نقش نماز در شخصیت جوانان11 - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» نقش نماز در شخصیت جوانان11

موانع کمال نماز

در این بخش مى خواهیم موانعى را بر شماریم که در قبولى یا کمال نماز دخیل مى باشند و نمى گذارند که آثار واقعى نماز در زندگى نمازگزار ظاهر گردد. هر چند که در مباحث گذشته در این زمینه مطالبى گفته شد ولیکن به جهت اهمیت موضوع، موانع اصلى را به تفصیل در اینجا بیان مى نمائیم.
با سیر اجمالى در آیات و روایات چنین بدست مىآید که این موانع دو دستهاند ومىتوان آنها را به دو قسمت کاملاً جداگانه تقسیم بندى نمود. یک قسم از آنها جزء موانع درونى مى باشند که در حال اقامه نماز باید بدان توجه داشت و سعى در رفع آن نمود و قسم دیگر موانع بیرونى هستند که به عملکرد و رفتار نمازگزار بر مى گردد. قسم اوّل که عبارت بود از عدم حضورقلب، اکتفا به ظاهر نماز، سبک شمردن نماز و عدم مداومت در نماز، قبلاً بیان شد و امّا بخش دیگر آن که موانع بیرونى مى باشند بسیار
حائز اهمیت بوده که در این فصل به آنها پرداخته و سعى مى شود که با بضاعت اندک علمى توضیحاتى را در ذیل هر کدام، بیان نمائیم.
اهم آن موانع بیرونى عبارتند از:

1 ـ شرب خمر

نوشیدن خمر و هر ماده اى که زوال عقل را در پى داشته باشد و یا انسان را از حالت تعادل خارج نماید موجب نقص عبادات و عدم قبولى نماز مى شود. خداوند در چند جاى قرآن کریم انسانهاى مست را از نماز خواندن نهى فرموده است. در سوره مبارکه نساء آیه 43 فرموده: یا ایها الذین آمنوا لاتقربوا الصلاه وانتم سکارى. «اى کسانى که ایمان آورده اید در حالیکه مست هستید به نماز نزدیک نشوید».
یعنى فرد مست نمازش مقبول حق نبوده و داراى اثر نیست چونکه او نمى داند در حال نماز چه مى گوید و با چه کسى در حال راز و نیاز است.
اصولاً افراد مست نه تنها نمازشان در درگاه حق آثار کمال را دارا نیست بلکه سایر عبادات و اعمال دینى شان با اشکال مواجه است. چون کسانى که به نهى الهى و معصیت خداوند تن مى دهند تمایلى به واجبات و تعالیم دینى ندارند و تدریجاً از یاد خداوند غافل مى گردند و شیطان ذکر و یاد خداوند را از قلبشان بیرون مى برد. چنانچه در قرآن فرموده است: انّما یرید الشیطان اَنْ یُوقع بینکم العداوة والبغضاء فى الخمر والمیسر ویصدکم عن ذکر الله و عن الصلاه فهل انتم منتهون.
«شیطان مىخواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار، عداوت ایجاد کرده و شما
را از ذکر خدا و نماز بازدارد آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهى اکید) خوددارى خواهید کرد؟»(1).
در شدّت مذمّت نوشیدن شراب امام باقر(علیه السلام) فرموده اند: «کسى که شراب بنوشد و مست گردد تا چهل روز نمازش قبول نیست پس اگر نمازى را که در این روزها ترک کند عقاب و کیفرى چند برابر خواهد داشت»(2).
از ظاهر کلام امام پیداست که مراد از عدم قبول نماز در حال مستى، عدم کمال است یعنى اینکه نماز قبول واقع مى شود ولى شرط کمال را دارا نمى باشد. چون فرموده اند که اگر نماز نخواند عقاب او چند برابر است و این سخن بدان معناست که نوشیدن شراب یک معصیت است که عذاب و عقاب خود را دارد و ترک نماز معصیت دیگر که عذاب جداگانه اى دارد.
پس اگر از نماز در حال مستى نهى شده بخاطر آن است که اقامه نماز در چنین حالتى تأثیر ندارد و آثار کمال بر او مترتب نمى گردد. چنانچه در روایت دیگر از امام باقر(علیه السلام) رسیده است که فرمودند:
«گناهى بدتر از شرب خمر نیست و شرابخوار در حال مستى نماز واجب را رها و با مادر و خواهر و دخترش همبستر مى شود زیرا او در آن حال اندیشه خود را از دست داده است»(3).

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ سوره مبارکه مائده، آیه 91.
2 ـ ثواب الاعمال، ص551.
3 ـ وسائل الشیعه، ج17 ص250.
و شاید به خاطر شدّت حرمت و نجاست خمر باشد که بسیارى از فقها فتوا داده اند به اینکه اگر بر کسى عطش و تشنگى فشار آورد و جز شراب، هیچ نوشیدنى در دسترس نداشته باشد که عطش خویش را برطرف سازد. نوشیدن بول انسانى بر شراب ترجیح دارد.
بنابر این انسان شراب خوار، اگر اهل نماز هم باشد نباید مترصد این باشد که آثار نماز در زندگیش ظاهر گردد.

2 ـ خوددارى از بول در حال نماز

از جمله عواملى که موجب عدم کمال نماز است و باعث مى شود که نماز در روح نمازگزار اثر نبخشیده و تأثیر تکاملى نداشته باشد خوددارى از بول و باد معده است. چنانچه در رساله هاى عملیه مراجع تقلید آن را از مکروهات در نماز دانسته اند یعنى بهتر است که در این حالت فرد قیام به نماز نکند. در روایتى از امام صادق(علیه السلام) وارد شده است که فرمودهاند: لا صلاةَ لحاقِن وَلا حاقب. «کسى که در حال خوددارى از بول یا باد معده نماز بخواند نمازش کامل نیست»(1).
البته این شاید بدان جهت باشد که شخص نمازگزار در چنین حالتى فاقد تمرکز حواس بوده و به فکر نمازش نیست. کسى که در حال عمل عبادى توجه بدان نداشته باشد و نداند که مشغول چه کارى مى باشد مسلّم است که آثار و نتایج آن را نیز نخواهد دید.

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ المحجة البیضاء، ج1 ص254.

3 ـ پرخورى باعث کسالت از اقامه نماز است

درباره پرخورى، در دین اسلام مذمّتهاى زیادى رفته است. پرخوردن مضرات بسیارى در پى دارد که یکى از آنها، زیان به عبادت و نماز است. کسى که با شکم پر قیام به نماز نماید از نمازش چندان بهره اى نمى برد و نمازش به او سودى نمى بخشد چون بدون نشاط و شادابى بلکه با کسالت و بى حالى به خداوند توجه کرده است و چنین شخصى از عبادتش چندان طرْفى نبندد و به عمق و حقیقت عبادت نرسد به همین خاطر او را در ملکوت آسمانها راهى نیست چنانچه ابن عباس از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) روایت کرد که فرمودند: لایدْخُل ملکوت السماءِ مَنْ مَلاء بَطنُهُ. «کسى که شکمش پر باشد وارد ملکوت آسمان نشود»(1).
حکیمى گفته است که علم و حکمت را در گرسنگى نهادهاند و جهل و معصیت را در سیرى و انسانهاى مؤمن در دین و دنیا سودمندتر از گرسنگى ندیده اند و طالب آخرت را چیزى زیانکارتر از پرخوردن نباشد.
ابوطالب مکى گوید: مَثَل شکم مَثَل طبل است آواز آن به این خوش است که سبک و تنگ و تهى است پس چون شکم خالى باشد تلاوت خوشتر و قیام براى خدا طولانى تر و خواب اندک باشد.
ظاهراً روایت از معصوم است که فرموده اند: اوّل بدعتى که پس از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) گذاشته شد سیرى بود و چون شکم مردمان سیر شد نفس

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ احیاء العلوم، ج3 ص171.
آنها سرکشى کرده و به سوى دنیا متمایل شد(1).
در کم خورى منافعى نهفته است که در پرخورى هیچ یک از آن منافع وجود ندارد. دورى از خداوند، کسالت در عبادت، مردن دل، قساوت قلب، پلیدى باطن و بیمارى جسم همه از آثار زیانبار پرخورى است که بر هر عاقل و عالمى شایسته است از آن بپرهیزد تا این همه ضرر و زیان را متوجه خود نسازد. از رسولخاتم(صلى الله علیه وآله وسلم) روایت است که: الفکر نصفُ العبادةِ وقلّةُ الطعامِ هِىَ العبادةُ. «تفکر نصف عبادت است و کم خورى عبادت است»(2).
و کلام گوهر بار على(علیه السلام) این است که: «از پرخورى دورى کنید که موجب قساوت قلب و باعث کسالت از اقامه نماز و سبب تباهى بدن است»(3). و مى دانیم که نماز با کسالت نماز منافقان است نه مؤمنان(4).

4 ـ ریا و خودنمایى در نماز

قبلاً به این نکته اشاره شد که شرط کمال و صحت نماز، حضور قلب و اخلاص است و آن کس که شائبه ریا در نمازش باشد، نماز او مقبول حق قرار نمى گیرد. چون اقامه چنین نمازى براى خدا نخواهد بود و هر عملى که اغراض و اهداف غیر الهى در آن باشد در راستاى همان هدف پذیرفته است. امّا نزد بارگاه الهى پذیرشى براى آن نیست در حدیث از امام

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ احیاء العلوم، ج3 ص171.
2 ـ احیاء العلوم، ج3 ص171.
3 ـ غرر الحکم، ص80.
4 ـ سوره مبارکه نساء، آیه 142. و سوره مبارکه توبه، آیه 54.
صادق(علیه السلام) رسیده است که فرمودند: «چون روز قیامت فرارسد بندهاى را مىآورند که اهل نماز بوده و خود نیز چنین ادعا مىکند به وى مىگویند: تو بدان جهت نمازگزاردى که تو را مدح و ستایش کنند پس به ملائکه دستور مى رسد او را به سوى آتش ببرند»(1).
چون نماز فرمان الهى است و نشانه ستایش عبد به معبود مى باشد اگر براى غیر خالق و معبود اقامه گردد خود نوعى شرک نیز محسوب مى شود چون عملى که باید براى خدا انجام گیرد در غایت و هدف آن غیر خدا هم دخیل بوده است. و حتى اگر غیر خدا نبود آن عمل انجام نمى گرفت و به همین خاطر نمازگزارى که نمازش را براى نشان دادن خود به مردم و یا ستایش و مدح دیگران اقامه نماید مشرک تلقى شده است. چنانچه پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) فرموده اند: مَنْ صلّى صلاةً یُرائى بها فَقَدْ اَشْرک. «کسى که براى خود نمایى نماز بخواند مشرک است»(2).نه تنها ریاء در حال نماز شرک به خداست بلکه ریا و خودنمایى در هر عملى شرک محسوب مى گردد چون هر نوع ریا و خود نمائى داراى دو جهت است که هر دو جهت آن منجر به شرک مى شود. ریا یا بدان معنى مىباشد که انسان شأن و عظمت الهى را چنان کوچک نموده که در عرض مخلوقات او قرار داده و یا بدان معناست که خود یا دیگران را به عظمت خالق بالا برده است.

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار الانوار، ج62 ص301.
2 ـ بحار الانوار، ج67 ص222.

5 ـ مال حرام مانع کمال نماز

یکى دیگر از موانع کمال نماز استفاده از مال حرام است. طمع به اموال دیگران، قانع نبودن به حقوق حقه خویش و عدم رعایت موازین شرع در خوردن و آشامیدن مانع بزرگى براى رسیدن انسان به کمال است.
در رعایت حلال و حرام الهى در اسلام آنقدر تأکید شده که در روایت داریم اگر دکمه پیراهن کسى از مال حرام تهیه شده باشد نمازش صحیح نیست. این در پوشش است که این چنین درباره آن سختگیرى شده، بسیار روشن است که در خوردن مال حرام، مسأله از این مهمتر است.
از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) روایت شده که فرمودند: «همانا از طرف خداوند هر شب فرشتهاى بر بیت المقدس پیام مى دهد آن کس که اندک مال حرامى بخورد خداوند نه صرفى از او قبول خواهد کرد و نه عدلى. که صرف نماز مستحبى را گویند و عدل نماز واجب را»(1).
و نیز فرمودهاند: «هر کسى لباس بخرد به ده درهم و یک درهم از آن ده درهم حرام باشد مادام که با آن لباس نماز بخواند خداوند آن نماز را نمى پذیرد»(2). و «هر کسى که یک لقمه حرام بخورد نماز او تا چهل شب قبول نشده و دعاى او تا چهل روز مستجاب نگردد»(3).

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار الانوار، ج103 ص16.
2 ـ احیاء العلوم، ج2 ص195.
3 ـ سفینه البحار، ج1 ص503.
سرمایه و مال حرام نه تنها اثرش را در نماز ظاهر مى سازد بلکه در سایر اعمال عبادى هم اثرات سوءاش را مى گذارد چنانچه از معصوم(علیه السلام)روایت است که: هرکس که مال حرام کسب کند اگر صدقه دهد قبول نباشد و اگر بر جاى گذارد توشه آن آتش است(1).
پس گوشت و پوستى که از حرام بروید و خونى که از حرام جریان داشته باشد آن گوشت و پوست مستحق آتش دوزخ است نه مستوجب ثواب. و نماز با این خصیصه مفید فایده نیست مگر با ترک یا توبه از آن و فاصله از مال حرام.

6 ـ رابطه نماز با خمس و زکات

این مسأله بسیار روشن است که کسب و یا استفاده مال حرام منحصر در این نیست که حقوق دیگران را زیر پا گذاشته و از اموال غصبى مردم که از طریق غیر مشروع بدست آمده استفاده نمائیم بلکه براى حرام غیر از بهره بردارى از حقوق دیگران مصادیق دیگرى هم در شرع تعیین شده است که یک مورد آن استفاده از اموال و سرمایه اى است که خمس و زکات آن داده نشده باشد یعنى حق الهى از اموال شخصى انسان پرداخت نشده است.
همه فقها و علماى دینى اتفاق دارند بر اینکه استفاده از چنین سرمایه اى حرام است. و نماز با پوشش لباسهایى که از پول تخمیس نشده

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ احیاء العلوم، ج2 ص196.
خوانده شود صحیح نیست. یعنى نماز در چنین صورتى شرط کمال را دارا نیست. امام خمینى(رحمه الله) در رساله عملیهشان در این باره چنین مى فرمایند:
«اگر با عین پولى که خمس یا زکات آن را نداده لباس بخرد نماز خواندن در آن لباس باطل است به احتیاط واجب»(1).
از امام صادق(علیه السلام) روایت است که فرمودند: وَلا صَلاةَ لمن لازکاة لَهُ. «و کسى که زکات خود را نمى پردازد نمازش پذیرفته نیست»(2).
و یا اینکه على(علیه السلام) مى فرمایند: لایقبل الله الصلاةَ مِمَّنْ منع الزکاة.
«هرکس که مانع دادن زکات شود نمازش قبول نمى شود»(3).
بنابر این آن کس که مال حرام مى خورد و سرمایه اى از طریق غیر شرعى کسب مى کند با کسى که اموال و سرمایه از مسیر شرعى و حلال بدست مى آورد ولى حق الهى (خمس و زکات) را پرداخت نمى کند هر دو به نوعى مبتلا به حرام شده اند و اگر با این سرمایه لباسى تهیه نموده و با آن نماز بخوانند تردیدى نیست که آن نماز، بدون اشکال نخواهد بود.
پس باید سعى شود که در شرط صحت و کمال نماز، پیوند و ارتباط آن را با این امور لحاظ نمود که اینها ارتباط نزدیک و پیوند عمیق با هم
دارند.

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ رساله امام خمینى(رحمه الله)، مسأله 820.
2 ـ بحار الانوار، ج84 ص252.
3 ـ بحار الانوار، ج96 ص29.

7 ـ تأثیر ربا در نماز

از جمله مصادیق سرمایه حرام، ثروتى است که از طریق ربا بدست آید تحصیل و کسب درآمد از طریق ربا در مرتبه محاربه و جنگ با خداست و مسلّم است کسى که با خدا در حال جنگ باشد دشمنى با او را اظهار کرده است و کسى که دشمن خدا باشد چگونه مى تواند او را عبادت نماید؟ در قرآن کریم خداوند فرموده اند:
یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله وذروا مابقى مِنَ الربوا إن کنتم مؤمنین.
«اى کسانى که ایمان آوردهاید از خدا بترسید و آنچه از ربا باقى مانده را رها کنید اگر مؤمن هستید»(1).
یعنى شرط ایمان به خدا دورى از رباست و آن کس که در معاملات شخصى اموال و سرمایه خود را با ربا آمیخته مى سازد در ایمانش نسبت به پروردگار تردید است.
آنچه از آیات اواخر سوره بقره استفاده مى شود این است که ربا خواران با قانون الهى در جنگ و مبارزه هستند و قطعاً چنین افرادى ایمان ندارند و چون مؤمن نیستند در قیامت عذاب آنها دائمى است و اهل نماز جزء این دسته از افراد نیستند و اگر چنین افرادى نماز هم بخوانند نمازشان، نماز واقعى و اثر بخش نیست چون کسانى که اهل عبادت باشند و خدا را با معرفت پرستش نمایند از اعمالى که خداوند شدیداً از آن نهى

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ سوره مبارکه بقره، آیه 278.
نموده دورى مى کنند.
اگر چه شاید عمل ربا خوارى در میان عرف جامعه مسلمین به عنوان یک سنت رایج درآمده باشد و قبح و زشتى خود را از دست داده باشد و لیکن شدت حرمت آن از بسیارى از گناهان و معصیتهایى که ما تصور مى کنیم بیشتر و بالاتر است. چنانچه در روایت آمده است که: درهمٌ من الربا اشَدُّ عند الله من ثلاثین زنیّةً فى الاسلام. «یک درهم ربا نزد خداوند شدیدتر از سى عمل زنا در اسلام است»(1).
پس نماز فرد ربا خوار ظاهر و صورت نماز را داراست امّا صورتى که فاقد روح و باطن است همانند جسدى که روح در آن وجود ندارد. مسلّم است چنین نمازى را خاصیتى نیست.
بنابر این خوردن ربا در عبادات و انجام اعمال عبادى بى تأثیر نیست. براى ظاهر شدن آثار عبادات در زندگى باید از این عمل حرام نیز دورى جست. هشام بن سالم از امام صادق(علیه السلام) روایت مىکند که امام فرمودند:
اِنَّما حرم الله ـ عز وجل ـ الربا لکیلا یمتنع الناس مِنْ اصطناع المعروف.
«خداوند ربا را حرام نموده تا مردم از کار نیک و پسندیده امتناع نورزند»(2).
و نیز فرمودهاند:
آکل الربا لایخرج من الدنیا حتى یتخبطه الشیطان.
«ربا خوار از دنیا بیرون نمىرود مگر اینکه بنوعى از جنون مبتلا خواهد شد»(3).

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ احیاء العلوم، ج2 ص196.
2 ـ وسائل الشیعه، ج12 ابواب الربا، ص422.
3 ـ تفسیر نور الثقلین، ج1 ص291.

8 ـ مستحباتى که ضرر به واجب رساند

یکى دیگر از امورى که موجب زیان به فرائض مى گردد توجه بیش از حد و افراطى نسبت به نوافل است.
انجام مستحبات اگر چه موجب کمال است و لیکن اگر از حد خود بگذرد و موجب کم توجهى به واجبات گردد ترک آن بهتر از انجام آن است چون شرط تقرّب در انجام مستحبات در صورتى است که مکمل واجبات باشند. در شرع مقدس به نوافل و مستحبات بسیارى چون طهارت دائمى (دائم الوضو بودن)، ذکر زبانى، رفع حاجات برادران دینى و صدها سنّت دیگر براى رسیدن به قله هاى کمال توجه داده شد. امّا انجام همه این سنن مستحبه مادام که یک واجب در کنار آن ترک گردد هیچ سودى نخواهد بخشید. در حقیقت این یکى از خواطر ابلیسى و وساوس شیطانى است که آدمى را به انجام برخى از مستحبات مشغول و او را با این اعمال مسرور ساخته در حالیکه لذّت قیام به واجب را از او سلب نموده است.
امام عارفان و سید سالکان على(علیه السلام) مىفرمایند: لاقربةَ بالنوافل إذا ضَرَّتْ بالفرائض.
«نوافل و مستحبات اگر به واجبات ضرر رسانند موجب تقرب به درگاه خدا نخواهند بود»(1).

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ غرر الحکم، ص345.
این یک اصل و قاعده کلى است که ترک مستحبات زمانى که زیانى به واجبات رساند اولى از انجام آن است.
وامّا در خصوص نماز تأکید بیشترى در روایات شده است. امام موسى کاظم(علیه السلام) در این باره مى فرمایند:
لاتَصُمْ صوماً یمنعک من الصلاةِ فانّ الصلاةَ احبُّ الى الله من الصیام

«روزهاى که مانع انجام نماز مى شود نگیر چرا که در پیشگاه خداوند نماز بهتر از روزه است»(1).
پس این خدعه و فریب هواى نفس است که گوید: خدا از حق خویش مى گذرد پس سعى کن از امور ظاهرى غافل نشوى، اگر نماز را ترک کردى باکى نیست به دستگیرى خلق اهتمام و تلاش کن که رضاى الهى در همین است. باید بدانیم که اینگونه افکار، قطاع الطریق راه وصول به کمال بوده و انجام مستحبات در عقبه واجبات موجب تدارک و زمینه صعود به کمال و سعادت است.

9 ـ عاق والدین مانع کمال نماز

در اکرام و احترام به والدین و حرمت نهادن به مقام والاى پدر و مادر در اسلام و قرآن تأکیدات زیادى شده است. در روایات وارد شده است که یکى از گناهانى که در دنیا اثر خود را باقى مىگذارد و علاوه بر عذاب اخروى آثار و عقاب دنیوى بر آن مترتب مى شود. معصیت و گناه عاق

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرک الوسائل، ج2 ص43.
والدین است. یعنى اگر فرزند، کارى کند که مورد لعن و نفرین پدر و مادر واقع شود خداوند علاوه بر عذاب دوزخ او را در همین دنیا عذاب مى کند. در آیاتى از قرآن کریم تصریح و تأکید شده که به پدر و مادر احسان و نیکى نموده و آنها را از خود نرنجانید. در پنج آیه از آیات قرآن کریم به این نکته اشاره شده است که در چهار آیه احسان به والدین را در کنار شرک نورزیدن به خداوند آورده است. شاید جهت آن این باشد که اهانت و بى احترامى فرزند نسبت به پدر و مادر نوعى شرک به خدا محسوب گردد.
در یکى از این آیات، توحید به ذات ربوبى (عدم شرک به خداوند) احسان و نیکى به والدین و اقامه نماز جزء پیمانها و عهدهایى است که خداوند از بندگانش گرفته است. در این آیه خداوند خطاب به مسلمانان مىفرماید ما این میثاق را از بنى اسرائیل گرفتیم ولى آنان عهد شکنى نمودند و نتیجه پیمان شکنى خود را دیدند پس شما سعى کنید که مثل آنان نباشید خطاب آیه در قرآن کریم چنین است که مى فرماید:
وَاِذْا اَخَذْنا میثاق بنى اسرائیل لاتعبدون الاّ الله وبالوالدین احساناً وذى القربى والیتامى والمساکین وقولوا للناس حُسْناً واقیموا الصلاة وآتوا الزکاةَ ثمّ تولیتم الاّ قلیلاً منکم وانتم معرضون.
و (به یاد آورید) زمانى را که از بنى اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و نسبت به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکى کنید و با مردم به خوبى سخن بگوئید، نماز را بر پا دارید و زکات بدهید سپس (با اینکه پیمان
و عهد بسته بودید) همه شما جز عده کمى سر پیچى کردید، و از پیمان خود روى برگرداندید»(1).
اهمیت احترام به پدر و مادر تا بدان حد است که خداوند سپاس و شکر گزارى به آنها را در مرتبه سپاس به نعمتهاى الهى دانسته است با توجه به اینکه نعمتهاى الهى قابل شمارش نیست.
در سوره لقمان فرموده است: اَنِ اشکر لى و لوالدیک «اینکه مرا و پدر و مادرت را شکر نمائى»(2).
از آیات و روایات چنین استفاده مى شود که کمترین بى احترامى در مقابل پدر و مادر معصیت و گناه به حساب مى آید و اهانت و تحقیر فرزند در مقابل آنان موجب انحراف فرزند از تعالیم دین خواهد شد و امّا در خصوص پیوند و رابطه نماز با این مسأله باید گفت که نماز شخصى که کنیه و بغض پدر و مادر را در دل داشته باشد اثر بخش نبوده و شرط کمال را دارا نخواهد بود.
از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) منقول است که فرمودند: لایقبل اللهُ صلاةَ العاقّ. «نماز کسى که مورد عاق (نفرین) والدین واقع شده باشد قبول نیست»(3).
و نیز از امام صادق(علیه السلام) روایت شده که فرمودند: مَنْ نظر الى ابویه نظر ماقت وهما ظالمان له لم یقبل الله له صلاةً.

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ سوره مبارکه بقره، آیه 83.
2 ـ سوره مبارکه لقمان، آیه 14.
3 ـ مستدرک الوسائل، ج13 ص332.
«هرکس با چشم بغض و کینه به پدر و مادر خود که به وى ستم کرده اند نگاه کند نمازش در پیشگاه الهى قبول نیست»(1).
این در حالى است که در مقابل روایات مذکور، اخبار و احادیثى داریم که نگاه محبت آمیز و مهربانانه فرزند به چهره پدر و مادر را عبادت دانسته اند.
پس اگر جوان مؤمنى این مانع را در زندگى خود داشت سعى نماید که آن را رفع نماید و به هر طریقى ممکن (ولو اینکه از جانب پدر و مادر ظلم و ستمى به او شده باشد) رضایت آنان را نسبت به خود جلب نماید. براى اینکه رضاى الهى در رضاى پدر و مادر نهفته است. چنانچه پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)فرمودند:
رضى الله مَعَ رضى الوالدین. «رضاى خدا از رضاى پدر و مادر است»(2).
پس کسى که عاق والدین باشد نه در دنیا خیر مى بیند و نه در آخرت و روایت از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) است که:
«بوى بهشت از هزار ساله راه شنیده مى شود و با وجود این نمى شنود آن را کسى که عاق والدین باشد»(3).
و در روایت دیگر فرمودهاند: «جمیع مسلمین مرا خواهند دید مگر عاق والدین و شراب خوار و کسى که نام مرا بشنود و صلوات نفرستد»(4).

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرک الوسائل، ج13 ص332.
2 ـ بحار الانوار، ج74 ص80.
3 ـ جامع السعادات، ج2 ص257.
4 ـ معراج السعاده، ص408.

و پایان بخش این قسمت از کلام را حدیث قدسى قرار مى دهیم که نکته تکان دهنده اى را در بردارد.

خداوند متعال در این کلام وحیانى خطاب به پیامبرش چنین مى فرمایند:

«به عزّت و جلالم سوگند که اگر عاق والدین عبادت جمیع پیغمبران را بکند از او قبول نمى کنم و اوّل چیزى که در لوح محفوظ نوشته شد این بود که منم خدایى که بجز من خدایى نیست هر که پدر و مادر از او راضى باشد من نیز از او راضى هستم و هر که پدر و مادر از او خشمناک باشد من نیز از او خشمناکم»(1).

نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » سعید عبدلی ( شنبه 86/4/30 :: ساعت 10:34 صبح )