نابغه شرق فیلسوف متاله صدرالدین محمد شیرازی

»» نابغه شرق فیلسوف متاله صدرالدین محمد شیرازی
در تالاری که درست بالای سر در مدرسه خان شیراز قرار دارد سیصد سال پیش ملاصدرای شیرازی تدریس می کرد و اکنون هم این تالار به نام این شخصیت بزرگ علمی نامگذاری شده است.

ملاصدرای شیرازی از اعقاب حاجی قوام الدین حسین شیرازی وزیر شاه شیخ ابواسحق اینجو است به همین جهت او را قوامی می گفتند.

سیصد سال پیش یعنی زمانی که دکارت راه جدیدی در علم پیش گرفت، نابغه شرق، ملاصدرا نظریه ای ابراز داشت که ضربت سهمگینی بر عقادی علمی زمان خود وارد آورد و اگر شرایط لازم وجودداشت می توانست حوزه های علمی ایران را در جهتی نوین سوق دهد.

ملاصدرا احساس کرد که نظریات ارسطو دست و پای حکمای اسلامی را بسته و آنان را از تفکر آزاد باز داشته از این رو با وضع نظریه جدید و انقلابی خود، علیه علم و فلسفه ای که هزار سال در عالم اسلام نضج و قوام گرفته بود قیام کرد و آراء ارسطو، فارابی و ابن سینا را باطل اعلام داشت.

ملاصدرا ابتدا فلسفه ارسطو، ابن سینا و فلسفه اشراق را کاملاً فرا گرفت. اساتیدش عبارت بودند از میرباقر و شیخ بهائی عاملی. آنگاه به یکی از دهات قم رفت و به ریاضت مشغول شد سپس به شیراز آمد و در تالار مدرسه خان به تدریس پرداخت و ضمناً به تألیف کتاب همت گماشت.

وی فلسفه مشاء و اشراق را ممزوج ساخت و در این راه شیوه مصنفین اخوان الصفا را پیمود.

ملاصدرا و دکارت در شرق و غرب راه نوینی را در پیش گرفتند ولی شیوه آنان کاملاً متفاوت بود. دکارت نسبت به همه چیز شک آورد و از وجود خویش شروع کرد تا توانست راهی برای درست به کار بردن عقل پیدا کند و دریچه ای به روی علم باز نماید.

ملاصدرا مردی عارف و روحانی بود. از این رو نمی توانست قیود معتقدات مذهبی را دور بریزد. مع الوصف به یک راز بزرگ طبیعت پی برد و دانست که جوهر عالم ماده همیشه در حرکت است.

تا زمان ملاصدرا، فلاسفه حرکت را به تمام عالم عمومیت نمی دادند و می پنداشتند که در پنج مقوله جوهر (عقل، نفس، هیولی، صورت، جسم) و پنج مقوله عرض (له، متی، فعل، انفعال، اضافه) حرکت راه نمی یابد و فقط در چهار مقوله عرض (کم، کیف، وضع، این) حرکت واقع می شود.

علت آن است که آنان حرکت را از دیدگاه مشهودات خویش تعریف می کردند. مثلاً می دیدند که اشیاء را می توان شمرد یا اندازه گرفت یا حرارت، اراده، شجاعت، سستی، سختی، نور و غیره منشأ حرکت هستند.

محمدبن ابراهیم شیرازی، معروف به ملاصدرا، صدرالدین و صدرالمتألهین دارای تصنیفاتی است که فهرست آنها به شرح زیر است:

1. اسفار 2. شرح هدایه 3. حاشیه بر الهیات شفای شیخ الرئیس 4. شرح حکخه الاشراق شیخ شهاب الدین سهروردی 5. واردات قلبیه 6. رساله در حدوث عالم 7. مسائل قدسیه و قواعد ملکوتیه 8. رساله در تحقیق تشخص 9. رساله در تحقیق اتضاف مهیه بوجود 10. رساله در جواب مسائلی که از محقق طوسی سؤال شده و جوابی صادر نگشته 11. کتاب اسرار الایات 12. تفسیر سوره جمعه 13. تفسیر سوره الطارق 14. تفسیر سوره الواقعه 15. تفسیر آیه نور 16. تفسیر آیه الکرسی 17. کتاب حکمه عرشیه 18. کتاب مشاعر 19. رساله اکسیر العارفین فی معرفه الحق و اللیقین 20. رساله کسر اصنام جاهلیه 21. رساله اتحاد عاقل و معقول 22. کتاب شرح اصول کافی 23. عقل و جهل.

ملاصدرا هفت سفر پیاده به مکه رفت و در سفر هفتم به سال 1050 هجری قمری در بصره وفات یافت و همانجا مدفون گردید.

نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » سعید عبدلی ( سه شنبه 86/3/22 :: ساعت 11:58 صبح )