45-ان الهل عبادا یخصهم بالنعم و یقرها فیهم ما بذلوها فاذا منعوها نزعها عنهم و حولها الى غیرهم .
فرمود: خدا رابندگانى است که مخصوص گردانده آنانرا به نعمتها و پایدار مى کند آن نعمتها در ایشان تا زمانیکه بذل مى کنند آنرا، پس زمانیکه ممانعت کرده ، بذل ننمایند خداوند آن نعمتها را از آنان گرفته و غیر ایشان تحویل مى دهد(65).
46-العاف زینة و الشکر زینة الغنى و البصر زینة البلا و التواضع زینة الحسب ، و الفصاحة زینه الکلام و العدل زینة الایمان ، السکینة زینة العباده و الحفظ زینة الراویه و خفض الجناح زینة العلم و حسن الادب زینة العقل و بسط الوجه زینة الحلم و الایثار زینة الزهد و بذل المحمود زینة النفس و کثرة الکباء زینة الخوف و التقلل زینة القناعة و ترک المنه زینة المعروف و الخشوع زینة الصلاة و ترک مالا یعنى زینة الورع .
پاکدامنى زینت فقر، سپاسگزارى ، زینت توانگرى ، شکیبائى ، زینت بلا و مصیبت ، فروتنى زینت شخصیت اکتسابى ، فصاحت زینت سخنورى ، دادگرى زینت ایمان ، آرامش زینت عبادت ، حافظه قوى زینت نقل قول ، فروتنى زینت دانش ، ادب نیکو زینت عقل ، پارسائى ، احسان بر فقرا زینت نفس ، زیادى گریه زینت خوف ، سازگارى با ندارى زینت قناعت ، ترک منت زینت احسان و نیکى ، خشوع زینت نماز و فروگذاشتن آنچه به انسان مربوط نیست زینت پارسائى است (66).
تعاهدوا امر الصلوة وحافظوا علیها و استکثروا منا و تقربوا بها فانها کانت على المؤمنین کتابا موقوتا الا تسمعون الى جواب اهل النار حین سئلوا: (ماسلککم فى سقر قالوا لم نک من المصلین وانها لتحت الذنوب حت الورق و تطلقها اطلاق الربق و...
مراعات کنید امر نماز را و بر آن محافظت کنید و زیاد به جاى آورید از آن و بواسطه نماز به خدا تقرب جوئید زیرا آن بر مؤمنین واجب است ، آیا نمى شنوید پاسخ اهل دوزخ را زمانیکه پرسیده شوند چه چیز شما را در آتش داخل کرد؟ گویند از نمازگزاران نبودیم و براستیکه نماز گناهان را مى ریزد مانند ریختن برگ و باز مى کند زنجیرهاى گناه را همچون باز کردن زنجیر از گردن حیوان و رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم تشبیه کرد آنرا به چشمه آب گرم که بر در مرد باشد و او در شبانه روز پنج بار در آن شستشو نماید پس معلوم نیست که بر بدن او چرک بماند و....(67).
این واجب خطیر شرعى گاه عرصه عروج عارفان و زمانى مظهر تجلى عظمت وحدت مسلمین در صفوف جماعت و نمازهاى عبادى سیاسى جمعه است و محبوب اولیاى الهى که هرکس به اندازه معرفت خویش از این بحر مواج بهره مند مى شود.
و در این فراز از حدیث زینت امام نهم حضرت جوادالائمه علیه السلام خشوع را زینت نماز این رکن اساسى دین معاد و معاش یعنى اسلام عزیز معرفى مى فرماید.
وترک مالا یعنى زینة الورع .
و فروگذاشتن آنچه به انسان مربوط نیست زینت پارسائى است .
ورع یکى از کمالات بسیار ارجمندى است که بزرگان دین در سفارش بدان اصرار بسیار زیادى دارند و بااوصاف و تعابیر گوناگونى از آن سخن به میان مى آورند که احادیث الگوى کامل ورع ، اول مرد مسلمان ، قهرمان و شیر بیشه توحید حضرت على علیه السلام نمونه هایى از آن تعابیر لطیف است .
گاهى آن حضرت همنشینى و الفت با اهل ورع را مدنظر قرار داده و چنین فرموده که :
والصق باهل الورع .
خود را به پرهیزکاران بچسبان (68).
و زمانى آثار ورع را مورد اشاره قرار مى دهد و مى فرمایدئ که :
ولا معقل احسن من الورع .
پناهگاهى بهتر از پارسایى نیست (69)
و در قسمت پایانى حدیث بلند حضرت جواد علیه السلام فروگذاشتن کارهایى که به انسان ارتباطى ندارد و زینت ورع و فرمولى براى تکمیل کردن این ورع و کارآمدى بیش از پیش این سپر و پناهگاه ، فضایل اخلاقى معرفى شده است .
توضیح حدیث شریف :
اسلام آئین معاد ومعاش بر مبناى فطرت و خرد و جوابگوى کلیه نیازها، تمایلات و خواسته هاى فطرى بشر بوده و هست .
یکى از تمایلات فطرى انسان زیبادوستى و زینت گرائى است ، این میل مطابق با سرشت ، در برنامه هاى اسلام عزیز، فروگذار و مورد غفلت واقع نشده است ، هم در معجزه جاوید پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم یعنى قرآن مجید و هم کلام معصومین علیهم السلام این مفسران حقیقى قرآن و راسخان در علم به موضوع زینت توجه شایانى شده است .
در قرآن کریم گاهى مناظر زیباى روى زمین مورد اشاره واقع شده که :
انا جعلنا ما على الارض زینة لها (70).
آنچه در روى زمین است ما آن را زینت زمین قرار دادیم - نه زینت شما
گاهى به منظره هاى دلرباى آسمانى اشاره شده که :
انا زینا السماء الدنیا بزینة الکواکب (71).
ما آسمان دنیا را با زینت ستارگان آراستیم .
وگاهى به ناپایدارى این زیورهاى دنیوى اشاره شده که :
حتى اذخذت الارض زخرفها وازینت وظن اهلها انهم قادرون علیها آتیها امرنا لیلا و نهارا
وقتى زمین زینت خود را گرفت و متزین شد و اهل زمین که داراى این باغ و بوستانند بخاطر این که متمکن و چیزدار هستند، خیال کردند کارى از آن ها ساخته است در همین مقطع ، فرمان ما شبانه یا روزانه فرا مى رسد.
فجعلناها حصیدا کاءن لم تغن بالامس ما این بستانهاى سرسبز و خرم را آنچنان درو پژمرده مى کنیم که گویا دیروز در این جا باغى نبوده است (72).
لیکن در کتاب هدایت بشر و معجزه جاوید پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله و سلم هیچکدام از این زیورهاى ناپایدار زینت انسان معرفى نشده ، بلکه اینها زینت زمین یا آسمان هستند و براى زینت انسان عنصرى خطیر و اکسیرى بسیار گرانبها تحت عنوان لطیف ایمان معرفى شده ، آنجا که مى فرماید:
ولکن الله حبب الیکم الایمان و زینة فى قلوبکم (73).
خدایا باور به مبداء، معاد، وحى و نبوت را محبوب انسان قرار داد و با اکسیر ایمان جان آدمى را آراست و موضوع بسیار مهم دل بستن به قدرت لایزال الهى و دل کندن از غیر خدا را زیور انسان خواند و در این کلام نغز نکته هاى فراوانى نهفته است ، از جمله اینکه اى انسان که لایق مقام رفیع خلیفة اللهى هستى زیور تو: ماشین مدل بالاى تیزرو، انگشتر گرانقیمت ، خانه وسیع مملو از فرش و ظرف و آراسته با سنگهاى قیمتى ، درجه نظامى ارشد، گروه ممتاز ادارى ، لباس گرانبها، حساب بانکى سرشار از اعتبار و بالاخره شهرت اجتماعى و... نیست بلکه زیور جان ارزشمند شما ایمان و معنویت است و امتیازات ناشى از ایمان و علو رتبه چنانچه در کلام بلند و دلرباى بزرگ معمار اسلام ناب محمدى صلى الله علیه و آله وسلم به امیرمؤ منان و امام پارسایان على علیه السلام چنین آمده که :
یا على ان الله قد زینک بزینة لم یزین به احدا .
یا على خداوند ترا با زینتى آراسته که احدى را نیاراسته است .
زیرا که تو در دلهاى پاکان محبوبى و دلهاى پاک مهر تو را مى پذیرد چونکه تو هم خود آراسته اى و هم زینت دلهاى پاک مؤمنین خواهى بود(74).
حال برمى گردیم به کلام بسیار والاى نهمین مهر سپهر امامت حضرت جواد الائمه علیه السلام که به تفصیل راجع به این میل فطرى بشر و نحوه تحقق آن در فضایل اخلاقى و اسباب زیور جان و روان آدمى سخن گفته و روح انسانهاى شیفته کمالات شایسته انسانى را سیراب کرده است .
و امام جواد علیه السلام مى فرماید:
العاف زینة الفقر: پاکدامنى زینت فقر است .
در قاموس تربیتى فرهنگ والاى اهل بیت عصمت و طهارت عفاف از منزلت بس بالایى برخوردار است ، چنانکه على علیه السلام مى فرماید:
افضل العبادة العفاف : برترین عبادت پاکدامنى است (75).
لکن متاءسفانه در اغلب موارد فقر سرآغاز معاصى را یا همراه با معاصى است . چنانچه مشهور است که : کادالفقر ان یکون کفرا به همین جهت حفظ عفاف و وارستگى در حال فقر داراى ارج والایى است زیرا در روایات وارد شده که فقراى عفیف و پاکان بى چیز قبل از شهدا وارد بهشت مى شوند و در جواب سؤ ال شهدا که بار خدایا ما در راه حفظ دینت از سر و جان گذشتیم و سرمایه جوانى را صرف کردیم . پس اینان کیستند که قبل از ما به بزم بهشت راه یافتند جواب آید آرى چنین است که مى گویید لکن آن یکبار بیش نبود ولى اینها فقرائى هستند که روزى چند بار در آتش فقر سوختند ولیکن خود را به گناه و خیانت آلوده نکردند.
و لذا حضرت جواد علیه السلام در مقام شمارش زیورهاى جان و روان ابتدا عفاف را زینت فقر معرفى مى کنند.
الشکر زینة الغنى : سپاسگزارى زینت توانگرى است .
شکر نعمت نعمتت افزون کند کفر نعمت از کفت بیرون کند
بدان که اى عزیز که شرط استمرار نعمت دستگیرى از نیازمندان است و شکر تنها شکر زبانى نیست هر چند شناخت نعمت و شکر زبانى هم از فضیلت برخوردار است لیکن در شکر توانگرى سنگینى کفه ترازو متوجه شکر عملى و مساعدت بر نیازمندان و فقراست ، و در همین مقام این نعمت توانگرى خدادادى اقتضا دارد که براى شکر نعمت و تدارک استمرار آن انسان از هر فرصتى براى احسان استفاده نماید وسائل و نیازمند را رسول و فرستاده خدا دانسته و احسان و نیکى را پس انداز واقعى تلقى نماید و با همین منطق این حقیقت روشن مى شود که نیاز محسن به احسان از احتیاج فقیر بدان بیشتر و منافعى که عاید فرد نیکوکار مى شود بسى بیشتر هست .
الصبر زینة البلاء
صبر در جاى جاى احکام عالیه و قوانین راقیه اسلامى نقشى به سزا دارد، رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم مى فرمایند: صبر بر سه قسم است صبر هنگام مصیبت ، صبر بر طاعت ، صبر براى دورى از گناه (76).
و امام سجاد علیه السلام مى فرمایند:
لاایمان لمن لاصبر له :کسى که شکیبایى ندارد ایمان ندارد(77).
و این قانون کلى در بین متشرعین مشهور است که :
هر که در این بزم مقربتر است
جام بلا بیشترش مى دهند
و روى همین اصل است که از رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم نقل شده که فرمودند: هر آینه در بهشت منازل و درجاتى است که بندگان با اعمالشان بدان نمى رسند.
پرسیدند: چه کسانى به آن نائل مى شوند؟ فرمود:
اهل بلاها و غمها(78).
حال که در فرهنگ اسلام بلا نوازش تلقى مى شود، این تعبیر شیرین امام نهم علیه السلام به خوبى روشن مى شود که شکیبایى زینت بلاست و کامل کننده اجر انسان در قبال آن مصیبت .
و التواضع زینة الحسب فروتنى زینت شخصیت اکتسابى انسان هست بطور کلى شخصیت هر فرد را به دو دسته مى توان تقسیم کرد:
الف ) شخصیت نسبى که از طریق خانواده و بدون اراده و اختیار انسان به فرد میرسد و بسا افتخاراتى که بدون زحمت به فرد از این طریق مى رسد و بسا مواردى که انسان را به خاطر همین شخصیت نسبى قدح و سرزنش ‍ مى کنند و موقعیت خانوادگى اسباب سرشکستگى را فراهم مى نماید. ولیکن این دسته زیاد مهم نیست هرچند که بطور قطع یکى از مرجحات مى تواند باشد وهست .
ب ) شخصیت حسبى : که همان شخصیت اکتسابى فرد مى باشد و عناصرى چون علم ، مدیریت ، تجربه ، ایمان و دارایى درتشکیل ان سهم به سزائى را ایفا مى کنند.
در تعبیر جذاب امام محمد تقى علیه السلام تواضع زینة شخصیت اکتسبابى فرد معرفى شده است براى تبیین مطلب ابتدا سیرى اجمالى به جایگاه تواضع در معارف اهل بیت علیهم السلام مى کنیم .
تواضع درجاتى دارد از جمله اینکه شخص منزلت و اندازه خود را بشناسد. آنگاه با قلب سالم و آرام خود را همان منزلت خویش نازل نماید، دوست نداشته باشد با احدى رفتار کند مگر مانند آنچه که دوست داد با او رفتار شود، اگر از کسى بدى ببیند آنرا با نیکى دفع نماید، خشم خود را فرونشاند و نسبت به مردم داراى گذشت باشد(79).
امام صادق علیه السلام مى فرماید: مقربترین مردم به خدا متواضعان و دورترین مردم از خدا متکبرین هستند(80).
امام موسى بن جعفر علیه السلام درباره تواضع مى فرماید: در حق مردم بجاى آورى آنچه را که دوست دارى دیگران در حق تو انجام دهند(81).
و رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم مى فرماید: من توضع الله رفع الله :
هر کس براى خدا تواضع کند خداوند رتبه او را رفیع و والا مى گرداند(82).
حال که گوشه اى از منزلت و جایگاه برتر تواضع در ساختار شخصیت معنوى انسان معلوم شد مى توان بخشى از مضمون بس والاى کلام نغز حضرت جواد الائمه علیه السلام را تصور کرد که فرمود فروتنى زینت شخصیت اکستابى است . خوشا به حال آنانکه این سیره حسنه پیامبر رحمت و امام پارسایان علیهماالسلام رااخذ و از طریق تواضع به خدا رفعت معنوى در آسمان فضیلت را از آن خود نمایند.
والفصاحة زینة الکلام
کلام وسیله ارتباط بیانگر شخصیت و ترجمان دل انسان است ، انسانها از طریق کلام به مفاهیم مورد نظر فرد مقابل پى برده و در برخى موارد ابعادى از شخصیت او را نیز مى شناسد. روى همین مبنا حکما گفته اند که شخصیت انسان در زیر زبان او نهفته است و تا مرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نهفته باشد
حال که کلام از چنین رتبه و اعتبارى برخوردار هست بدیهى است که فصاحت و بکارگیرى کلمات شیوا و بى عیب زینت کلام و از اسباب تعالى انسان خواهد بود.
والعدل زینة الایمان عدل گمشده بشریت و گره گشاى بسیارى از مشکلات جامعه بشرى است و اسلام عزیز این گوهر گرانبهاى معنوى و عامل سعادت جامعه بشریت را در مورد متعددى به عنوان یکى از اصلیترین ملاکهاى گزینش جهت واگذارى اختیار و حاکمیت در رده هاى مختلف حکومتى ، اجتماعى و عبادى قرار داده است ، لیکن این حقیقت که توصیف عدالت بس آسان و مراعات آن سخت مشکل هست کار را از صعوبت خاصى برخوردار مى نماید.
ابتدا نظر خواننده محترم را به تعبیرى شیوا از بزرگ مروج مذهب شیعه اثنى عشرى حضرت صادق علیه السلام جلب مى نماید که فرمودند:
عدل از عسل ناب شیرینتر، از کف سبکتر و از مشک خوشبوتر است(83) این اکسیر گرانبها محبوب عامه بشرى است و حتى جانیترین افراد وقتى در انظار مردم حاضر مى شوند سعى مى کنند اعمال خود را در راستاى دادگرى جلوه دهند چون ایمان عبارت از شناخت بادل و اعتراف با زبان و عمل با اعضا و جوارح است وعدل هر چیز را در جاى خود گذشتن و از طریق خودسازى خود را ملتزم به طاعت ساختن و از گناهان و حتى مکروهات دورى کردن است .
پس حق این است که عدل زینت ایمان و زیور جان و روان آدمى است والسکینة زینة العبادة عبادت نردبان ترقى و عرصه عشق بازى با جانان حقیقى ، میدان رهیدن از پوچى و اتصال به مبداء اعلاء و قدرت لایزال الهى است ، بنابراین آرامش روحى و روانى همراه با طماءنینه و سکون کامل به هنگام اداى اذکار و اوراد پرمحتواى عبادى زینت و زمینه ساز تسریع طى مراحل کمال توسطى انسان ماءنوس با عبادت بوده و هست .
والحفظ زینة الروایة حافظه قوى در مطلق نقل وقول داراى ارزش و زینت آن مى باشد این امر درموضوع روایت از حضرات معصومین صلوات الله علیهم اجمعین با توجه به نقش خطیر روایات در تبیین احکام و ترویج علوم اسلامى از اهمیتى ویژه برخوردار است لذا امام نهم علیه السلام فرموده اند: حافظه قوى و امانتدارى در نقل ، زیور روایت هست .
و خفض الجناح زینة العلم: فروتنى زینت علم است .
چون ارزش علم ذاتى است همگان حتى افراد نادان شیفته عمل هستند ولى چه بسیار اتفاقى مى افتد که علم دامى از دامهاى شیطان و حجاب اکبر مى شود یکى از جولانگاههاى شیطانى کبر و غرور است که دامنگیر دانشمندان مى شود به همین خاطر در مفاهیم تربیتى احادیث ارزشمند حضرات معصومین این موضوع مورد توجه قرار گرفته است از جمله ششمین فروزان آسمان امامت و هدایت چنین فرموده اند که :
تواضعوالمن تعلمونه العلم و تواضعوا لمن طلبتم منه العلم ولاتکونوا علماء جبارین .
و فروتنى نمایید بر کسانى که به آنها علم مى آموزید و تواضع کنید بر افرادیکه از آن ها علم فرا مى گیرید و دانشمندان متکبر و ستم پیشه نباشد(84)
و حسن الادب زینة العقل
و ادب نیک زینت عقل است .
ابتدا نمونه هایى از معانى عقل در احادیث حضرات معصومین علیهم السلام تقدیم مى شود.
1-گاهى عقل به توان درک خیر و شر تشخیص بین آن دو و شناخت اسباب امور اطلاق مى شود این همان ملاک تکلیف در احکام شرعى است .
2-گاهى عقل به حالت و ملکه اى گفته مى شود که انسان را به گزینش خیر و منافع و دورى از ضرر و شر وادار مى سازد.
3-گاهى عقل در معناى تعقل بکار مى رود به معنى علم در این معنا عقل در مقابل جهل است نه جنون اغلب احادیث در معناى دوم و سوم بکار برده شده است که اینکه نمونه هایى در این زمینه ذکر مى شود.
از امام صادق علیه السلام پرسیدند:
ما العقل ؟ قال علیه السلام : ما عبد به الرحمن و اکتسب به الجنان : عقل چیست ؟ فرمود آنچه که بواسطه آن خداى رحمان عبادت مى شود و بهشت بدست مى آید.
امام رضا علیه السلام فرمودند: صدیق کل امرى ء عقله و عدوه جهله دوست هر فرد عقل اوست و دشمن او جهل و نادانیش . وقتى امام صادق علیه السلام در نشانه هاى عقل سخن مى گفتند چنین فرمودند:
من کان عاقلا کان له دین
کسیکه عاقل باشد دیندار است (85)
و ناگفته پیداست که از جمله نشانه هاى بارز دیندارى حیاى زیاد و برخوردارى از آداب دینى و انسانى هست چرا که در کلام معصومین هم چنین آمده که :
تواضعوا للحق تکن اعقل الناس
در برابر حق متواضع باش تا عاقلترین مردم شوى .
و به همین خاطر در سخن دلنشین حضرت محمد تقى علیه السلام چنین تعبیر شد که حسن ادب زینت عقل است و روشن است که ادب نیک ره آورد پیروى از مبانى ارزشى دین مبین و دورى از ضد ارزشها و ناهنجاریهاى دینى است و همین زینت عقل و طریق سعادت بشرى است .
و بسط الوجه زینة الحلم
و گشاده رویى زینت حلم است .
بردبارى و حلم در قاموس فرهنگ والاى اسلامى از اهمیت و جایگاه بس ‍ رفیعى برخوردار هست ، امام صادق علیه السلام مى فرماید: کفى بالحلم ناصرا
براى یارى انسان حلم و بردبارى کافى است .
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم مى فرماید: خداوند انسان بردبار پاکدامن را دوست میدارد. همچنین پیامبر در این زمینه فرمودند که : یا على آیا خبر دهم به شما که شبیهترین شما به من از حیث اخلاق کیست ؟ عرض ‍ کردم بله یا رسول الله فرمود: خوش اخلاقترین شما و بردبارترینتان و نیکوکارترینتان به خویشاوندانش و آنکه از خودش شدید حسابکشى و دادخواهى نماید - از حیث رفتار به من شبیهتر است –(86).
و این زیور جان آدمى یعنى بردبارى زمانیکه باگشاده رویى و خوشرویى همراه شود دیگر نور على نور دلرباتر مى شود به همین خاطر نهمین اختر فروزان آسمان امامت علیه السلام از خوشرویى به عنوان زینت حلم یاد کردند.
والایثار زینة الزهد: مقدم کردن دیگرى برخود زینت زهد است . ایثار در احادیث اهل بیت سلام الله علیهم در دو مفهوم بکار رفته است :
الف ) مقدم کردن رضاى الهى بر هواى نفس که از آن به عنوان سودمندترین تجارت یاد شده و آسمانها و زمین قیامت روزى وى معرفى شده اند(87).
ب ) ترجیح دیگرى برخود: که هم در قرآن کریم و هم در احادیث معصومین مورد توجه قرار گرفته است که به عنوان نمونه چند مورد ذکر مى شود:
در قرآن کریم چنین آمده : یؤ ثرون على انفسهم و لوکان بهم خصاصة دیگران رابر خود مقدم مى دارند هرچند خود به آن نیازمند باشند(88).
امام باقر علیه السلام مى فرماید: خدا را جنتى است که جز سه دسته در آن داخل نمى شود: یکى از آنها کسانى هستند که برادر مؤمن خود را به خاطر بر خویشتن مقدم مى دارند (اهل ایثارند)(89)
و امام پارسایان حضرت على علیه السلام مى فرمایند: مکارم اخلاقى کامل نمى شود مگر با پاکدامنى و ایثار(90).
با توجه به اینکه زهد بى اعتنایى به دنیاست و تقویت حالت عبودیت در خویشتن و با عنایت به اینکه ذروه کمال مکارم اخلاق در ایثار تجلى مى یابد پس حقیقتا و از جان و دل مى توان گفت که ایثار زینت زهد است .
و بذل المجهود زینة النفس احسان بر فقرا زینت نفس است .
امام پارسایان حضرت على علیه السلام کلامى نغز در این رابطه دارند که براى روشن شدن اهمیت موضوع آن را تقدیم مى کنیم .
هرکس از بذل آنچه دارد بر نیازمند بخل ورزد، عضب خدا بر او فزونى میگیرد(91) باز آن حضرت مى فرماید:
السخاء خلق الانبیاء .
بخشندگى اخلاق پیامبران است (92).
سخاوت روزى را زیاد مى کند و علاوه زینت جان و ران آدمى است و کثرة البکاء زینة الخوف .
زیادى گریه زینت خوف از خداست .
اشک با معرفت ارزش خاصى در نزد اهل دل و احادیث گرانقدر حضرات معصومین علیهم السلام دارد و بطویکه در کلام قدسى پیامبر رحمت اشک از خوف خدا نجات بخش و به هر قطره اشک عارفانه پاداش قصر بهشتى نقل شده است و از دیدگاه امام باقر علیه السلام اشک بر گونه محبوبترین قطرات در نزد خداست و امام صادق علیه السلام مى فرمایند در روز قیامت هر چشمى گریان است مگر سه چشم : چشمى که از حرامهاى الهى چشم پوشى نماید و چشمى که شب را در طاعت الهى به بیدارى بگذراند و چشمى که در دل شب از خوف الهى گریه نماید(219).
و در این کلام بلند حضرت امام محمد تقى علیه السلام زیادى گریه زینت خوف از خدا معرفى شده است .
والتقلل زینة القناعة
و سازگارى با ندارى زینت قناعت است .
قناعت گوهر گرانبها و از محاسن اخلاقى کلیه مکاتب الهى و عقلاى عالم بوده و هست و در کلام بزرگان از جایگاه خاصى برخوردار مى باشد به عنوان نمونه مى توان به احادیث ذیل اشاره کرد:
من قنع بما رزقة الله فهو من اغنى الناس :
از امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام نقل شده است که : هر که به آنچه خدا روزیش کند، قانع باشد بى نیازترین مردم است (93).
من رضى من الله بالیسیر من المعاش رضى الله منه بالیسیر من العمل .
هر که به معاش اندک خدا راضى گردد، خدا هم به عمل اندک او راضى شود(94).
القناعة مال لاینفد:
قناعت مالى است که تمام نمى شود(95).
کفى بالقناعة ملکا :
بس است (این ) با قناعت مى توان پادشاهى کرد(96).
در ادامه تاءکید براهمیت قناعت این کلام پرمفهوم از نهمین مهر سپهر امامت صادر شد که سازگارى با فقر و کمبودها زینت قناعت است .
و ترک المن زینة المعروف .
فروگذاشتن و ترک کردن منت زینت احسان است .
به رخ کشیدن کار نیک و منت گذاشتن در دین مبین اسلام به شدت تقبیح شده است به عنوان نمونه در آیه کریمه مى فرماید:
یا ایهاالذین آمنوا لاتبطلوا صدقاتکم بالمن والاذى .
اى کسانى که ایمان آوردید کارهاى نیک خود را با منت و آزار تباه مکنید(97).