بهترین راه براى شناخت چهره واقعى دنیا، آن چهره‏اى که به عنوان بهترین عامل براى رشد و کمال است، آن چهره‏اى که به عنوان نعمت الهى فرا راه آدمى است، مراجعه به آثار پر بهاى اسلامى است.

با شناخت دنیا از دیدگاه معارف الهى که سرچشمه‏اش عقل پر بهاى اولیاى‏ خداست، انسان در خط حسنات قرار گرفته و از رذایل گریزان مى‏گردد.

على علیه السلام در برابر مردى که از دنیا نکوهش مى‏کرد فرمود:

انَّ الدُّنْیا دارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَّقَها وَدارُ عافِیَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْها وَدارُ غِنىً لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْها وَدارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِها مَسْجِدُ احِبَّاءِ اللَّهِ وَمُصَلَّى مَلائِکَةِ اللَّهِ وَمَهْبِطُ وَحْىِ اللَّهِ وَمَتْجَرُ اوْلِیاءِ اللَّهِ، اکْتَسَبُوا فِیهَا الْرَّحْمَةَ وَرَبِحُوا فِیْها الْجَنَّةَ «1».

«این دنیا جاى صدق و راستى است براى آن کس که با آن به راستى رفتار کند، و خانه تندرستى است براى آن کسى که از آن چیزى بفهمد، و سراى بى‏نیازى است براى آن کس که از آن توشه برگیرد، و محل اندرز است براى آن کس که از آن اندرز گیرد. مسجد دوستان خدا و نمازگاه فرشتگان پروردگار و محل نزول وحى خدا و تجارت‏خانه اولیاى حق است. آنها در اینجا رحمت حق را به دست آوردند و بهشت را سود خود قرار دهند».

نکات مورد نظر در این روایت‏

1- دنیا، براى کسى که با چشم حقیقت‏بین آن را بنگرد، و در آن دقت کند که تمام جزء جزء بنایش درست بنا شده، و به درستى باعث این نظام متقن گشته و عقل، علم و حکمت از همه جوانبش آشکار است، سراى راستى است.

دنیا براى کسى که ملاحظه کند، که این عدل و حکمت معلول حکومت قوانین تکوینى است و اگر این حکومت نبود محصولى جز هرج و مرج از دنیا توقع نمى‏رفت، سراى راستى است.

انسان باید از این نظام درست و وجود عدل و حکمت در آن، به آن نتیجه برسد: که این راستى و درستى، جز اراده و رهنمودهاى حق چیزى نبوده‏ و رهنمودهاى الهى به غیر از ایمان و عمل صالح و صفات پسندیده اخلاقى برنامه دیگرى نیست.

2- دنیا، براى کسى که بفهمد، سراى ایمنى از عذاب فردا و نجات از ذلّت امروز است. فراهم کردن زمینه ایمنى در سایه دو برنامه محقق است:

الف- قبول تمام برنامه‏هاى الهى، اعم از آنچه درکتب آسمانى و فرهنگ پر بهاى انبیا و امامان است.

ب- به اجرا گذاردن آن برنامه‏ها.

و به تعبیر دیگر ایمنى از ذلّت دنیا و عذاب آخرت، در سایه حکمت نظرى و عملى است.

3- دنیا، سراى توانگرى است براى کسى‏که از آن توشه بردارد.

آرى! بهترین سرمایه‏ها و مایه‏هاى توانگرى که عبارت از قوانین خدا، برنامه‏هاى پیامبران، دستورات امامان، پند ناصحان، حکمت حکیمان و عرفان عارفان است، در همین دنیاست، و این انسان فقیر است که باید براى رفع نیاز و جبران فقر روحى از این سرمایه‏ها برداشت کرده و به منافع آن برسد.

4- دنیا، سراى پند است براى کسى‏که از آن پند بگیرد. راستى بر هر ورق دفتر دنیا هزاران پند و نصیحت قرار دارد، دیده بینا و قلب توانا و اندیشه تابناک مى‏خواهد که از پندهاى دنیا سرمشق گرفته و به راه کرامت قدم بگذارد.

******

******

******

****** ذلیل شدن شاهان، فرو افتادن تاجداران از تخت، خوارشدن مستکبران، آقا شدن مستمندان، خالى شدن کاخ‏ها و آمدن زاغ‏ها، به چنگال عدالت افتادن ظالمان، نابود شدن ستمگران، پشیمان شدن گناهکاران، از جاى برخاستن افتادگان و فروافتادن متکبران همه و همه درس عبرت، براى پندگیران است.

5- دنیا، مسجد عاشقان خداست.

آرى! معامله مردمان با ایمان و پاک نیت و پاکیزه طینت با دنیا، نشان مى‏دهد که آنان این سراى دو در را همچون مسجدى مى‏دانستند و همان معامله‏اى که با مساجد داشته‏اند با دنیا مى‏نمودند.

همانگونه که در فقه آمده، رعایت امورى نسبت به مسجد واجب و اجراى پاره‏اى از آنها حرام است، عاشقان حق با دنیا همان معامله را داشتند.

عاشقان در خانه دنیا که در حقیقت مسجد است، بستر حرام نیاندازند، مال حرام نخورند، سخن خلاف نگویند، به خرابى آن برنخیزند و در حفظ آن بکوشند. مؤمن در این خانه، در حالت خوف و رجا به سر برده و جز به کسب فضیلت و مبارزه با رذیلت به چیزى نمى‏اندیشد.

6- دنیا، خانه نماز گذاردن ملائکه خدا و مرکز نزول وحى و ظرف کتب ثمر بخش آسمانى است.

7- دنیا، محل تجارت اولیاى الهى است، در همین دنیا بود که افرادى همانند حر بن یزید ریاحى دست از کسب رذایل شسته و براى به دست آوردن منفعت همیشگى، به تجارت در تجارت‏خانه توبه برخاستند، دهاتى ایرانى، بیایان‏ نشین ربذه‏اى، سیاه چهره حبشى، در خط این تجارت تبدیل به سلمان و ابوذر و بلال شدند.

این بینایان راه، آشنایان اللَّه و رهروان آگاه، در همین دنیا به کسب رحمت حق موفق شده و در همین جا براى خویش در بهشت، جاى ابدى به دست آوردند.

بدون شک با این نوع شناخت به دنیا، نقطه مبارزه با رذایل و کسب حسنات و فضایل شروع شده و انسان به قول على علیه السلام همانند یک تاجر سعى خواهد کرد، هر چه بتواند از دنیا براى زیاد کردن شخصیت الهى و آباد کردن خانه فردایش بهره بگیرد.