معراج السعاده 38 - بشنو این نی چون حکایت می کند

»» معراج السعاده 38

فصل: مدح و فضیلت نصیحت و خیر خواهى

مذکور شد که: ضد حسد، نصیحت است.که عبارت است از: دوست داشتن خیر ونعمتى که صلاح بوده باشد از براى مسلمین.و خلاصه آن خیر خواهى ایشان است.و آن‏از «معالى‏» صفات، و «شرایف‏» ملکات است.و هر که طالب خیر و خوبى از براى‏مسلمانان بوده باشد، در هر خیرى که به ایشان برسد شریک است.یعنى ثواب او مثل‏ثواب کسى است که: آن خیر را رسانیده است.

و از اخبار، ثابت مى‏شود که: «هر کس به سبب اعمال صالحه، به درجه نیکان نرسدو لیکن ایشان را دوست داشته باشد و در روز قیامت‏با ایشان محشور خواهد شد» .⁽¹⁾

همچنان که وارد شده است: «المرء یحشر مع من احب‏» یعنى: «هر کسى محشورخواهد شد با آنکه دوست دارد» .⁽²⁾

شخصى به حضرت پیغمبر - صلى الله علیه و آله - عرض کرد که: «قیامت چه وقت‏است؟ حضرت فرمود: چه آماده کرده‏اى از براى آن؟ عرض کرد که: نماز و روزه‏بسیار مهیا نکرده‏ام و لیکن خدا و رسول او را دوست مى‏دارم.حضرت فرمود: هر که رادوست دارى با او خواهى بود» .⁽³⁾

و اخبارى که در مدح خیر خواهى بندگان خدا رسیده، بسیار، و خارج از حیز شماراست.⁽⁴⁾

از حضرت رسول - صلى الله علیه و آله - مروى است که: عظیم‏ترین مردم از جهت‏منزلت در نزد خدا در روز قیامت، راه روترین ایشان است در زمین از جهت‏خیر خواهى‏خلق خدا» .⁽⁵⁾

و نیز آن حضرت فرمودند که: «باید هر یک از شما خیر خواه برادر دینى خود باشد،چنان که خیرخواه خود است‏» .⁽⁶⁾

و از حضرت امام جعفر صادق - علیه السلام - مروى است که: بر مؤمن واجب است‏خیر خواهى برادر مؤمن خود در حضور و غیاب او» .⁽⁷⁾

و حضرت پیغمبر - صلى الله علیه و آله - فرمود: «هر که سعى کند در حاجت‏برادرمؤمن خود، و نصیحت‏خیر خواهى او را نکند به خدا و رسول او خیانت نموده است‏» .⁽⁸⁾

و در حدیثى دیگر از حضرت صادق - علیه السلام - وارد است که: «خدا خصم اوخواهد بود» .⁽⁹⁾

شخصى روایت مى‏کند که: «در خدمت‏حضرت رسالت پناه نشسته بودم، آن جناب‏فرمودند که: حال، شخصى بر شما وارد مى‏شود که از اهل بهشت است.پس مردى از انصار درآمد، که آب وضو از محاسنش مى‏چکید، سلام کرد و مشغول نماز شد.وفرداى آن روز نیز آن سرور، این سخن را فرمود.باز همان مرد درآمد.و روز سوم بازبه همین دستور.چون آن حضرت از مجلس برخاستند یکى از صحابه از دنبال آن مردانصارى رفته سه شب در نزد او به سربرد ولى از او بیدارى و عبادتى ندید جز آنکه‏چون به جامه خواب گردیدى ذکر خدا کردى، و همچنان خفته بود تا براى نماز صبح‏برخاستى.و لیکن از وى جز سخن خیر نشنیدى.آن صحابه گوید: چون سه شب گذشت‏وى را گفتم که: من از پیغمبر - صلى الله علیه و آله - در حق تو چنین سخنى شنیدم،خواستم که: بر عمل و عبادت تو مطلع گردم، ولى از تو عمل بسیارى ندیدم، بگو ببینم:

چه چیز ترا به این مرتبه رسانیده و از اهل بهشت گردانیده است؟ انصارى گفت: غیر ازآنچه دیدى از من بندگى به تقدیم نمى‏رسد، جز آنکه بر احدى از مسلمانان در خودغشى نمى‏بینم، و بر خیر و خوبى که خداى - تعالى - به وى عطا کرده باشد حسدى‏نمى‏برم. آن شخص گفت: این است که تو را به این مرتبه رسانیده است.و این صفتى‏است که: تحصیل آن از ما بر نمى‏آید» .⁽¹⁰⁾

مروى است که: «حضرت موسى - على نبینا و علیه السلام - مردى را در زیر عرش‏دید، آرزوى مقام و مرتبه وى را نموده گفت: یا رب! چرا و به چه عمل بدین مرتبه‏رسیده که در سایه عرش تو آرمیده؟ خداى - تعالى - فرمود که: وى بر مردمان حسدنمى‏برد» .⁽¹¹⁾

و مخفى نماند که غایت‏خیر خواهى و نصیحت آن است که: آنچه از براى خوددوست داشته باشى از براى برادر دینى خود نیز همان را دوست‏بدارى.

همچنان که در احادیث‏بسیار به آن تصریح شده.

صفت دوم: اهانت و تحقیر نمودن بندگان خدا و مذمت آن

و شکى نیست که: این صفت مذمومه در شریعت مقدسه حرام، و موجب هلاکت‏صاحب آن است.

از حضرت پیغمبر - صلى الله علیه و آله - مروى است که: «خداى - تعالى - فرمود:

هر که اهانت‏برساند به یکى از دوستان من، پس کمر محاربه با من بسته است‏» .⁽¹²⁾

و در حدیث دیگر از آن سرور منقول است که: «پروردگار عالم - جل شانه - فرمود: به تحقیق که با من حرب کرده است هر که ذلیل کند یکى از بندگان مؤمن مرا» .⁽¹³⁾

و از حضرت امام جعفر صادق - علیه السلام - مروى است که: «هر که پست و حقیرکند مؤمنى را - خواه مسکین باشد و خواه غیر مسکین - خداى - تعالى - باز نمى‏ایستد ازپست کردن و دشمنى او، تا رجوع کند از آنچه با آن مؤمن کرده است‏» .⁽¹⁴⁾

و اخبار در این خصوص بسیار است.

و هر که نسبت میان خدا و بنده او را فى الجمله ادراک کند و ربط خاصى که میان‏خالق و مخلوق است‏بفهمد مى‏داند که هانت‏بنده، اهانت مولاى اوست.و تحقیرمخلوقى، فى الحقیقه تحقیر خالق اوست.و همین قدر در مذمت این عمل کافى است.

پس بر هر عاقلى واجب است که: دایم متذکر این معنى بوده باشد.و اخبار و آثارى‏را که در مذمت اهانت‏بندگان خدا وارد شده در نظر داشته باشد.و آنچه در خصوص‏مدح و تعظیم ایشان رسیده است نصب العین خود نماید.و خود را از این فعل شنیع‏باز دارد تا موجب رسوائى او در دنیا و آخرت نگردد.

تعظیم و احترام کردن به بندگان خدا و فضیلت آن

و مخفى نماند که: ضد این صفت، که اکرام و تعظیم و احترام داشتن بندگان خدا بوده‏باشد از شرایف اعمال، و فضایل افعال است.

و در حدیث قدسى وارد شده است که: «حق - سبحانه و تعالى - فرمود که: باید ایمن‏شود از غضب من هر که اکرام کند بنده مؤمن مرا» .⁽¹⁵⁾

و از حضرت رسول - صلى الله علیه و آله - مروى است که: «هیچ بنده‏اى از امت من‏نیست که ملاطفت کند با برادر مؤمن خود، به نوعى از ملاطفت، مگر اینکه خدا ازخدمه بهشت‏خدمتکار از براى او قرار مى‏فرماید» .⁽¹⁶⁾

و از حضرت صادق - علیه السلام - مروى است که: «هر که خوارى از روى برادرمؤمن خود بردارد خداى - تعالى - ده حسنه براى او مى‏نویسد.و هر که بر روى برادرمؤمن خود تبسم کند خداى - تعالى - از براى او حسنه ثابت کند» .⁽¹⁷⁾

و فرمود: «هر که برادر مؤمن خود را مرحبا گوید، خداى - تعالى - تا روز قیامت مرحبا از براى او مى‏نویسد» .⁽¹⁸⁾

و فرمود: «هر که نزد برادر مسلم خود آید و او را اکرام کند، خداى - تعالى - را اکرام‏کرده است‏» .⁽¹⁹⁾

روزى آن حضرت به اسحق بن عمار فرمود که: «اى اسحق! به دوستان من هر قدرتوانى احسان کن، که هیچ مؤمن احسان به مؤمنى نکرد و اعانت او ننمود مگر اینکه‏صورت ابلیس را خراشید.و دل او را مجروح ساخت‏» .⁽²⁰⁾

و از جمله امورى که آدمى را به اکرام و تعظیم مردم وا مى‏دارد، آن است که: به‏تجربه ثابت‏شده است که: هر که به هر نظرى مردم را مى‏بیند مردم نیز به آن نظر به اونگاه مى‏کنند و او را مى‏بینند.

آرى: هر کس هر چه مى‏کارد مى‏درود.

همینت پسندست اگر بشنوى که گر خارکارى سمن⁽²¹⁾ندروى

و بدان که: - همچنان که مذکور شد - اکرام و اعزاز جمیع طبقات مردم، به قدرى که‏سزاوار ایشان است از جمله اعمال محموده است.و سزاوار آن است که: انسان بعضى ازاصناف مردم را به زیادتى تعظیم و اکرام، اختصاص دهد، و از آن جمله اهل علم وفضل و صاحبان ورع و تقوى است.زیرا که در اخبار بسیار تاکید شدید در اکرام و تعظیم‏این دو طبقه جلیله وارد شده.

احترام پیران

و از آن جمله پیران و ریش سفیدان اهل اسلام است، که زیادتى اکرام و احترام ایشان‏بر جوانان لازم و متحتم است.

و حضرت پیغمبر - صلى الله علیه و آله - فرمود که: «هر که مراعات کند فضل بزرگتراز خود را به جهت زیادتى سن او، و احترام کند او را، خداى - تعالى - او را از ترس‏روز قیامت ایمن مى‏گرداند» .⁽²²⁾

و از حضرت صادق - علیه السلام - مروى است که: «بزرگ شمردن شیخ پیر، و تعظیم‏او، تعظیم و بزرگ شمردن خدا است‏» .⁽²³⁾

و فرمود که: «از ما نیست هر که احترام نکند پیران ما را.و رحم نکند بر صغیران ما» .⁽²⁴⁾

و از جمله کسانى که زیادتى احترام ایشان سزاوار است، بزرگ طایفه، و کریم قوم است.

و حضرت پیغمبر - صلى الله علیه و آله - فرمود که: «هر گاه کریم قوم، و بزرگ ایشان‏بر شما وارد شود اکرام او کنید» .⁽²⁵⁾

احترام سادات

و از جمله طوایفى که زیادتى تعظیم و اکرام ایشان لازم، و احترام ایشان متحتم‏است، سلسله جلیله سادات علویه است، که مودت و محبت ایشان، اجر رسالت، و مزدنبوت است.

و از حضرت رسالت پناهى - صلى الله علیه و آله - مروى است که: «شفاعت من ثابت‏است از براى هر که اعانت کند ذریه مرا به دست، یا زبان، یا با مال خود» .⁽²⁶⁾

و فرمود: «چهار نفر را من شفاعت‏خواهم نمود در روز قیامت، اگر چه به قدر گناه‏تمام اهل دنیا را آورده باشند:

یکى: آنکه اکرام کند ذریه مرا.

دوم: آنکه حاجت ایشان را بر آورد.

3- سیم: آنکه سعى نماید از براى ایشان در وقتى که مضطر باشند.

چهارم: آنکه به دل و زبان، با ایشان دوستى و محبت کند» .⁽²⁷⁾

و فرمود: «اکرام کنید خوبان ذریه مرا از براى خدا.و بدان ایشان را از براى من‏» .⁽²⁸⁾

و احادیث در فضیلت‏سادات، و اجر اکرام و تعظیم ایشان بى‏نهایت است.و آنچه‏مذکور شد از براى اهل ایمان کافى است.

پى‏نوشت‏ها:

1. رک: بحار الانوار، ج 68، ص 70، ح 127 و 128.

2. بحار الانوار، ج 68، ص 70، ح 128.

3. احیاء العلوم، ج 3، ص 172، ح 1.