با توجه این که حضرت حق در آیات قرآن مجید، و به زبان پیامبران و امامان همه انسانها را دعوت به تقوا کرده، و از آنان خواسته است در همه شئون زندگى‏ و در هر قدمى که برمى‏دارند و قلب را به هر نیتى که مى‏سپرند تقواى الهى یعنى اجتناب از هر حرامى که در رابطه با هر شأنى از شئون حیات است رعایت کنند بى‏تردید اجراى این فرمان نورانى و پر برکت از طرفى، و اتصال به تقوا از طرف دیگر براى انسان منافع و آثارى خواهد داشت.

اگر تقوا را چون درختى پاک و شجره‏اى طیبه تصور کنیم که همین گونه هم هست، پس باید اعتراف کنیم که این درخت باید و قطعاً ثمرات و محصولات بسیار مفیدى در عرصه‏گاه حیات دنیا و آخرت انسان از خود ظهور دهد.

این اوراق اگر بخواهد همه ثمرات و منافع تقوا را از طریق قرآن و روایات بیان کند بدون شک به چندین جلد خواهد رسید و از مسیر تفسیر دیگر آیات شریفه کتاب مجید حق باز خواهد ماند، ولى براى این که مطالعه کنندگان محترم از این خرمن پرفیض خوشه‏اى برگیرند به ترتیب سوره‏هاى قرآن به گوشه‏اى از منافع و آثار تقوا اشاره مى‏شود.

فلاح و رستگارى‏

وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ: «1»

نسبت به خدا در همه امورتان پروا کنید تا هماى فلاح و رستگارى را در آغوش بگیرید.

فلح در لغت به معناى شکافتن است، و از آنجا که زارع و کشاور زمین را با گاو آهن مى‏شکافد و هر گونه مانع رشد دانه‏ها را از میان برمى‏دارد، و زمین را آماده تخم پاشى و رشد گیاه مى‏کند عرب به او فلاح مى‏گوید.

کسى که با رعایت تقوا در همه شئون حیات، موانع راه سعادت دنیا و آخرت را بر طرف مى‏کند، و آنچه را سد راه خوشبختى است مى‏شکافد و حرکت در راه حق را ادامه مى‏دهد یقیناً به فلاح و رستگارى که همانا نعمت جاوید الهى در قیامت است مى‏رسد.

راغب اصفهانى در کتاب المفردات خود که بیان و توضیح لغات قرآن است مى‏نویسد: فلاحى که اهل تقوا و آراستگان به ایمان در قیامت به آن مى‏رسند عبارت است از: دانش و معرفت بى‏جهل، عزت به ذلت، حیات بى‏مرگ، ثروت و غناى بى‏فقر است.

معیت و همراهى با حق‏

وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ: «2»

و از خدا پروا کنید و بدانید بى‏تردید خدا همراه با پرهیزکاران است.

اجتناب و دورى انسان از همه آلودگى‏هاى ظاهر و باطن، و جدا زیستن آدمى از فساد و گناه و معصیت که عامل طهارت و پاکى است، زمینه ساز معیت و همراهى خدا با آدمى است، و خداى مهربان با هر کس معیت و همراهى داشته باشد مسلماً از آفات و فتنه‏ها در دنیا، و بلاها و عذاب‏ها در آخرت در امان خواهد بود.

اهل خدا، و مسافران به سوى دوست، و سالکان راه محبوب ترک همه گناهان را رکن و اساس تقوا دانسته، و بناى آباد دنیا و آخرت را مبتنى بر آن مى‏دانند و از چهار منزل مراقبت آن را اول منزل و پایه آن برشمرده‏اند:

«الاول ترک المعاصى و هذا هو الذى بنى علیه قوام التقوى و اسس علیه اساس الآخرة و الاولى، ما تقرب المتقربون بشیئ اعلى و افضل منه.

الثانى الاشتغال بالطاعات مع حضور القلب.

الثالث عدم الغفلة.

الرابع الحزن الدائم قال: انى لا اسکن الا فى قلب محزون.» «3»

اولین مرحله و منزل مراقبت ترک همه گناهان است، و این ترک و آزاد زیستن از معاصى است که پایه‏هاى تقوا بر آن بنا شده، و اساس آخرت و دنیاى صحیح را بر آن نهاده‏اند، بندگان مقرب خدا که با ارزش‏ترین انسان‏هایند به چیزى برتر و بهتر از ترک همه گناهان به خدا تقرب نجسته‏اند.

در معارف الهیه آمده: موسى از خضر پرسید آراسته به کدام حقیقت شده‏اى که به من مأموریت داده‏اند از تو بخشى از اسرار و واقعیات را بیاموزم، و با چه وسیله به این مرتبه و مقام رسیده‏اى؟! خضر در پاسخ گفت: به ترک همه گناهان. دومین مرحله مراقبت مشغول بودن به طاعات و عبادات با حضور قلب است.

و سومین مرحله آن خالى بودن از غفلت و بى‏خبرى نسبت به حقایق هستى است.

و چهارمین آن اندوه دائم و حزن همیشگى نسبت به عمر گذشته و فرصت‏هاى از دست رفته و کوتاهى در عبادت است.

حضرت حق جل و علا فرمود: من جز در دل محزون سکونت نمى‏گیرم!

مصون ماندن از عذاب سخت‏

وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقابِ: «4»

از خدا پروا کنید و بدانید مسلماً خدا در کیفر بسیار سخت‏گیر است.

آرى کسى که به فرمان‏ها و احکام حضرت حق گردن ننهد، و زحمات و کوشش پیامبران و امامان را که جز هدایت انسان به سوى خیر دنیا و آخرت هدفى نداشتند قدردانى ننماید، و آئین و دین خدا را به مسخره بگیرد، و معبود خود را هواى نفس خویش قرار دهد، و به راه یاغیان و طاغیان برود مستحق سخت‏ترین کیفر و شدیدترین عقاب و عذاب است، و هر کس از خدا پروا کند و به حفظ خویش از گناهان و فسق و فجور برخیزد، و در همه شئون زندگى تقواى الهى را رعایت نماید البته از کیفر سخت او براى ابد در امان خواهد ماند.

مصون ماندن از نقشه‏هاى خائنانه دشمنان‏

وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئاً: «5»

و اگر صبر و تقوا پیشه کنید و در میدان جهاد پایدار بمانید و از دوستى و موالات با دشمنان خدا بپرهیزید، نقشه‏هاى خائنانه و کید و حیله آنان اندک زیانى به شما نخواهد رسانید.

در این آیه شریفه خداى عزیز استقامت در میدان جنگ، و اجتناب از دوستى و معاشرت با دشمنان را مانع و سدى سخت در برابر اثر گذارى نقشه و تدبیر شیطانى یاغیان و طاغیان مى‏داند.

آرى اگر مسلمانان در برابر دشمنان خدا سستى نشان دهند، و از خود مقاومتى به میدان نیاورند، و راه دوستى و معاشرت و آمیزش با دشمنان را باز بگذارند، سزاوار شکست و ذلت مى‏شوند، و نقشه و تدبیر خائنانه دشمنان بر تمام شئون حیات آنان اثر مى‏گذارد، و از این طریق زیان‏ها و خسارت‏هاى غیر قابل جبرانى به مسلمانان وارد مى‏آید.

ایمان به خدا و قیامت، و توحید و طاعت اقتضاء مى‏کند که انسان در میدان هر جهادى تا پیروزى قطعى استقامت ورزد، و در همه امورش از تکیه بر دشمنان و پناه بردن به ولایت و دوستى آنان بپرهیزد، تا از زیان نقشه‏هاى آنان در امان بماند، زیرا کسى که به خدا توکل مى‏کند و بر آزمایشات الهى استقامت مى‏ورزد، و فقط به یارى او چشم مى‏دوزد، در هر میدانى نسبت به خواسته بر حقش چیره مى‏شود، و بر دشمنانش پیروز مى‏گردد، و در حفاظت نیکوى پروردگارش محفوظ مى‏ماند.

ولى آن که از غیر خدا توقع یارى مى‏کند، و به خودش واگذار شده قطعا از یارى پروردگارش و نصرت و حفظ خدایش محروم خواهد ماند.

من استعان بغیر الله فى طلب‏

فان ناصره عجز و خذلان: «6» آن که در خواسته و طلبى از غیر خدا یارى بخواهد، بى‏تردید یار او ناتوانى و خوارى است.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بقره 189.

(2)- بقره 194.

(3)- تذکره المتقین شیخ مفید بهایى ص‏

(4)- بقره 196.

(5)- آل عمران 120.

(6)- تفسیر محى‏الدین، ج اول ص 215.