قرآن مجید نزدیک به هشتاد و هشت مرتبه بصورت مفرد و جمع لغت شیطان را بکار برده، و مردم را از زیانهاى آن تحت عنوان دشمنى آشکار و آشتى‏ناپذیر برحذر داشته است، و چهره‏هاى گوناگون این موجود خطرناک از محرکهاى منفى درونى و برونى است، و آدمى بهنگام روبرو شدن با آن در هر چهره‏اى که باشد اگر توان مبارزه در او یافت نشود مجبور بپاسخ است، پاسخى که ویران‏کننده دنیا و آخرت اوست زیرا موجود زنده در برابر هر محرکى که موافق با شئون انسانیت نیست اگر قدرت دفاع نداشته باشد مجبور بپاسخ است.

قرآن مجید در معرفى شیاطین ظاهرى و باطنى که در دو گروه جنى و انسى براى درهم کوبیدن انسانیت انسان در فعالیتند فروگذار نکرده و از آثار پلید آنان در میدان حیات بشر خبر میدهد.

شیطان در لغت بمعناى موجود شریر و بریده از خیر است، بنابراین هر عامل زیانبارى نسبت بانسان مصداق کلمه شیطان است، و ابلیسى که همراه نام آدم در آیات قرآن آمده از مصادیق مهم و برازنده این لغت است، بنابراین ابلیس، خناس وسوسه‏گر، رفیق ناباب، معلم گمراه‏کننده، پدر و مادر بى‏تربیت، منافق طاغوت جاندار و بیجان، امیر خائن و ستمگر، و میکرب منتقل‏کننده امراض همه و همه مصداق لغت شیطانند و این کلمه در قرآن کلیه این مصادیق را دنبال میکند.

با توجه باین واقعیت هر انسانى باید در درون خود نسبت بموجود زیانبار چه ظاهرى باشد چه باطنى احساس تنفر و کینه کرده و راه آشتى با شیاطین را مسدود کند، و مخصوصا در برابر شیاطین انسى که امروز در رأس آنان استعمارگران کثیف و عمال پلیدشان قرار دارند، موضع‏گیرى کره و براى درهم کوبیدن آنان از هیچ اقدامى فروگذار نکند. براى توضیح بیشتر در مسئله شیطان بقسمتى از روایات و آیات الهى دقت کنید.

پیامبر بزرگ فرمود خاکروبه‏هاى منزل را شب نگاه ندارید، زیرا در تاریکى محل نشیمن و پرورش شیطان است.

بهنگام خوابیدن، دست خود را از چربى بشوئید، زیرا چربى باقیمانده بر دست عامل جلب شیطان است، و از این راه بانسان زیان میرسد، و آدمى بخاطر دچار شدن بمرض از این راه، باید خود را سرزنش کند.

از محل شکستگى کوزه آب ننوشید و نیز از نزدیک دسته ظرف آب نخورید، آرى محل شکسته یا درزدار بخاطر نگرفتن نور و ماندن مقدار کمى آب محل پرورش میکرب است، و همچنین نزدیک دسته ظرف بخاطر تماس با دستهاى مختلف عامل میکرب و بقول پیامبر شیطان است.

امروز در علم ثابت شده که مواد چربى و پروتئینى و مراکز تاریک و اب راکد بهترین محل براى پرورش میکرب است، پیامبر عزیز از هر سه محل تعبیر بجایگاه رشد شیطان کرهد، و این نیست مگر معجزه بزرگ این شخص برگزیده حق، بنابراین داستان میکرب صدها سال قبل از پاستور از کلمات پیشوایان اسلام بازگو شده.

پیامبر میفرماید: موى پشت لب را بلند و پرپشت نکنید، زیار نهانگاه شیطان میشود.

تاریکى لابلاى مو و حرارتى که از بینى بآن میرسد باعث رشد میکرب و بنا بگفته رسول اکرم محل پرورش شیطانست، پاستور میگفت جاى گرم بهترین محل پرورش میکرب است، و نیز رهبر اسلام فرمود:

ناخنهاى خود را بگیرید زیرا بین گوش و ناخن محل مناسبى براى شیطان است، و نیز فرمود: انّ شیطان یجرى من ابن آدم مجرى الدّم، شیطان همانند خون که در بدن میگردد در تمام بدن راه گردش دارد، راستى معجزه بزرگى است، در این روایت بگردش خون اشاره شده، درحالیکه مشهور است مسئله گردش خون در سال 1826 م بوسیله مردى بنام هاروى انگلیسى کشف شد.

قرآن در سوره ص آیه 41 میفرماید:

بیاد آر آنگاه که بنده ما ایوب عرضه داشت پروردگارا شیطان با من تماس گرفته و مرا بزحمت و خستگى و درد انداخته، در روایات آمده است که ایوب دچار مرض جلدى شده بود، و بدنش زخم‏هاى متعدد و طاقت‏فرسا داشت، و این معنا از لغت مس که در آیه شریفه آمده استفاده میگردد، بنابراین شیطان در این آیه عامل انتقال و ایجاد مرض پوستى است. «1»

وَ لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ لَمْ یَکُنْ مِنَ السَّاجِدِینَ قالَ ما مَنَعَکَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُکَ قالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ قالَ فَاهْبِطْ مِنْها فَما یَکُونُ لَکَ أَنْ تَتَکَبَّرَ فِیها فَاخْرُجْ إِنَّکَ مِنَ الصَّاغِرِینَ قالَ أَنْظِرْنِی إِلى‏ یَوْمِ‏ یُبْعَثُونَ قالَ إِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ قالَ فَبِما أَغْوَیْتَنِی لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَکَ الْمُسْتَقِیمَ ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَیْمانِهِمْ وَ عَنْ شَمائِلِهِمْ وَ لا تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شاکِرِینَ قالَ اخْرُجْ‏ مَذْؤُماً مَدْحُوراً لَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْکُمْ أَجْمَعِینَ: «2»

شما را هستى داده آنگاه صورتگرى کردم، سپس بملائکه گفتم بر آدم سجده کنید همه سجده آورده‏اند جز ابلیس باو گفتم در صورتیکه فرمان قاطع داده بودم مانع سجده تو چه بود؟ گفت من از او بهترم زیرا مایه وجود من آتش و وجود او از خاک است، بدو گفتم از پیشگاهم برو و در زمین جاى بگیر بتو نمیرسد که در آنجا کبر ورزى، آرى از مقام عالى رحمتم فرود آى که تو از سرافکندگانى، گفت مرا تا روز برانگیخته شدن مهلت بده گفتم از مهلت داده شدگانى گفت اکنون که از زحمتت محروم شدم آدمیان را از راه راست بازدارم از جلوى رو، و از پشت سر و از دست راست و چپ آنان آنقدر عوامل گمراهى و فریب آماده کنم که اکثر آنان از حوزه شکر نعمتهاى تو بیرون روند، گفتم برو اى نکوهیده خوار من آنان را که از راه تو پیروى کنند با تو به جهنم برده و آنجا را از تو و دوستانت پر خواهم کرد.

در آیه 36 سوره بقره که داستان آدم را مفصل بیان میدارد از ابلیس تعبیر بشیطان کرده آنجا که میفرماید: فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطانُ عَنْها فَأَخْرَجَهُما مِمَّا کانا فِیهِ. و در آیه 28 سوره اعراف ما را از فتنه‏هاى شیطان که باعث محرومیت ما از بهشت است برحذر داشته و فرموده‏ یا بَنِی آدَمَ لا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطانُ کَما أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ «3»، در این دو آیه اخیر از همان ابلیس تعبیر بشیطان کرده و میخواهد بگوید شیاطن یعنى موجود شریر و ابلیس یکى از مصادیق آنست به تعبیر روشن‏تر ابلیس شیطان است اما هر شیطانى ابلیس نیست و به بیان بهتر ابلیس لفظ خاص است و شیطان اسم عام.

2- وَ إِذا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلَوْا إِلى‏ شَیاطِینِهِمْ قالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّما نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُنَ: «4»

بهنگامیکه در گروه مؤمنان قرار گیرند خود را اهل ایمان معرفى کنند و زمانى که با شیاطین‏ که خود هم از آنانند روبرو شوند، پیمان خود را با آنان بیشتر استوار کرده و بگروه پلید خویش میگویند ما فقط براى مسخره کردن مردم مؤمن با آنان روبروئیم، زیرا ما هیچیک از برنامه‏هاى آنان را قبول نداریم.

در این آیه که بزیان مسلمین و بنفع اربابان کثیف استعمارگر خود کار میکنند، و از جاسوسى بضرر ملت قرآن باک ندارند، و همکار و همراه دشمنان خدایند شیاطین معرفى شده‏اند، و اضافه شیاطین به ضمیر (هم) نمایشگر این معناست.

3- وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلى‏ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً

براى هر پیامبرى دشمنانى بود از شیاطین انسى و جنى، اینان بفریب و مکر نقشه‏هاى بى‏پایه بیکدیگر القاء میکردند، براى اینکه در راه پیشرفت انبیاء ایجاد مانع کنند. ملاحظه میکنید آنان که بخاطر چند روزه دنیا، و براى ثروت و مقام و منصب با پیامبران مخالفت میکردند، و مرتب علیه سفیران خدا نقشه میکشیدند تحت کلمه شیطان معرفى شده‏اند.

4- وَ اتَّبَعُوا ما تَتْلُوا الشَّیاطِینُ عَلى‏ مُلْکِ سُلَیْمانَ وَ ما کَفَرَ سُلَیْمانُ وَ لکِنَّ الشَّیاطِینَ کَفَرُوا یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ: «5»

نقشه‏هاى خطرناکى را که شیاطین بر مملکت سلیمان ارائه کردند پیروى نمودند، سلیمان کفر نورزید، بلکه شیاطین یعنى آن انسان‏هائیکه نقشه باطل و گمراه‏کننه میدادند کافر شدند، آنان که مردم را با برنامه‏هاى فریبنه از حق جدا میکردند. آرى گاهى براى حفظ منافع ستمگران، با تشکیلاتى منظم و خرج‏هائى گزاف و ظواهرى فریب‏دهنده، و برنامه‏هاى ساحرانه و جذب‏کننده ملتى بگمراهى کشیه میشوند، کارگردانان اینچنان تشکیلات از بارزترین مظاهر شیطان معرفى شده‏اند، اینان از پشت پره صنعت و تکنیک و مظاهر آن از قبیل سینما، تلویزیون، مجلات، تآتر، کاباره، و کافه و مجالس دیگر نظام فکر و روح یک ملت را درهم میکوبند، تا دزدان بین‏المللى و غارتگران خبیث و همکاران داخلى آنان بتوانند با خیال راحت بغارتگرى خویش ادامه دهند، و چه سحر و جادوئى از این برنامه‏هاى فوق‏العاده‏تر است، که در سایه آن یک ملت تمام بدى‏ها را خوب ببیند و تمام خوبیها را بد، و آنچنان در خواب سنگین غفلت فروروند، که قرآن بیدارکننده و علماى مسئول و زنده شیعه را قدیمى و ارتجاع بحساب آورند.

5- إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلى‏ أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ: «6»

شیاطین بدوستانشان برنامه‏هائى را یاد میدهند، تا با کمک آن برنامه‏ها با شما به ستیز و مجادله برخیزند، پیروى از آنان شما را در دایره شرک قرار میدهد.

گروهى هستند که برنامه‏هاى سفسطه‏آمیز و مسائلى که خارج از مدار حق است بشاگردان خود میآموزند و یا به دوستداران خود تعلیم میدهند تا ملت و جامعه‏اى را به گمراهى درآورند، اهل اسلام باید در مقابل این گروه از نظر علمى بسیج شوند، تا فریب آنان را نخورند، و زمانیکه با این چهره‏هاى فیلسوف‏مآبانه روبرو میشوند بتوانند با آنان جدال حسن کنند، اربابان و مریدان کمونیستى از این قبیل مردمند و بنا بفرموه قرآن اینان شیطان و دوست شیطانند.

6- قرآن کریم غیر متخصصینى که در امور اسلامى دخالت میکنند: «7» و آنان که زندگى‏شان منهاى یاد حق و برنامه‏هاى خداست، «8» و آنانکه بتلف کردن مال خود و یا اموال عمومى و ارزاق و ثروت یک جامعه دست میزنند، و آنان که حق اقوام تهیدست و از پا افتاه خود را نمیدهند «9» و کسانیکه غیر خدا را در زندگى خویش یار و ارباب گرفته‏اند «10» و آنانکه شیطان بر آنان مسلط شه و خدا را از یادشان برده‏ «11» بترتیب تابع شیطان، قرین شیطان، برادران شیطان، دوست شیطان و حزب شیطان میشناسد.

از آیات کتاب و روایات رسیده از پیامبر و ائمه بزرگوار استفاده میشود، که انسان از ابتداى ولادت تا هنگام مرگ با انواع شیاطین انسى و جنى روبروست و براى حفظ سلامت جسم و فکر و روح خود راهى جز مبارزه و جنگ با این شیاطین ندارد.

اسلام در زمینه مبارزه با دشمنان نسخه‏هاى کاملى در اختیار انسان قرار داده، که هر انسانى با اجراى دستوراتى که در آن نسخه‏ها قرار داده شده بر دشمنان خویش پیروز خواهد شد.

خوانندگان محترم این بود قسمتى از محرک‏هاى منفى برونى و درونى که تحت عنوان جهل، حسد، دنیا، شیطان بررسى شد و تا حدى زیانهاى اینگونه از محرکها که در حقیقت عبارت از پاسخ انسانا ین موجود زنده در برابر آنهاست شناسانده گشت، ایمد است همه ما با توفیق الهى بتوانیم خویش را از روبرو شدن با این محرکهاى خطرناک درونى و برونى حفظ کنیم.

در اینجا بذکر چند محرک مثبت درونى و برونى بسنده کرده و دوستان عزیز را بدقت در این محرکها و پاسخ مثبت انسان در برابر آنها دعوت میکنم.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- روایات این بخش را در کتاب وسائل بحار باب طهارت و اطعمه و اشربه و نیز کتاب سفینة البحار ج 1 ص 770 ملاحظه کنید.

(2)- الاعراف 11- 18

(3)- اینکه میگوید اکثر بخاطر اینستکه در جاى دیگر میگوید من قدرت گمراه کردن مردم باتقوا و خالص را ندارم، بدین نکته نیز بى‏توجه نمانید که اکثر گمراهان بسوء اختیار خود گمراهى را قبول میکنند، احدى مجبور بهدایت و گمراهى نیست و ابلیس هم سلطنت و تسلط بر کسى ندارد، دشمنى است که با نیروى تقوا و ایمان و خلوص میتوان خواسته‏هایش را بدون پاسخ گذاشت و محرکى است که باید با او مبارزه کرد.

(4)- بقره 14

(5)- بقره 102

(6)- انعام 121

(7)- حج 3

(8)- زخرف 36

(94)- اسراء 27

(10)- مریم 45

(11)- مجادله 19

امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:

دنیا به منزله نقشى است که سر او کبر و چشمش حرص و گوشش طمع و زبانش ریا و دستش شهوت و قدمش عجب و قلبش غفلت و بى‏خبرى و رنگش فنا و حاصل و آخرش از دست رفتن است.

تخصیص هرکدام از این صفات خبیثه به عضوى از اعضا بى‏علت نیست.

چون سر، محل قواى ظاهره و باطنه است و باطنش مرکز بسیارى از امور، از جمله تخیّل است و خیالات مخالف واقع منشأ کبر و تکبر است، از این جهت کبر را به سر نسبت داده است.

و منشأ حرص غالباً چشم است، با چشم احوال کسانى که به حسب دنیا بر او زیادتى دارند مى‏بیند و ملاحظه مى‏کند که در خوراک و پوشاک و مسکن بسیارى افراد بر او مقدمند، به تدریج حال و هواى مثل آنان شدن در او زنده مى‏شود و همین حرکت او را به حرص بر دنیا دچار مى‏سازد.

در اینجا است که شریعت مقدسه به انسان مى‏گوید: در مراتب دنیایى پست‏تر از خود را ببین، تا شاکر گردى و در مراتب آخرتى بالاتر از خود را ببین تا حالت حرصت، جهت مثبت بگیرد.

و چون طمع، اکثر اوقات از گوش ناشى مى‏شود، مثل شنیدن این که فلان کس کریم است و عطایاى او به اکثر مردم رسیده و مى‏رسد و رد سائل نمى‏کند، او نیز به شنیدن این خبر، رغبت دیدن او مى‏کند و در مقام تلاش تحصیل آشنایى او مى‏شود و رفته رفته از اهل طمع مى‏شود، از این جهت طمع را نسبت به گوش مى‏دهد.

و چون ریا، اعلام عمل خیر به غیرست و این اعلام تحقق پیدا نمى‏کند مگر به زبان، ریا را به زبان نسبت داده است.

و چون اصل و عمده خواهش‏هاى دنیوى متعلق است، به اخذ و تناول و پس از مصرف کردن منشعب به لذات دیگر مى‏شود، مثل خوردن و آشامیدن و پوشیدن و شهوت راندن، از این جهت شهوت را به دست نسبت داده است. و چون عجب و بزرگ‏بینى متعلق است به محسوسات و به عبارت دیگر: چون ظهور عجب اکثراً در حرکات است، از این جهت عجب را به پا نسبت داد، مسئله قلب و غفلت آن و فناپذیرى دنیا و زوال آن نیز مسائل روشنى است که نیاز به توضیح فوق العاده ندارد.

چهره دنیا

گاهى گفته مى‏شود دنیا و منظور آن عبارت است از: نظام شگفت‏انگیز موجودات ارضى و سمایى اعم از جمادات و نباتات و آنچه که هست، بدون ملاحظه رابطه انسان با این نظام، در این صورت درباره دنیا هیچ بحثى نیست که در این مرحله براى دنیا نه رنگ تصدیق هست نه جهت تکذیب.

و گاهى گفته مى‏شود، دنیا و در این مرحله رابطه انسان با آن لحاظ مى‏شود، در اینجا باید چهره دنیا را بر اساس رابطه انسان با آن به دو صورت ترسیم کرد، چنانچه آیات قرآن مجید و روایات اصیل اسلامى بر این مسئله دلالت دارد.

اگر رابطه انسان با دنیا بر مبناى قواعد الهى باشد، یعنى راه تحصیل و خرجش، هماهنگ با قواعد عالى اسلام صورت گیرد، بدون شک این گونه رابطه با دنیا، رابطه‏اى است خدایى و به عبارت دیگر: این چهره از دنیا خیر محض و سازنده آخرتى آباد است و این‏گونه دنیا و آخرت همان دنیا و آخرتى است که تمام انبیا براى برپا کردن آن مبعوث به رسالت شده‏اند و پیامبر عزیز اسلام صلى الله علیه و آله مکرر در مجالس مکه، به مردم گوشزد کردند:

إنّی قَدْ جِئْتُکُمْ بِخَیْرِ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ «1».

به درستى که من براى رساندن خیر دنیا و آخرت به شما آمده‏ام.

و اگر رابطه انسان با دنیا بر اساس خواسته‏ها و امیال و غرائز و شهوات آزاد باشد و براى تحصیل و خرجش، هیچ حقى از هیچ کسى ملاحظه نشود، البته این گونه دنیا شرّ محض و مخرّب آخرت است و آیات کتب آسمانى به خصوص قرآن مجید و همه انبیا وائمه علیهم السلام از این شکل رابطه، منع کرده‏اند.

رابطه با مقام دنیایى اگر رابطه یوسفى و سلیمانى و امیرالمؤمنینى است، این رابطه خیر و خیر ساز و مقدمه‏اى براى رسیدن به نعیم آخرت است، چرا که در این رابطه شخص رابط از مقام و قدرتش براى استقرار حق و فرهنگ حق و پاسخ به دادخواهى مظلوم استفاده مى‏کند.

و اگر رابطه با مقام دنیایى رابطه فرعونى و نمرودى و یزیدى و.. است، این رابطه شرّ و شرساز است و حاصلى جز رساندن انسان به عذاب ابدى آخرت‏ ندارد، چرا که در این نوع رابطه حق مطرح نیست، بلکه نابودى و پایمال کردن حق و حقیقت مطرح است، در ارتباط با علم و مال و منال هم این دو صورت مطرح است.

رابطه دنیایى در نهج البلاغة

حضرت على علیه السلام در «نهج البلاغة» این دو شکل رابطه را این گونه ترسیم مى‏نمایند:

وَإنَّما الدُّنْیا مُنْتَهَى بَصَرِ الْأعْمى‏، لا یُبْصِرُ مِمّا وَراءَها شَیْئاً وَالْبَصیرُ یَنْفُذُها بَصَرُهُ وَیَعْلَمُ أنَّ الدّارَ وَراءَها، فَالْبَصیرُ مِنْها شاخِصٌ وَالْأعْمى‏ إلَیْها شاخِصٌ، وَالْبَصیرُ مِنْها مُتَزَوِّدٌ وَالْأعْمى‏ لَها مُتَزَوِّدٌ «2».

دنیا در نظر کور دلان آخرین مرز آفرینش است که فراسوى آن چیزى نمى‏بیند، به همین خاطر تمام همّتش و ماهیت و وجودش و حیثیّت و هویّتش، خرج آن مى‏گردد و پس از به دست آوردن آن، ناگهان از دست داده و با دست تهى از دنیا مى‏رود، اما روشن دل و انسان بصیر و بینا دیده‏اش را به حقیقت باز مى‏کند و آن را مى‏بیند و مى‏یابد که پس از آن جهان دیگرى است، چرا که نظام عالى علم و به خصوص وضع حیات انسان اقتضا دارد که حتماً و بدون شک پس از این دنیا دنیایى دیگر براى رسیدن به نتیجه اعمال باشد.

بینا، به وسیله بندگى و طاعت و ترک معصیت از افتادن به دام دنیا مى‏گریزد و نابینا، با ترک طاعت و آلوده شدن به گناه، دچار اسارت این خانه فریبنده مى‏گردد.

شخص بینا، براى آینده‏اش از دنیا توشه مى‏گیرد و نابیناى بدبخت تمام وجودش را براى فراهم کردن توشه، براى دنیا خرج مى‏کند و به عبارت دیگر: دنیا برده بینا و حاکم و مولاى نابیناست.

رابطه بینا با دنیا براساس عفاف و کفاف و انفاق و رابطه نابینا و کور دل با دنیا بر مبناى حرص و طمع و بخل است و این دنیا کجا و آن کجا که در این مرحله، دنیا هلاک کننده و در آن مرحله، دنیا سازنده و پرداخت کننده است.

اگر دنیا و شؤونش را فقط و فقط به خاطر حضرت حق بخواهید، نه طاعتى از دست مى‏رود و نه به گناهى از گناهان کبیره، آلوده مى‏گردید.

تمام بدبختى‏هاى انسان در این دنیا با دست خودش فراهم مى‏گردد و آن هم محصول رابطه غلط او با دنیاست، این دنیا همان دنیایى است که انبیا و ائمه علیهم السلام در آن زندگى کردند و هر یک به سهم خود از آن بهره‏بردارى نمودند، از خوراک و مسکن و پوشاک و مقامش و سایر شؤون آن استفاده کردند و سپس با کمال عزت و با کوله‏بارى از فیض و رحمت حضرت حق به سوى عالم بقا شتافتند، بیایید شما هم با این دنیا همانند انبیا و ائمه، رابطه برقرار کنید، با مال و منالش و جاه و مقامش و زر و زیورش و زن و فرزندش همسان با آن بزرگواران عمل کنید، تا هم در این دنیا و هم در آن دنیا از عمر و از حرکات و اعمال و اخلاق خود بهره‏مند شوید.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- الأمالى، طوسى: 581، حدیث 1206؛ بحار الأنوار: 38/ 223، باب 65، حدیث 24.

(2)- نهج البلاغة: خطبه 133؛ غرر الحکم: 132، حدیث 2277.