نقش نماز در شخصیت جوانان16 - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» نقش نماز در شخصیت جوانان16

خاطرهاى شنیدنى از شهید آیة الله دستغیب

از شهید آیة الله اشرفى اصفهانى، که یکى از شهداى محراب مى باشند، نقل مىکنند که فرمود: به اتفاق آیة الله دستغیب عازم سفر بسوى مشهد مقدس بودیم. ساعت پرواز هواپیما مصادف با اذان ظهر بود. داخل هواپیما که نشسته بودیم حالت آیة الله دستغیب عادى نبود احساس کردم نگران چیزى است. از او پرسیدم مشکلى پیش آمد؟ فرمودند: نماز اوّل وقت امروز ما به تأخیر مىافتد. عرض کردم یکى دو ساعت دیگر به مقصد مىرسیم و نماز را در مشهد مى خوانیم. فرمودند دوست نداشتم که براى سفرى مقدس نمازم از اوّل وقت فوت شود. صحبت ما با ایشان به اتمام رسید و با توجیهات بنده ایشان قانع نشده بلکه نگرانى ایشان بیشتر شد. بعد از چند لحظه در داخل هواپیما اعلام نمودند که بخاطر نقص فنى، پرواز نیم ساعت به تأخیر افتاد. با هم به نمازخانه فرودگاه رفته و نماز را خواندیم سپس براى ساعت پرواز به داخل هواپیما برگشتیم.

مناجات شهید آیة الله مدنى

یکى از نزدیکان شهید محراب آیة الله مدنى گوید ما حالات نورانى ایشان را در مناجاتهاى شبستان نظاره گر بودیم در نیمه شب یک روز تابستانى در محلى نزدیک همدان من دیدم از میان درختان باغ صداى ناله
مىآید از رختخواب که بلند شدم دیدم آقا نیست و رفته در میان درختان گریه مىکند و مىگوید: خدایا من آمدم اگر تو به من جواب ندهى و رهایم سازى کیست که مرا دریابد؟ اینها را مى گفت و اشک مى ریخت(1).

شهید زین الدین و توجه او به نماز اوّل وقت

سرلشکر پاسدار شهید مهدى زین الدین (فرمانده لشکر على بن ابى طالب(علیه السلام)) به نماز اول وقت بسیار اهمیت مى داد. ایشان در هر شرایط و در هر منطقهاى که بود به محض رسیدن وقت نماز براى اداى فریضه نماز آماده مىشد. پس از شهادتش یکى از برادران، او را در خواب دید که مشغول زیارت خانه خداست. عده اى هم دنبالش بودند. پرسیده بود شما اینجا چه کاره اید؟ گفته بود: بخاطر آن نمازهاى اوّل وقت که خوانده ام در اینجا فرماندهى اینها را به من واگذار کرده اند»(2).

اهتمام شهید رجائى به نماز اوّل وقت

یکى از خصوصیات بارز شهید رجائى (ریاست محترم جمهورى اسلامى ایران) اهمیت ایشان به خواندن نماز در اول وقت بود. او با تمام وجود و خلوص عجیب به این مسئله اهتمام داشت و براى این کار تلاش مى کرد. هیچ وقت دیده نشد که در حساسترین شرایط حتى در

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ هزار و یک نکته درباره نماز، ص292.
2 ـ هزار و یک نکته درباره نماز، ص75.

گرفتارترین جلسات مهم مملکتى از نماز اوّل وقت غافل گردد. او معتقد بود که: مهمترین موضوع و مشکلترین و پیچیده ترین امور وقتى بخاطر نماز و ایستادن در مقابل خدا بکنار گذاشته شود پس از اداى نماز با عنایت و لطف حق هر گره اى داشته باشد به آسانى بازخواهد شد.

بارها در جلسات هیأت دولت که بحث و مذاکره بجاى حساس کشیده مىشد و وقت نماز مىرسید بدون هیچگونه تعارف بحث را ناتمام مى گذاشت. و از جا بلند مى شد فوراً به اقامه نماز و ذکر با خدا مى پرداخت(1).

دستگاه بىسیم الهى

در یکى از بازدیدهاى غیر منتظره شان به اصفهان که به پادگان نظامى مرکز توپخانه رفته بودند وقتى در سالن پادگان قدرى صبحت کردند پس از آن از مسئولان خواستند که حرفهایشان را بزنند. گویا یکى از معاونان استاندارى در ارتباط با آن استان مسائل و مشکلات مربوط را مطرح مى کند کم کم صبحت ادامه مىیابد تا اذان ظهر. شهید رجائى که می بیند ممکن است این جلسه به درازا بکشد به آن برادر به این مضمون مىگویند:
اگر همین الان اطلاع داده باشند که من براى کار مهمى لازم است با مرکزى یا جائى ارتباط تلفنى برقرار کنم و این مذاکره تلفنى ممکن است بیست دقیقه وقت بگیرد آیا این حق و اجازه هست؟ که همینجا صبحت

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ خاطرههایى که از شهید رجائى بیاد دارم، ص123.
را نگه داریم. و همه حرفها را پس از تماس تلفنى بزنیم همه با تعجب گفتند بله. آنگاه شهید رجائى اظهار مى دارند که همین الان دستگاه بى سیم الهى خبر از انجام فریضه ظهر و عصر داده و ما خود را موظف مى دانیم که با اقامه نماز ارتباط خود را با خداى خود برقرار نمائیم(1).

امام خمینى(رحمه الله) و اهمیت او به نماز اول وقت

از خصوصیات مهم حضرت امام این بود که همیشه نماز را در اول وقت مى خواندند و به نافله ها اهمیت مى دادند این خصوصیت از همان آغاز جوانى وقتى که هنوز بیشتر از بیست سال نداشتند در ایشان وجود داشت چند تن از دوستان نقل مى کردند: ما ابتدا فکر مى کردیم که خداى ناکرده ایشان از روى تظاهر نماز را اول وقت مى خوانند. به همین خاطر سعى داشتیم کارى کنیم که اگر این کار از روى تظاهر است جلوى آن را بگیریم. مدت زیادى در این فکر بودیم و بارها به طریقه اى مختلف ایشان را امتحان کردیم مثلاً درست اوّل وقت نماز، سفره غذا را مىانداختیم و یا وقت رفتن به مسافرت را اوّل وقت نماز قرار مى دادیم امّا ایشان مىفرمودند: «شما غذایتان را بخورید من هم نمازم را مى خوانم. هر چه که بماند من مى خورم». و یا در موقع مسافرت مى فرمودند: شما بروید من هم مىآیم و به شما مى رسم. مدتها از این مسأله گذشت و نه تنها ایشان نماز اول وقتشان ترک نشد بلکه ما را هم واداشتند که در اول

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ خاطره هایى که از شهید رجائى بیاد داریم، ص131.
وقت نمازمان را بخوانم»(1).
و در سئوالاتى که از امام مى شد نوجوانى در تاریخ 26/10/62 از امام پرسید که پدرش فرد لاابالى و بى دین است و به او گفته که من راضى نیستم که در منزل من، نماز بخوانى! آیا پدر چنین حقى دارد و تکلیف او چیست؟ امام فرمودند: «غلط کرده است برود نماز بخواند اشکال ندارد»(2).

حاج آخوند و نماز بر روى یخ

حاج ملا عباس تربتى معروف به حاج آخوند از علما و عرفاى وارسته معاصر مى باشند در کرامات و فضائل این مرد مطالب زیادى گفتهاند کتاب ارزشمند «فضیلتهاى فراموش شده» در شرح حال و زندگى نامه این عارف نامى نوشته شده که مطالعه آن را براى جوانان توصیه مى نمائیم. یکى از مسائلى که ایشان بدان بسیار اهمیت مى دادند و به عمل نمودن آن مقید بودند نماز اوّل وقت بود. خاطره اى را فرزندشان نقل مى کنند که شنیدنى است.
«پدرم عازم کاریزک گشت که هیزم بیاورد. مرا نیز چون هیچ گونه تفریح و گردشى در تربت نداشتیم و دلتنگ بودیم با خود برد. دو شب در کاریزک بودیم تا آنکه یک بار هیزم و خورجینى از بعضى لوازم خوردنى زمستانى فراهم کردند. شب دوم یک ساعت به اذان صبح مانده از کاریزک

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ امام در سنگر نماز، ص15.
2 ـ در سایه آفتاب، ص246.
براى رفتن به تربت به راه افتادیم. زیرا اگر مى ماندیم تا آفتاب برآید یخ زمین باز مى شد و راه پیمودن با الاغ در میان گل، کار دشوارى بود. شب بسیار سردى بود. آسمان صاف و ستارگان درشت و درخشان بودند. ولى سردى هوا گوش و گردن و دست و پا را مى سوزاند. دو الاغ داشتیم که یکى را هیزم بار کرده بودند و خورجین را بار یکى دیگر کرده و مرا روى آن سوار کردند. مردى بود به نام شیخ حبیب از دوستان و مریدان پدرم تا روستاى حاج آباد که در راه کاریزک به تربت است و سه کیلومتر با کاریزک فاصله دارد همراه ما آمد و پدرم و او چون مى خواستند هیزمها را که به طرز خاصى بسته مى شد بار الاغ کنند دستکش هاى انبانى که در محل مى ساختند به دست داشتند آن دو پیاده و من سواره از عمه و شوهرش که در خانه آنها بودیم و به ما کمک کرده بودند خداحافظى کردیم و به راه افتادیم. در فاصله کاریزک تا حاجى آباد پدرم همچنانکه پیاده مى آمد نماز شبش را خواند و شیخ حبیب نیز با او همراهى مىکرد. چون به حاجى آباد رسیدیم صبح دمید و در آن هواى سرد و باد تند و برانى که مى وزید روى آن زمینه اى یخ زده که بدن انسان را خشک مى کرد. مرحوم حاج آخوند جلو ایستاد رو به قبله و شیخ حبیب به او اقتدا کرد. نخست اذان گفتند و سپس اقامه و نماز صبح را با همان طمأنینه و خضوع و توجهى خواند که همیشه مى خواند در حالى که از چشمان من از شدت سرما اشک مى ریخت و دانه هاى اشک روى گونه هایم یخ مى بست. پس از نماز، شیخ حبیب به سوى کاریزک برگشت و ما راه تربت را در پیش گرفتیم و لازم
نیست که بنویسم با چه مشقت نزدیک ظهر به تربت رسیدیم»(1).

کلام غزالى درباره نماز

ابو حامد امام محمّد غزالى داراى آثار عرفانى و اخلاقى مفیدى مى باشند که شاید بهترین آنها کتاب «کیمیاى سعادت» باشد. ایشان بخشى از کتاب مزبور را به عبادات اختصاص داده اند چنانچه در کتاب ارزشمند «احیاء العلوم» همین کار را کرده اند.
در بخش عبادات سخن نغز و زیبایى در باب نماز بیان داشته اند که خلاصه آن این است:
«بدان که نماز ستون مسلمانى است و بنیاد دین است و پیشرو و سید همه عبادتهاست.
هرکس که این پنج فریضه (نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب، عشاء) به شرط خویش و به وقت خویش به جاى آورد عهدى بسته آید وى را با حق تعالى، که در امان و حمایت وى باشد و چون از گناهان کبیره دست برداشت نماز وى کفارت بقیه گناه وى باشد. رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم)فرمودند:
نماز ستون دین است هر که دست بداشت دین خود ویران کرد و از او پرسیدند چه کار از همه کارها افضل است؟ فرمود: نماز به وقت خویش به پاى داشتن و فرمود که «کلید بهشت نماز است». و فرمود: «خداى تعالى بر بندگان خویش هیچ چیز واجب و لازم نگردانید پس از توحید محبوبتر از نماز نزد وى باشد و اگر چیزى محبوبتر از نماز بود فرشتگان را بدان

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ فضیلتهاى فراموش شده، ص137.
مشغول مى نمود. چون فرشتگان همیشه در حال نمازند گروهى در رکوع و گروهى اندر سجود و گروهى در حال قیام و گروهى در حال نشسته» و فرمود: «هر که یک نماز را از روى عمد ترک نمود کافر گردد».
و فرمود: «اول چیزى که در قیامت بدان بنگرند نماز است. اگر تمام باشد و به شرط وجود بپذیرند دیگر اعمال به تبعیت از او پذیرفته گردد و اگر ناقص باشد نماز و همه اعمال را برروى وى باز زنند. و فرمود: «بدترین دزدان آن است که از نماز بدزدد»(1).
پس جوان نباید گمان کند که با وجود همه این تأکیدات مى توان در نماز تقصیر و کوتاهى نمود و ترک نماز همانند سایر عبادات مورد عفو و بخشش خداوند قرار مىگیرد. فضل هر عبادتى در حدّ و مرتبه خویش است و فضیلت نماز در رأس همه فضائل است.
پس نمى توان رأس فضائل را در زندگى ترک کرد و در عین حال اظهار فضل نمود.

بوعلى سینا و توجه او به نماز

شیخ الرئیس ابى على حسین بن عبد الله بن سینا از فلاسفه بزرگ شیعه است که از نبوغ فکرى او همین بس که کتاب قانون در طب و شفا در فلسفه و حکمت را در ابتداى جوانى نوشته و تا به امروز بعد از چند قرن هنوز مورد استفاده بزرگترین اندیشمندان غرب و شرق مى باشد. در بُعد دینى و جنبه معنوى زندگى و حیات پر برکت او نقل است که هرگاه مشکل

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ کیمیاى سعادت، ص136.
و معضلى در مسائل علمى برایش پیش مى آمد به مسجد جامع شهر رفته و دو رکعت نماز به جا مىآورد و آن مشکل علمى براى او حل مىشد. توجه به نماز و عبادت و اهتمام این فیلسوف بزرگ به خداوند و ضعیف بودن نفس انسانى در آثار و تألیفات او بخوبى نمایان است.
اگر خواسته باشیم به جنبه معنوى حیات ایشان آگاه گردیم بهترین راه مطالعه نمط هشتم و نهم خصوصاً نمط نهم «اشارات و تنبیهات» مىباشد که به گوشه اى از بیانات او اشاره مى شود:
«چون انسان به گونه اى خلق نشد که بتواند کارها را مستقلاً انجام دهد مگر با کمک دیگران از این رو باید میان مردم داد و ستد و عدالت باشد و شریعتى که بوسیله یک شارع آورده شده حافظ آن عدالت باشد و شارع باید به گونه اى باشد که تنها او شایسته اطاعت باشد. بنابر این شناخت شارع (خداوند) واجب است. و با معرفت و شناخت باید عاملى همراه باشد که شناخت را حفظ کند و نگذارد فراموش شود. از این رو عبادت که یادآور معبود است فرض و واجب گردید. و تکرار این عبادت بر مردم فرض گردید تا یاد خداوند با تکرار حفظ شود.
پس به آنان که در انجام کارها به چنین روشى خو گرفته اند علاوه بر فایده بزرگ دنیوى، پاداش گرانقدرى در آخرت داده خواهد شد. آنگاه براى کسانیکه مطابق شریعت عمل مى کنند منفعتى که خاص آنان است در آنچه که روى آنان به سوى آن است افزوده شده است.
پس بنگر که بدین خاطر و بدین نعمت و رحمت تا آستان حق را ملاحظه کنى که عجایب آن ترا خیره سازد.
پس بپادار شرع را و توجه خود را به سوى حق مستقیم دار»(1).
بنابر ابن از دیدگاه بوعلى سینا از حیث منطقى و عقلى معرفت و عبادت خداوند واجب و لازم است و براى استمرار و حفظ معرفت عباداتى چون نماز و روزه و غیره بر بندگان واجب گردیده است.

گاه نماز

حُسن مقطع مقال را اشعار عارفانه آیة الله حسن زاده آملى «حفظه الله» قرار مى دهیم که با عنوان «گاه نماز» سروده اند.
بر بند بى تراخى در کار دل میان را***چندان که خیره سازى از خویش توأمان را
از درد بى امانم گر ناله ام برآید***ترسم بلرزه آرد ارکان کهکشان را
محبوب دلگشایم از طلعتش گشاید***بینى به پاى بوسش سرهاى مهوشان را
رازى که بد نهفته از آن مه دو هفته***خورشید خاورش گو در دشت خاوران را
کشف محمدى را بر جان و دل نشانى***خواهى اگر نشانى زان یار بى نشان را
روح القدس دمادم چون مهر مى فروزد***جان را بدار سویش یا بى جهان جان را

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اشارات و تنبیهات، ج3 ص371.
در خلوت سحرگاه بنموده اند آگه***از رمز نغز پیرى فرزانه نوجوان را
گاه نماز خواهم کز شوق و ذوق نجوى***از عرش بگذرانم آوازه اذان را
از درس و بحث قرآن سرّ حسن نماید***تا بنده اختران و رخشنده آسمان را(1)
الها طعم شیرین معرفت و محبّت را به همه بندگان خصوصاً نسل جوان بچشان تا بدان سبب از همه انحرافات و اعوجاجات مصون و محفوظ گردند و آنگونه که همه اولیاءات را مورد عنایت و لطف ویژه ات قراردادى ایشان را نیز که حاملان پیام خون خالصترین جوانان این مرز و بوم مى باشند مورد توجه خاصّت قرارده.
پروردگارا آنگونه که ابراهیم(علیه السلام) را با سجده هاى طولانى به مقام خلّت رساندى و احمد(صلى الله علیه وآله وسلم) را با تهجدش به مقام محمود ارتقا دادى و اولیاءات را با عنایات خاصه ات مقام رضا بخشیدى. به این عبد ذلیل طعم عبودیت و بندگى را چشانده و با رحمت رحیمیه ات به مقام خلیل اللهى مصطفى گردان.

ــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ صد کلمه در معرفت نفس، ص59.

نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » سعید عبدلی ( دوشنبه 86/5/1 :: ساعت 9:10 صبح )