بى‏ ادبى به حریم نبوت‏ - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» بى‏ ادبى به حریم نبوت‏

با توجه به این که بنى‏اسرائیل در طوفان گرفتارى‏ها و بلاها و شکنجه‏هاى سختى که از جانب فرعونیان متوجه آنان بود از حضرت حق شب و روز درخواست منجى داشتند و کسى جز یک پیامبر با داشتن قدرت معنوى بالا و معجزات نمى‏توانست قدرت فرعونیان را در هم بشکند، خداوند مهربان موسى را با مقام اولوالعزمى همراه با معجزاتى که پیش از او به ویژه هم چون عصا و تبدیل شدنش به اژدها سابقه نداشت براى نجات آن قوم فرستاد، و قوم او با چشم باز واقعیات و حقایقى را که از موسى دیدند به نظرشان نمى‏آمد که این امور و این قدرت معنوى به خصوص شکافتن دریا و نجات همه بنى‏اسرائیل و غرق شدن همه فرعونیان از غیر مقام نبوت و انسانى که مؤید به تاییدات الهى و نصرت و یارى خداست ظهور کند، لذا ضرورى و بدیهى مى‏نمود که آن حضرت را در خطابات خود یا بنى‏الله، یا رسول الله مورد خطاب قرار دهند، ولى در این زمینه ادب انسانى و اخلاق آدمى و تربیت را رعایت نمى‏کردند و به آن حضرت که پیامبرى عظیم الشأن و داراى مقام کلیم‏اللهى و مرتبه و رفعت معنوى کم نظیر بود یا موسى مى‏گفتند و او را در خطاب به حضرتش چون فردى معمولى از افراد خود مى‏شمردند!

خداوند بزرگ این بى‏ادبى را نسبت به هیچ یک از پیامبرانش نمى‏پسندد، و گناه این بى‏تربیتى را آن قدر بزرگ مى‏داند که مرتکب آن را دچار نابودى اعمال و بر باد رفتن کوشش‏هاى مثبت او مى‏شمارد چنان که در سوره مبارکه‏ى حجرات به این حقیقت گوشزد نموده است:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ: «1»

اى مؤمنان صدایتان را بلندتر از صداى پیامبر نکنید و آنگونه که با یکدیگر بلند سخن مى‏گوئید با او بلند سخن نگوئید مباد آن که همه اعمالتان تباه و بى‏اثر شود و خود از تباه شدن اعمالتان آگاه نشوید!

ادب و تربیت اقتضا مى‏کند که انسان نام بزرگان به ویژه پیامبران و امامان و اولیاء الهى را آنگونه که با شخصیت آنان تناسب دارد به عظمت یاد کند و حریم معنوى و الهى آنان را در هر شرایطى پاس بدارد، و دیگران را نیز که آگاهى به این مسئله ندارند و به خاطر جهلشان اهل رعایت نیستند آگاه کند.

احترام و ادب به بزرگان و به ویژه مشعلداران هدایت امرى لازم و نشان‏گر شخصیت و کرامت خود انسان است.

بى‏ادبى و بى‏احترامى نسبت به بزرگان بخصوص اولیاء الهى حکایت از کوچکى و عیب و نقص و پوکى انسان دارد.

من در عنفوان جوانى در کتابى در رابطه با زندگى حضرت امیرالمؤمنین (ع) که نام آن کتاب و مؤلفش را به یاد ندارم روایت بسیار مهمى در باب ادب و احترام به بزرگان از قول حضرت زینب کبرى علیهاالسلام دیدم که اى کاش متن عربى روایت و سند و مدرکش و کتابى که نقل کرده بود در گوشه‏اى از دفاترم که نکته‏هاى مهم را ضبط مى‏کردم و اکنون که این سطور را مى‏نویسم به دوازده دفتر رسیده ضبط مى‏کردم تا در این اوراق مى‏آوردم و از این جهت متأسف و اندوهناکم، ولى براى پند گیرى طایفه مداح و سخنرانان مذهبى که بعضى از آنان گاهى نام اولیاء الهى را بدون رعایت احترام ادب به زبان جارى مى‏کنند و شخصیت آن مقربان درگاه خدا را لحاظ نمى‏نمایند مضمون آن روایت را که در ذهنم مانده نقل مى‏کنم.

زینب کبرى سلام الله علیها آن خزانه دانش و آگاهى و علمى که همه یافته‏هایش را به فرموده حضرت سجاد (ع) بدون واسطه معلم از حضرت حق دریافت کرده بود مى‏فرماید سى و چند سالى که من و برادرم حضرت حسین (ع) معاصر با پدرمان امیرمؤمنان بودیم من با دو دیده خود مى‏دیدم که هر گاه پدرم مى‏خواست برادرم حضرت حسین را صدا بزند اگر نشسته بود تمام قد از جا بر مى‏خاست و حالت احترام به خود مى‏گرفت، سپس با صدائى آرام و حاکى از دریائى از ادب مى‏گفت: یا ابا ابا عبد الله!!

شما به آیات قرآن مجید دقت کنید و خطابات قرآن را به انسان و به پیامبران و به اولیاء عظام حق ببینید که چه دریائى از ادب و احترام در آن خطابات موج مى‏زند.

حضرت حق گاهى در خطاب به گنهکارانى که امید توبه و انابه و بازگشت و جبران گذشته به آنان مى‏رود خطابى در کمال مهر و محبت و اوج رأفت و عاطفه دارد:

قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ:

بگو: اى بندگانم که با ارتکاب گناه بر خود تجاوز کار بوده‏اید از رحمت خدا نومید نشوید!

به راستى شگفت‏آور است که عده‏اى نمک خورده او و نمکدان شکسته، و آنان که از همه نعمت‏هاى حق بهره‏ور شدند ولى نمک بحرامى کردند، نان او را خوردند و از دشمن او شیطان اطاعت کردند نه این که آنان را طرد نمى‏کند و چهره خشونت به آنان نشان نمى‏دهد، و بر شخصیت آنان ضربه نمى‏کوبد بلکه با کلمه زیباى عبادى که با یاى متکلم آمده مى‏خواهد بگوید از من جدا نیستید و من هم از شما جدا نیستم بلکه شما بندگان من هستید، مباد این که از رحمت من ناامید شوید!!

چه درس عجیبى و چه موعظه و پند شگرفى، و چه تعلیم برزگوارانه‏اى براى همه که در همه موارد ادب و تربیت را رعایت کنند و با زبانى نرم و پر از محبت و با حفظ احترام افراد با افراد سخن بگویند.

انسان اگر به عظمت نعمت زبان و آثار پر فایده این نعمت آشنا باشد، هرگز آن را در گناه و توهین به شخصیت مردم و تحقیر انسان‏ها به کار نمى‏گیرد.

امیرالمؤمنین (ع) زبان را نمایاننده ده ارزش و امر مثبت در وجود انسان مى‏دادند، چنان که در روایتى از حضرت نقل شده:

«ایها الناس فى الانسان عشر خصال یظهرها لسانه: شاهد یخبر عن الضمیر، حاکم یفصل بین الخطاب، و ناطق یرد به الجواب، و شافع یدرک به الحاجة، و واصف یعرف به الاشیاء، و امیر یامر بالحسن، و واعظ ینهى عن القبیح، و معز تسکن به الاحزان، و حاضر تجلى به الضعائن و مونق تلتذ به الاسماع:» «2»

مردمان در انسان ده خصلت است که زبان آشکار کننده آنهاست: گوهى است که از باطن انسان خبر مى‏دهد، داورى است که میان مردم به داورى مى‏نشیند، گوینده‏اى است که پاسخ مى‏دهد، واسطه‏اى است که خواسته‏ها به وسیله او به دست مى‏آید، وصف کننده‏اى است که هر چیز به او شناخته مى‏شود، فرمانروائى است که به کار نیک فرمان مى‏دهد، پندآموزى است که از کار زشت باز میدارد، تسلیت دهنده‏اى است که آتش اندوه‏ها را خاموش مى‏کند، وسیله حاضرى است که کینه‏ها را مى‏زداید، و ابزار جالبى است که گوش‏ها از آن لذت مى‏برند.

زبان از مقام با عظمتى برخوردار است که امیرمؤمنان آن را مغز و لب انسان مى‏داند:

«الانسان لبه لسانه، و عقله دینه و مروته، حیث یجعل نفسه» «3»

مغز آدمى زبانش، و عقل وى دینش، و جوانمردى‏اش این که خود را در کجا قرار مى‏دهد.

روایتى عجیب در باب حفظ ادب و احترام از رسول خدا به این مضمون روایت شده است:

«لا تحقرن احداً من المسلمین فان صغیرهم عند الله کبیر:» «4»

هیچ یک از مسلمانان را کوچک و ناچیز مشمارید که خردسالان آنان هم نزد خدا بزرگ‏اند!

و درباره‏ى احترام و ادب به جوانان فرمود:

«اوصیکم بالشبان خیراً» «5»

من همه شما مسلمانان را نسبت به جوانان سفارش مى‏کنم که با آنان با نیکى رفتار کنید و شخصیتشان را گرامى و محترم بدارید.

و از حضرت صادق (ع) در همین زمینه روایت شده است:

«من اتاه اخوه المسلم فاکرمه فانما اکرم الله عزوجل:» «6»

کسى که برادر مسلمانش را که نزد او آمده احترام کند جز این نیست که خدا را احترام کرده است.