یکی از رسالتهای تربیتی خانواده های مهدوی تربیت نسل مستعد و مهیا از نظر علمی و عملی برای یاوری و اجرای منویات امام زمان (ع) است. خانه های نورانی به نور ولایت و امامت، کانون تربیت سربازان امام زمان (ع) و عهده دار پرورش دادن یاوران جان بر کف برای حضرت هستند که تربیت دینی آنان بر اساس، قرآن و عشق پیامبر و آل پیامبر (ص) می باشد. پیامبر اکرم(ص) در روایتی می فرمایند:
(أدَّبوا أولادَکم عَلی ثلاث خِصالٍ: حُبَّ نَبِیِّکم و حُبَّ أهلِ بیتهِ و قراءَ هِ القرآن....) (1) «فرزندانتان را بر سه پایه و خصلت تربیت کنید: محبت پیامبرتان، محبت اهل بیت او و قرآن.»
برای انجام این رسالت بزرگ ما از سه الگو و روش استفاده می کنیم:
* تربیت فرزند بر اساس اصول تربیتی کلی شرعی و عقلی
* تربیت فرزند بر اساس توصیه های خاص اهل بیت (ع) (با گرایش ولائی و عاشق پروری و عارف پروری نسبت به اهل بیت (ع))
* تربیت فرزندان بر اساس الگوی صفات یاوران حضرت مهدی (ع)
راهکار اول:
در مورد تربیت فرزند بر اساس اصول تربیتی کلی شرعی و عقلی، فهرستی با بیش از بیست مسئولیت برای والدین را مرور می کنیم:
1. گزینش دقیق همسر
2. رعایت اصول و دستورات شرعی و علمی همبستری
3. انتخاب نام نیک و شایسته
4. تحنیک (کام کودک با تربیت امام حسین (ع) گشودن) و رعایت آداب ولادت مانند عقیقه (قربانی گوسفند برای فرزند)
5. تغذیه پاک و حلال
6. ملاطفت و بوسیدن.
7. آشناسازی فرزند با زمانه و آداب آن
8. محبت و مهربانی به فرزندان
9. تشویق به دانش پژوهی فرزندان تا رسیدن به مدارج عالی علمی
10. حرفه آموزی و هنرآموزی به فرزندان و استقلال بخشی به آنان از نظر اقتصادی.
11. آموزش ورزش های سالم به فرزندان
12. آموزش دین و سخنان پیشوایان دین
13. تربیت فرزندان بر محور محبت محمد و آل محمد (ص) و قرائت قرآن
14. همراهی و بازی با فرزندان
15. آموزش بهداشت و نظافت
16. رعایت عدالت بین فرزندان
17. رعایت مسائل مهم دوره های تربیتی (کودکی، نوجوانی و جوانی)
18. فراهم کردن شرایط ازدواج برای فرزندان
19. رعایت عواطف بین فرزندان به ویژه نسبت به دختران
20. تمرین دادن کودکان به نیکی و خدمت به مردم و سخاوتمندی
21. آموزش اشعار ارزشی
22. تنظیم وصیت نامه عادلانه
23. نامه نگاری تربیتی به فرزندان (به عنوان وصیت نامه ی اخلاقی)
راهکار دوم:
درخصوص راهکار و شیوه ی دوم یعنی تربیت فرزند بر اساس توصیه های خاص اهل بیت (ع) (با گرایش ولایی، عاشق پروری و عارف پروری نسبت به اهل بیت (ع)) به «راهکارهای علمی» با دوازده توصیه و «راهکارهای عملی» با نوزده توصیه می پردازیم.
راهکارهای علمی (آموزشی)
1. آموزش از طریق قصه گویی
در قرآن و در کتب تربیتی، بر قصه و آثار مثبت آن، تکیه ی زیادی شده است. قصه گویی و داستان گویی زبان مشترک بین همه ی تمدنها و فرهنگهاست و یکی از بهترین راههای نفوذ در افکار و شخصیت انسانها به شمار می رود.
زندگی اهل بیت (ع)، تاریخ زندگی پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی (ع) و حضرت زهرا(ع) و سایر امامان یکی از سالم ترین و بهترین منابع تاریخی می باشد که البته مراد ما در این بخش، صرفاً تاریخ نقلی زندگی اهل بیت (ع) یعنی نقل حکایت ها و اتفاقات زندگی آن بزرگواران می باشد.
2. آموزش رفتارشناسی اهل بیت (ع) (متدشناسی)
قرآن کریم در این باره می فرماید:
(لَقَد کان لکم فیِ رسولِ اللهِ أسوهٌ حَسَنهٌ....) (2)
«مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا (ص) الگویی نیکو می باشد.»
و یا حضرت مهدی (ع) در یکی از توقیعات خود می فرمایند:
(و فی ابنَهِ رسول الله (ص) لی اُسوُهٌ حَسَنَهٌ.) (3)
«و در دختر رسول خدا (ص) برای من الگویی نیکو می باشد.»
لذا اخلاق فردی، خانوادگی، اجتماعی اهل بیت (ع) و به ویژه امام زمان (ع) در روزگار ظهور و یا سیره ی عبادی، مدیریتی، سیاسی و چگونگی برخورد آنان با دوست و دشمن برای نسل جوان بایستی مورد بازخوانی و مرور قرار گیرد و تشویق به الگوگیری از سیره ی مبارکه ی این خاندان به عزمی همگانی تبدیل گردد.
3. آموزش حدیث
یکی از راههای دل بستن به کسی، آشنا بودن با آثار و گفته های اوست، لذا اهل بیت (ع) که کلامشان نور است می تواند انسانها را از تاریکهای دل و فکر نجات دهد. امام صادق (ع) می فرمایند:
(بادِروا أحدائَکُم بالحدیث....) (4)
«با سرعت و جدیّت نوجوانان خود را با احادیث آشنا کنید.»
از این رو در جهت تربیت نسل مهدوی بایستی با آثار خطایی و کتبی اهل بیت (ع) همچون نهج البلاغه و صحیفه ی سجادیه اُنس گرفت و با آشنایی با ترنّم مناجاتهای باقی مانده از خاندان معصومین (ع)، ارادت و محبت و معرفت فرزندان را به اهل بیت (ع) بیشتر ساخت.
4. آشنا ساختن فرزندان با آیات قرآنی راجع به حضرت مهدی (ع)
بر اساس آنچه محققین و پژوهشگران جمع آوری کرده اند بیش از 200 آیه پیرامون امام زمان (ع) در قرآن وجود دارد. برخی از آیات به طور مستقیم بر امام عصر و موضوعات مربوط به ایشان دلالت می کند.
آشنایی با این آیات می تواند ما را با صفات و ویژگیهای یاوران امام مهدی (ع) و خصوصیات حکومت امام (ع) و دیگر موارد و موضوعات مربوط به امام زمان (ع) و خصوصیات حکومت امام (ع) و دیگر موارد و موضوعات مربوط به امام زمان (ع)، مأنوس کرده و زمینه ظهور آن منجی بشریت زودتر تحقق یابد.
5. آشناسازی فرزندان، با اهل بیت (ع) به زبان هنر و ادبیات
یکی از راههای آموزش محبت امام زمان (ع) و اهل بیت (ع) به فرزندان، آموزش از راه شعر، ادبیات، هنر و فرهنگ می باشد. به عنوان نمونه امام صادق (ع) درحدیثی می فرمایند:
(یا مَعشَرَ الشِّیعه عَلَّمُوا أولادَکُم شِعرَ العَبدیَّ فأنَّه عَلی دینِ الله.) (5)
«ای گروه پیروان ما! به فرزندان خود اشعار عبدی را آموزش دهید که او در طریق دین خداست.»
سفیان بن مصعب عبدی کوفی، یکی از شعرای اهل بیت (ع) و از یاران امام صادق (ع) بوده و اکثر اشعار او درباره ی مناقب امیرالمؤمنین (ع) و فرزندان گرانقدر ایشان می باشد.
علامه امینی درباره ی این شاعر و عاشق شیدایی خاندان وحی می گوید:
در میان شعرهای عبدی، شعری به جز اشعار مربوط به اهل بیت (ع) ندیده ام. تمام سروده های عبدی، مورد تأیید امام صادق (ع) بوده است و آن حضرت گاهی از عبدی می خواست که اشعاری برای مجالس عزاداری بسراید تا به یاد سالار شهیدان خوانده شود.
علامه امینی در کتاب ارزشمند الغدیر مجموعه ای از اشعار عبدی را نقل می کند که در اینجا به یک مورد از آن اشاره می کنیم:
أحِبُّ النَّبیَّ المصطفی و ابنَ عمَّه
عَلیّاً و سِبطَیهِ و فاطمه الزَّهرا
هم اهل بیتٍ أذهِبَ الرِّجسَ عنهم
و أطلَعَهُم أفُقَ الهُدی أنجُماً زُهراً
مُوالاتُهُم فرضٌ علی کلِّ مُسلم
وحُبُّهُم أسنی الذَّخائر لِلأُخری
و ما أنَا لِلصُّحب الکِرام بمُبغِض
فَإنّی أرَی البَغضاءَ فی حَقِّهم کُفراً (6)
(دوست دارم نبی و برگزیده ی خدا و پسر عمش علی (ع) و دو فرزندش را و همچنین فاطمه ی زهرا (س) را)
(ایشان اهل بیت پیغمبرند که برده شده از ایشان رجس و پلیدی و ستاره های نورانی و پرتو افکن هدایت بر ایشان تابانیده است.)
(مودّت و دوستی ایشان بر هر مسلمانی واجب است و حبّ ایشان پایدارترین ذخیره برای آخرت است.)
(من همراهی و متابعت این بزرگواران را بد نمی شمارم چرا که من دشمنی اهل بیت را کفر می پندارم.)
البته گذشته از اشعار عبدی، آموزش هر نوع شعر با موضوع محبت و عظمت اهل بیت (ع) به فرزندان، در این خصوص سودمند می باشد.
6. آموزش زیبایی های اخلاقی و شخصیتی اهل بیت (ع)
ذکر فضایل اخلاقی و کمالات شخصیتی و نمونه های تعالی روحی اهل بیت (ع)، در تعمیق محبت ایشان در دلهای فرزندان بسیار مؤثر است و عطش دوستی نسبت به آن بزرگواران را دو چندان می کند. صفاتی همچون عدالت، سخاوت، شجاعت، حکمت، عبادات، مردم دوستی، تقوی، ایمان، عمل، زهد و قناعت و هزاران صفات پسندیده ی دیگر که آموزش این زیبایی های اخلاقی و کرامات و شگفتی های شخصیت اهل بیت (ع) نقش بسزایی در تربیت نسل مهدوی دارد.
7. معرفی دوستان و فدائیان اهل بیت (ع) به فرزندان
چهره های جذاب، روشن و با کمالی همچون ابوذر، سلمان، اویس قرنی، مالک اشتر، عمار یاسر و اصحاب امام حسین (ع) که در مسیر عشق ورزی به اهل بیت (ع) از تمام موجودی خود گذشتند و با پایداری کامل و به بهترین وجه ممکن، مرام عاشقی را به سینه ی تاریخ سپردند، الگوی مناسبی برای فرزندان محسوب می شوند و آشنا کردن فرزندان با دوستان و دلدادگان خالص اهل بیت (ع) از اثرگذارترین راههای آموزش و علمی عشق اهل بیت (ع) است.
8. معرفی دشمنان اهل بیت (ع) و بیان عمق خباثت های آنان (و لزوم فاصله گرفتن از این افراد و افکار آنان)
از آموزش هایی که نوجوانان و جوانان را در زمینه ی ایجاد عشق و عمق بخشی به محبت اهل بیت (ع) یاری می دهد، معرفی دشمنان اهل بیت (ع) و شناساندن خباثت ها و رذالت های این دشمنان می باشد، چرا که اگر فرزندان بدانند در صورتی که پایگاه دل و عواطف خود را مصروف اشخاصی مقدس همچون حضرت مهدی (ع) و اهل بیت (ع) نکنند، ممکن است به مسیری باطل کشیده شوند و در دام شیادان و جاذبه ی فریبنده ی دشمنان اهل بیت (ع) قرار گیرند.
9. آموزش علم کلام
از آنجا که یکی از اصول دین، اصل امامت است، لازم است جهت تربیت نسل مهدوی و امام زمانی، فرزندان را با مجموعه عقاید دینی از جمله امامت آشنا ساخته و آنان را آموزش دهیم.
قرآن کریم لقمان حکیم را به عنوان یک پدر الهی که به آموزش اندیشه ی صحیح دینی فرزند خود همت می گمارد، معرفی کرده و می فرماید:
(و اذ قال لقمانُ لابنه و هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ لاتُشرِک بالله ِ إنَّ الشِّرکَ لَظلمٌ عظیم.) (7) « و زمانی که لقمان، فرزندش را موعظه می کرد و می فرمود:
ای فرزندم به خداوند شرک نورز، زیرا شرک، ظلمی بزرگ است.»
همچنین امیرالمؤمنین علی (ع) در نامه ی 31 نهج البلاغه در مقام آموزش و تربیت فرزند خویش، بخش هایی از نامه را ویژه ی پرداختن به تربیت دینی و آموزش اندیشه ی دینی قرار داده و به طرح مباحث اعتقادی از توحید تا معاد می پردازد.
10. آموزش چگونگی توسل به اهل بیت (ع) بویژه امام زمان (ع)
آموزش زیارات و ادعیه های اهل بیت (ع) مانند زیارت جامعه کبیره، زیارت عاشورا و یا دعای عهد، دعای ندبه و دعای توسل و... از جمله راههای علمی جهت آموزش فرزندان بر محبت اهل بیت (ع) است.
آموزش مناجات هایی که از ناحیه ی مقدس ائمه (ع) برای ارتباط با خدا وجود دارد، مانند: مناجات خمسه عشر، دعای صحیفه ی سجادیه، دعای کمیل و... آموختن رعایت ادب در هنگام برده شدن نام معصومین (ع) بویژه نام مبارک امام زمان (ع) (قائم)، آموختن طریقه نوشتن نامه (عریضه) به پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) و بویژه امام مهدی (ع) و طریقه ی راز و نیاز با ایشان و کسب معنویت و عنایت از ناحیه ی آنها، آموزش اعمال مستحبی به نیابت از اهل بیت (ع) و صدقه دادن برای امام زمان (ع)، همه و همه از راهکارهای آموزشی ارتباط با اهل بیت (ع) محسوب می شوند.
11. آموزش وظایف منتظران در دوران غیبت حضرت مهدی (ع) به فرزندان
از بررسی روایات، نکات دقیق و ظریفی به عنوان وظیفه ی شیعه در عصر غیبت به دست می آید که به جاست فرزندان را با این نکات آشنا نمائیم؛ برخی از این نکات عبارتند از:
* تسلیم زور نشدن در عصر حاکمیت ستمگران
* پرهیز از آلوده شدن به گناهان و انحراف، در زمان آلوده بودن جامعه
* مأیوس نشدن از اصلاحگری در برهه ای که فساد فراگیر است.
* مقاومت در برابر مشکلات و صبر در راه دینداری و دفاع از حق
* زنده نگه داشتن حماسه ی انتظار و نام و یاد امام زمان (ع)
* ایجاد آمادگی در خویش برای ظهور امام زمان (ع)
* بر پا ایستادن، در هنگام شنیدن لقب «قائم» به نشانه ی احترام و اعلام آمادگی قیام
* تمرین تقوا و پارسائی
* فراموش نکردن دو رکن مهم تبری از دشمنان و تولای دوستان
* ترک نکردن امر به معروف و نهی از منکر
* ایجاد آمادگی نظامی در خویش برای یاری امام زمان (ع)
* مرزبانی از دین در مقابل شبهات و بدعت ها
* تقویت ارتباطات عاطفی، ایثار و همدردی در میان پیروان اهل بیت (ع)
* ایجاد زمینه ی فکری، روحی و اجتماعی ظهور در جامعه
12. مراقبت از فرزندان در مقابل مکاتب انحرافی
یکی از هشدارهای جدی تربیتی، مراقبت نسل جوان و فرزندان پاک از دسترسی و آلوده شدن به ویروس های فکری و مکاتب انحرافی است.
در موضوع مهدویت و امام زمان (ع)، دشمن با پنج شیوه: انکار، تخریب، تحریف، تضعیف و جانشین سازی در طول تاریخ سود برده(8) و گروهی از طرفداران اهل بیت (ع) را به این سو و آن سو کشانده است که در این خصوص مکاتب گوناگون و تفکرات متعددی در طول تاریخ به وجود آمده است.
به عنوان نمونه ناصبی ها و مکتب وهّابی گری اساساً فضائل اهل بیت (ع) و مقامات آنها را انکار و در برخی موارد تحریف و یا تخریب و تضعیف می کند و یا مکاتبی به جانشین سازی و بدل سازی روی آوردند و برای اهل بیت (ع) بدل معرفی کردند، مانند: فرقه ی کیسانیّه که محمد بن حنفیه را امام کردند، فرقه ی اسماعیلیه که اسماعیل فرزند امام صادق (ع) را به عنوان امام به جای امام موسی کاظم (ع) معرفی نمودند و یا فرقه ی انحرافی بهایی گری که محمد علی باب را به عنوان باب الله و امام زمان (ع) معرفی می نماید.
نیز فرقه های انحرافی غالیان و افراطیون فرقه هایی خطرناکند که در روایات اهل بیت (ع) از آنان پرهیز داده شده است. حضرت علی (ع) می فرمایند:
(هَلَکَ فِیَّ رَجُلانِ: مُحبُّ غالٍ و مُبغِضٌ قالٍ.) (9) « در باب من دو گروه به هلاکت افتادند: دوست افراطی و دشمن کینه توز.»
و یا امام صادق (ع) می فرمایند:
(اِحذَرُوا علی شَبابِکُمُ الغُلاهَ لا یُفسِدونَهُم؛ فَإنَّ الغُلاهَ.....) (10)
«به هوش باشید که غلات جوانان شما را فاسد نکنند؛ زیرا غُلات بدترین خلق خدا هستند. عظمت خدا را پایین می آورند و برای بندگان خدا ادعای ربوبیت می کنند. به خدا قسم که غلات از یهود و نصاری و مجوس و مشرکان بدترند.»
و یا درباره ی فرقه منحرف مرجئه امیرالمؤمنین (ع) می فرمایند:
(عَلِّموا صِبیانَکُم ما یَنفعُهُم به لا یَغلِبُ عَلَیهِمُ المُرجئَهُ بِرَأیها.) (11)
«کودکان و فرزندانتان را مطالبی بیاموزید که برایشان سودمند باشد پیش از آن که مرجئه، افکار خود را به آنان القا کنند.»