پیامبران الهى با شوق و رغبتى بسیار براى اداى مسئولیت بسیار سنگین خود، که همانا نجات مردم از کفر و شرک، و آراستن آنان به ایمان و عمل صالح بود، تا نثار جان خود قدم پیش نهادند و از تبلیغ دین الهى در هیچ زمینه‏اى فرو گذار نکردند.

پاداش زحمات آنان، آن هم زحماتى طاقت‏فرسا در بیدار نمودن و هدایت کردن مردم، که هر ساعت و هر روز با رنج‏ها و مشقت‏هاى فراوان همراه بود، به خاطر ارزش و عظمتى که داشت، از عهده ملت‏هائى که در میانشان مبعوث به رسالت مى‏شدند برنمى‏آمد، مگر نه این است که امیرالمؤمنین (ع) فرمود:

«ان رسول الله قال لى یوم الخیبر: لان یهدى الله بک رجلا واحدا خیر لک مما طلعت علیه الشمس:» «1»

پیامبر خدا روز خیبر به من گفت: این که خدا یک نفر را به وسیله تو هدایت کند، براى تو بهتر است از آنچه آفتاب بر او طلوع مى‏کند!

پیامبران ملت‏ها و امت‏هاى زمان خود، و بسیارى را پس از خود با امواج نورانى تعلیماتشان که عددشان بر کسى روشن نیست هدایت کردند، چه کسى جز مالک خزائن آسمان‏ها و زمین که هزینه کردنش از خزائنش نمى‏کاهد مى‏تواند از عهده پاداش زحمات پیامبران برآید.

آرى او که مالک آسمان‏ها و زمین، و ملک ملکوت و غیب و شهود و همه هستى و اجزاء آن است، و همواره ایجاد و اختراع و گستردن آفرینش در دست قدرت اوست، و پهناى بهشت عنبر سرشتش پهناى آسمانها و زمین است و آنچه‏ نعمت در اوست ابدى و کم شدنى نیست پاداش پیامبران را بهتر و بیش از زحمات آنان به آنان عنایت مى‏کند.

پیامبران به صراحت به ملت‏ها اعلام کردند که ما هیچ اجر و پاداشى از شما نمى‏خواهیم زیرا شما را قدرت پاداش دادن به ما نیست، ارزش کار ما که تبلیغ دین و هدایت شماست از نظر عظمت و کیفیت در قله‏اى قرار دارد که جز خدا کسى قدرت پاداش دادن به آن را ندارد، پس چشم ما به پاداش مالک و مربى جهانها و جهانیان است.

نوح و هود و صالح و لوط و شعیب چنان که در سوره شعراء آیات 109- 127- 145- 164- 180 مطرح است به ملت‏هاى خود گفتند:

وَ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلى‏ رَبِّ الْعالَمِینَ:*

من از شما «در برابر زحماتى که براى ابلاغ رسالتم متحمل شدم» هیچ پاداشى درخواست نمى‏کنم، پاداش من فقط برعهده مالک و مربى جهانها و جهانیان است.

جادوگران زمان موسى با اژدها شدن عصا آگاه به ربوبیت شدند.

فرعون که براى شکست دادن موسى به جادوگران پر قدرت خود دلگرم بود به آنان گفت:

حیله و نیرنگتان را گرد آورید، آنگاه صف کشیده بیائید که مسلماً امروز کسى کامیاب و پیروز است که برترى بر موسى و هارون داشته باشد.

ساحران وقتى به میدان معهود قدم گذاشتند گفتند: اى موسى یا تو عصایت را مى‏افکنى، یا ما نخستین کسى باشیم که ابزار و وسایل خود را مى‏افکند؟

موسى گفت: بلکه شما بیفکنید، پس وقتى افکندند ناگهان ریسمان‏ها و چوبدستى‏هایشان بر اثر جادویشان در خیال چنان وانمود شد که با سرعت به راه افتادند.

موسى در دلش ترسى احساس کرد، به او گفتیم مترس که بى‏تردید تو در همه امورت برترى.

آنچه را در دست دارى بیفکن تا همه ساخته‏هایشان را ببلعد، یقیناً آنچه را ساخته اند واقعیت ندارد فقط نیرنگ جادوگراست، و جادوگر هر جا درآید پیروز نمى‏شود.

چون عصایش را انداخت و ساخته‏هاى جادوگران را بلعید، جادوگران از عظمت‏کار دریافتند که این کار امرى است که فقط به اراده مالک و خالق و مدبر هستى صورت گرفته، و از عهده هیچ بشرى برنمى‏آید، و ربطى به سحر و جادو هم ندارد، و اگر موسى در ارتباط با مالک و مربى آفرینش نبود، این واقعه یقیناً صورت نمى‏گرفت، بر اساس این دریافت صحیح نسبت به ربوبیت حضرت حق بود که سجده کنان به رو در افتادند و گفتند:

ما به رب‏هارون و موسى از روى صدق و یقین ایمان آوردیم. «2»

دشمن هم به ربوبیت حضرت او آگاه است.

خداى مهربان نسبت به خطرهائى که متوجه فکر و اندیشه، و اعمال و اخلاق و به ویژه قلب انسان است به انسان در بسیارى از آیات قرآن هشدار مى‏دهد، و کانون همه آن خطرات را شیطان دانسته و او را به عنوان دشمن آشتیناپذیر او معرفى مى‏کند.

إِنَّ الشَّیْطانَ کانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبِیناً: «3»

بى‏تردید شیطان همواره براى انسان دشمنى آشکار است.

او پس از این که در ارتباط با امتناع از سجده بر آدم از مقام معنوى‏اش سقوط کرد، و از پیشگاه حضرت حق طرد شد. و به لعنت ابدى گرفتار گشت با توجه به یقینى که به ربوبیت حضرت حق داشت و مى‏دانست که تنها مالک هستى و مدبّر شئون موجودات، و متصرف در زمان و مکان و چیره بر همه امور وجود مقدس اوست با توسل به ربوبیت و مالکیت آن ذات اقدس، درخواست مهلت زنده ماندن تا روز قیامت را از درگاه رب العزّه نمود.

قالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنِی إِلى‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ إِلى‏ یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ: «4»

شیطان گفت اى مالک و سرور من، مرا تا روزى که همگان برانگیخته مى‏شوند مهلت ده، خدا گفت: تو از مهلت یافتگانى تا روز آن زمان معین.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- شرح نهج‏البلاغه ابن ابى الحدید ج 4، 13.

(2)- ترجمه و توضیح آیات 64 تا 70 سوره طه.

(3)- اسراء، 53.

(4)- حجر، 36- 38.