جوان و انتقاد - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» جوان و انتقاد
« دلسوزترین مردم نسبت به تو آن کسی است که بیش از دیگران در اصلاح تو بکوشد .»
حضرت علی (ع)

از صحبت دوستی برنجم کاخلاق بدم حسن نماید
عیبم ، هنروکمال بیند خارم ، گل و یاسمن نماید
کو دشمن شوخ چشم ناپاک تا عیب مرا به من نماید
سعدی

از ویژگیهای معاشرت جوانان پدپد آمدن شرایطی است که آنان و دوستانشان بیش از سایرین در حالات و روحیات یکدیگر کنجکاو و دقیق شده ، موشکافانه عیب‎ها و ایرادهای طرف مقابل را مورد توجه قرار می‎دهند چنانچه این روند به بازگو کردن مسائل مورد نظر و عیب‎جویی یکی از دیگری منجر شود . شادکامی را زا صحنه ارتباطات انسانی به بیرون می‎راند و جوی آکنده از خصومت و بدبینی بر فضای ارتباطی آنها حکمفرما می‎شود. بزرگ منشی و گذشت از یک سوی طبیعت حساس و زود رنج جوان ما را ملزم می‎کند که چشم‎پوشی از موارد جزیی را سرلوحه مناسبات خود با جوانان قرار دهیم ، به همان‎گونه که علاقه‎مندیم دیگران نسبت به ما چنین رفتاری داشته و عیب‎های جزئی ما را نادیده بگیرند ، متقابلاً نسبت به جوانان و نوجوانان این‎گونه باشیم نکته بسیار زیبایی در یکی از فرمایشات حضرت‎علی (ع) آمده است که فرمودند:« با چشم پوشی از چیزهای کوچک خود را بزرگ کنید و بر قدر ومنزلت خویش بیفزایید.»
در صورتی که موارد مذکور غیر قابل چشم پوشی بوده واز حدود مسایل جزئی فراتر رود در آن صورت لازم است از شیوه‎های تذکردوستانه انتقاد سا لم و اصلاح رفتار به مناسبت و اقتضای موقعیت استفاده نمود.
یکی از اندیشمندان، انتقاد را به جراحی روح و روان آدمی تشبیه کرده است و احتمالاً منظور او، نشان دادن اهمیت و حساسیت روش انتقاد می‎باشد. انتقاد را معمولاً به دونوع سا لم و سازنده و مخرب، تفکیک می‎کنند در شیوه انتقاد سا لم و سازنده، نه تنها آسیبی بر شخصیت فرد وارد نمی‎شود بلکه علاوه برآن موجب جلب و گسترش اعتماد متقابل شده و براستحکام پایه‎های دوستی و روابط متقابل می‎افزاید و در مقابل انتقاد مخرب و ویرانگر، علاوه بر جریه‎دار شدن احساسات فرد، روابط گرم و دوستانه از صحنه زندگی به کناری رفته و خصومت و برودت عاطفی به جای آن تکیه می‎زند.
روشهای انتقاد سالم از جوان
برخی از راه کارهای مؤثر در به کارگیری از شیوه انتقاد نسبت به جوانان درذیل پیشنهاد می‎شود:
1- انتقاد سازنده، همیشه با بیان یکی از جنبه‎های مثبت جوان آغاز و با جلب اطمینان وی ، موضوع اصلی مورد انتقاد طرح می‎شود به کارگیری چنینن روشی موجب می‎شود که شنونده مقاومت کمتری در پذیرش انتقاد از خود نشان می‎دهد.
2- انتقاد سا لم در قا لب جملات و عبارات غیرمستقیم مطرح می‎شود و جنبه محکومیت، آمرانه و تحریک آمیز ندارد: مثلاً با این عناوین می‎توان، انتقاد را به عملی سازنده مبدال نمود:«آیا بهتر نبود،؟»،«آیا صلاح می‎دانی؟» و ..
3- انتقاد سازنده، در خلوت و غیاب دیگران نسبت به جوان انجام می‎شود. درغیراین صورت جوان، امنیت روحی خود را در معرض تهدید و مخاطره می‎بینید و درصدد مقابله به مثل برخواهد آمد. حضرت امام صادق علیه ا لسلام در ضمن یکی ازبیانات ارزشمندشان می‎فرمایند:«اگرانتقاد ازدوستت را درحضوردیگران انجام دادی، او را خواروذلیل کرده‎ای و اگرانتقاد ازاو را درتنهایی به عمل آوردی، او را عزت بخشیده‎ای .
4- درهرنشست انتقادی، طرح بیش از یک موضوع جایزنیست . اگرازهمه جهات، جوان را مورد انتقاد قرا دهیم، او را علیه خود برانگیخته‎ایم و درنهایت نتیجه‎ای عاید نخواهد شد.
5- چنانچه در مراحل اولیه. انتقاد به صورت ایما و اشاره انجام شود به لحاظ رعایت حسن ادب و دوستی، بر تفاهم موجود میان جوانان و اطرافیانشان، خواهد افزود.
6- درضمن انتقاد ملایم از جوان، فرصت کافی برای اظهار نظروگفتگو برای وی باید درنظرگرفت و مطا لب پیشنهادی وی را با استفاده از« هنر خوب شنیدن » و« فن‎گوش کردن فعال » باید مورد قرارداد.
7- درصورت پذیرش انتقاد به وسیله جوان، باید فرصت مناسب برای تغییرواصلاح رفتاربه وی داده شود، زیرا نمی‎توان انتظارداشت حتی درصورت قبول مورد انتقادی، به طوردفعی و ناگهانی، موفق به تغییر رفتار شود. همان‎گونه که تشکیل رفتار، امری تدریجی و مشمول گذشت زمان است، تغییرآن نیز احتیاج به فرصت مطلوب دارد.
8- انتقاد سازنده باید با انگیزه‎ای‎ خیرخواهانه و لحنی دوستانه و مشفقانه انجام شود تا بهترین تأثیر را برجای گذارد.
9- درانتقاد از جوانان، باید ظرفیت روانی آنان درنظرگرفته شود و متناسب با میزان حساسیت روحی و نوع شخصیت آنها، انتقاد نمود. وگرنه بیش ازآنچه که می‎خواهیم اصلاح رفتارکنیم، ناخواسته تخریب کرده‎ایم .
10- ترتیب دادن محافل بحث و انتقاد جوان در مراکز فرهنگی و نیزدر رسانه‎های گروهی و مورد بحث قرار دادن شیوه‎ها و رویکردهای انتقاد سا لم و سازنده و ارائه نمونه‎های علمی ازانتقاد مفید و بهره‎گیری از نظرات کارشناسان و جوانان، زمینه مطرح انتقاد مؤثرو پذیرش آن رافراهم می‎آورد .

نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » سعید عبدلی ( شنبه 86/4/16 :: ساعت 8:40 صبح )