زانوبند است. بدین ترتیب، معنى عبارت ریشه هر انسانى مغز اوست فهمیده مى‏شود. انسان باید به ریشه خود توجه کند، زیرا اگر به ریشه برسد، شاخ و برگ‏هایش زنده مى‏مانند و میوه‏ هایش شیرین خواهند شد. اما اگر بخواهد فداى فرع شود- که همان شهوت و شکم است- بر شاخ و برگ‏هایش میوه تلخ و غیر مفیدى خواهد رویید. نگاه به نامحرم، به دست آوردن و خوردن هر چیزى، قدم نهادن به هرجا که انسان دلش بخواهد و گوش دادن به هر صدایى، میوه ‏هاى شیرینى براى وجود آدمى نیستند.